Uber-CEO Dara Khosrowshahi: ‘Een heel mens zijn, daar komt het op neer’

Dara Khosrowshahi, een zoon van Iraanse immigranten, trad aan als CEO van Uber toen het Amerikaanse technologiebedrijf in zwaar weer verkeerde. Hij is wel eens “bizar normaal” genoemd voor Silicon Valley. “Niet wát we doen, moet vooropstaan, maar hóé we dat doen.”

Dara Khosrowshahi (53), de CEO van Uber, wordt rondgeleid in het nieuwe hoofdkantoor voor Europa, het Midden-Oosten en Afrika in Amsterdam. Er wordt nog volop aan gewerkt. De duizend werknemers die iets verderop kantoor houden, verhuizen begin april. De ontspannen Khosrowshahi gaat ervan uit dat dat gaat lukken. “Geen zorgen.” Hij heeft voor hetere vuren gestaan.

Hij is in Amsterdam aangekomen op terugreis uit Kiev. Hij was in de Oekraïense hoofdstad om zijn team daar een hart onder de riem te steken. De taxichauffeurs die in betere tijden klanten naar het theater brachten, rijden tegenwoordig voor niets leraren naar scholen en dokters en verpleegkundigen naar ziekenhuizen.

“Een bedrijf moet zijn verantwoordelijkheid nemen”, zegt Khosrowshahi. “Ik heb daar gesproken met ngo’s die voeding en medicijnen naar ontheemde families brengen over hoe wij daarbij kunnen helpen. Ik was op het ministerie van Cultuur, omdat wij bedreigde kunst naar veilige plekken brengen. Ik zou als baas van dit bedrijf geen knip voor de neus waard zijn als ik mijn gezicht er niet laat zien. Onze mensen riskeren hun leven. Dat kan ik niet van ze vragen als ik ze niet ter plekke kom steunen.”

Voor Khosrowshahi zit er ook een persoonlijke component aan die betrokkenheid. Hij was negen toen zijn ouders Iran door de Islamitische Revolutie moesten ontvluchten. “Ik heb met ontheemde families gesproken. Dat was hartverscheurend. Mijn familie verloor bijna alles wat ze had opgebouwd. Voor veel mensen in de westerse wereld is het vanzelfsprekend dat je in je huis woont, dat het leven doorgaat. Maar dat is het niet. De verhalen die ik in Kiev hoorde, raakten me, ook omdat die me deden denken aan het verhaal van mijn ouders.”

Hard werken

In Amsterdam kon hij ontspannen. Fietsen door de stad, uit eten met collega’s. Op de ochtend voor zijn bezoek aan het nieuwe kantoor sprak hij met Amsterdamse taxichauffeurs. Aan het eind van de middag vliegt hij naar het Zwitserse Davos om het World Economic Forum bij te wonen.

Vrijdag is hij weer in San Francisco, waar hij woont met zijn vrouw, hun tweelingzonen van tien en een zoon van achttien uit zijn eerste huwelijk. Khosrowshahi heeft ook een studerende dochter van 22. Lachend: “Zowel privé als zakelijk heb ik het druk.” Het hoofdkantoor van Uber staat in het nabij gelegen Silicon Valley. Hij is vaak op reis. Uber – behalve van de taxi’s vooral bekend van de maaltijdbezorger Uber Eats – is actief in meer dan tienduizend steden in 71 landen.

“Een leven zonder opofferingen bestaat niet. Ik werk hard. Mijn privéleven staat helaas op een iets lager pitje. Maar het is het waard. Aan Uber is er niets wat niet interessant is. De kans om naar Kiev te gaan en daar iets te betekenen, is bijzonder. Ik vind het leuk naar steden te gaan en die te ontdekken. In Amsterdam zijn, is echt plezier.”

“Het meest interessante aan Uber vind ik dat we een wereldwijd technologieplatform bouwen, maar tegelijk zijn we op veel plekken lokaal aanwezig. Bij andere techbedrijven gaat het vaak alleen om schermen, bits en bytes. Wij zijn zichtbaar. De chauffeurs die ik vanochtend sprak, vertellen over hun ervaringen. In Londen hoor je weer heel andere verhalen. Dat maakt het superinteressant.”

Wijs man

Midden 2017 werd Khosrowshahi voor de baan gevraagd. Hij was toen dik twaalf jaar succesvol CEO van de onlinereisonderneming Expedia. Het in 2009 opgerichte Uber had een rampzalige reputatie. Eerder dat jaar had oprichter Travis Kalanick het veld moeten ruimen. Hij had de agressieve groeistrategie vormgegeven en geleid. Op de werkvloer was sprake van seksisme en grensoverschrijdend gedrag. Buiten raakte Uber in opspraak door intimidatie van andere taxi-apps, bedrijfsspionage en, zo nu en dan, het overtreden van wetten.

