‘Transportbedrijven moeten zelf het beroep van vrachtwagenchauffeur aantrekkelijk maken’

De transportsector worstelt met een tekort aan vrachtwagenchauffeurs. Jan Sannen van vakbond ACV-Transcom ijvert voor betere opleidingen en een hoger loon.

De Vlaamse transportbedrijven trokken vorige week aan de alarmbel. Ze vinden niet voldoende geschikte kandidaten om de toegenomen vraag naar chauffeurs