Toch zei Khosrowshahi ja. Zijn vader had hem geadviseerd. Een aanbod van een bedrijf waarvan de naam een werkwoord is geworden, moet je niet afslaan, vond hij. Het werkwoord ‘uberen’ (als in: een taxi nemen) wordt zeker in de Verenigde Staten veel gebruikt. “Mijn vader is een wijs man.”

Voor het geld hoefde hij het niet te doen. Bij Expedia was hij multimiljonair geworden. “Ik was aan iets nieuws toe. Uber zat in grote problemen, maar het bedrijf was ondernemend, innovatief en had al een grote impact in de maatschappij. De mensen die er werkten, waren talentvol en gepassioneerd. Ze hadden iemand nodig die ze de juiste richting op zou sturen. Ik wil een bedrijf leiden waarin niet alleen aan de belangen van aandeelhouders wordt gedacht, maar ook aan die van de werknemers, de chauffeurs en de koeriers, de klanten en de omgeving, de steden waarin we opereren. De richting heb ik aangegeven. De medewerkers hebben het uitgevoerd.”

Bizar normaal

The New York Times schreef in 2021: “Meneer Khosrowshahi is bizar normaal voor Silicon Valley.” “Ik heb een baard, ja, en ik zal heus wel mijn eigenaardigheden hebben, maar ik houd van mensen. Misschien bedoelen ze dat. Of ik dienstbaar ben? Dat laat ik aan anderen. Ik ben wel opgevoed met het adagium dat bescheidenheid een deugd is.”

Zijn familie had een investeringsmaatschappij in Iran, de Alborz Investment Company, met belangen in onder meer farmacie, voeding en distributie. Hij is de jongste van drie zonen. Zijn vader nam hem geregeld mee naar fabrieken. “Als ik met hem door een fabriek liep, viel me op dat hij veel respect toonde voor de arbeiders en veel respect terugkreeg. Dat is me altijd bijgebleven.

“Ik kom uit een grote familie. Ik kan me niet herinneren dat we thuis met minder dan twintig mensen aan tafel zaten voor het eten. Ooms, tantes, neefjes en nichtjes. Verhalen vertellen, zingen, dansen, plezier maken, we hadden een prachtig leven daar. Wat ik me ook herinner, is de Golden Gate Bridge. Daar reden we over, toen we met het gezin met vakantie waren in Amerika. Die brug was het spectaculairste dat ik ooit had gezien. Ik woon er nu 10 kilometer vandaan.”

Nadat de ayatollahs aan de macht waren gekomen, vertrok het gezin eerst naar het familiehuis in Zuid-Frankrijk. Het familiebedrijf werd ze afgenomen en genationaliseerd. “Het bestaat nog steeds en het functioneert, in overheidshanden.” Het gezin verkaste daarna naar Irvington in de staat New York. Daar trokken ze in bij een oom van hem. Na een paar maanden kocht zijn vader een huis in het naburige Tarrytown. “Een nette suburb. Dat was het begin van mijn avontuur in Amerika.” Dat werd onderbroken, toen zijn vader terug moest naar Iran om voor diens zieke vader te zorgen. Hij kwam in de cel terecht en mocht zes jaar lang het land niet verlaten.

“Mijn moeder verdiende de kost als verkoopster in een luxewarenhuis in Manhattan. Intussen voedde ze drie jongens op. Ik miste mijn vader, maar ik zal nooit zeggen dat ik enorm onder de situatie heb geleden. Ik heb alle kansen gekregen. Daar ben ik mijn ouders eeuwig dankbaar voor.”

Khosrowshahi studeerde in 1991 af als ingenieur aan Brown University in Providence, Rhode Island. Daarna begon hij aan een steile loopbaan in het bedrijfsleven. Op zijn 35ste was hij CEO van Expedia. Sinds augustus 2017 leidt hij Uber. De immigrantenzoon beleefde de Amerikaanse droom.

Donald Trump

Khosrowshahi reageerde furieus op het inreisverbod dat president Donald Trump in januari 2017, meteen na diens aantreden, afkondigde voor mensen uit Iran en andere islamitische landen. “Niet alles wat Trump heeft gedaan, is slecht. Maar mijn kijk op het leven is een andere, zijn moraal is niet de mijne. Ons land is opgebouwd door immigranten. Trump heeft immigranten belasterd en weggezet als minderwaardig. Als Amerikaans staatsburger met een migratieachtergrond vind ik dat verwerpelijk en schandalig. Of ik bang ben voor een comeback van Trump? Ik denk niet dat dat een aannemelijk scenario is, maar alleen al door de vraag te stellen, maak je me bang.”

Onder leiding van Khosrowshahi is bij Uber rust ontstaan. De jonge onderneming had de gevestigde orde aangevallen en heilige huisjes omvergeschopt. “Het eerste wat ik heb gedaan, is zo veel mogelijk mensen spreken. Ik kende de context niet van de beslissingen die waren genomen. Uber begon als een revolutie. Dan moet je je plek bevechten en daar hoort agressie bij. Toen ik kwam, was het inmiddels een groot bedrijf met macht. Dat laatste werd intern niet erkend. Met macht komt verantwoordelijkheid. Mijn eerste actie was het herformuleren van de waarden. Groei, ja, maar niet ten koste van alles. Niet wát we doen, moet vooropstaan, maar hóé we dat doen.”

“Je moet het ondernemerschap en de innovatieve kracht proberen te behouden. Enige agressie moet, maar je moet de regels volgen en een constructieve houding aannemen. Dan zul je compromissen moeten sluiten, maar het is wel dé manier waarmee je een duurzaam bedrijfsmodel bouwt.”

“Normaal doen, een heel mens zijn, daar komt het op neer. Ik probeer het goede voorbeeld te geven. In de pandemie ben ik op een e-bike gestapt om in San Francisco maaltijden te bezorgen. Ik ben niet van zero tolerance. Je mag fouten maken. Daar leer je van. Maar wat ik onacceptabel vind, is niet leren van je fouten. Ik schat dat de helft van de tweehonderd hoogstgeplaatste managers is opgestapt. De mensen die zijn gebleven, geloven dat we ook op een constructieve, positieve manier kunnen ondernemen. Ze zitten hier soms vijf, acht of tien jaar. Bij ons is dat de oude garde. Er zijn nieuwe mensen gekomen. Dat is de beste combinatie.”

Positief resultaat

Uber presenteert dezer dagen zijn jaarcijfers. De omzet komt naar verwachting dik boven 30 miljard euro uit. In 2021 bedroeg die omzet nog 16 miljard. Uber profiteerde volop van het opheffen van alle lockdowns. Mensen trokken er weer op uit. In het tweede kwartaal van 2022 boekte het bedrijf voor het eerst een positief operationeel resultaat. Die lijn werd in het derde kwartaal voortgezet. Het bedrijf heeft ruim dertigduizend werknemers. Wereldwijd verdienen om en nabij vijf miljoen taxichauffeurs en koeriers via Uber hun geld.

De ambitie is groot. “We breiden ons platform uit. Ons doel is iedereen in staat te stellen, waar en wanneer ook, om zelf of met hun goederen van a naar b te kunnen. We hebben de infrastructuur. Nu brengen we eten thuis, maar we willen van alles bij mensen bezorgen. Als je een boek bestelt bij Amazon, heb je dat de volgende dag in huis. Wij willen Amazon verslaan en de lokale boekhandel in staat stellen een bestelling binnen een uur bij een klant te krijgen.”

Het kantoor in Amsterdam krijgt een belangrijke rol. Er kunnen tweeduizend mensen werken. De bedoeling is dat Amsterdam – naast Silicon Valley – de plek wordt waar Uber voortbouwt aan zijn platform. Het bedrijf gaat ontwerpers en programmeurs aanwerven.

Over de manier van werken worden nog altijd vragen gesteld. “Chauffeurs willen voordelen als een minimuminkomen en bescherming. Ze willen ook de vrijheid behouden die ons platform biedt en zelf bepalen wanneer ze rijden. Een van de chauffeurs vertelde me vanochtend wat het eerste is dat hij tegen een klant zegt die zijn auto instapt: ‘Welkom in mijn kantoor.’ Hij zei: ‘Ik werk graag met Uber, maar ik werk niet voor Uber.’”

“Wij zijn een van de bedrijven die de manier van werken, fundamenteel veranderen. Net als Zoom, waardoor je niet meer naar kantoor hoeft. Ik vind het belangrijk dat er een goede dialoog is over de toekomst van werken. De regels verschillen per land. Maar het universele thema is: mensen willen flexibiliteit en een stem hebben. Onze chauffeurs en onze koeriers hebben die stem.”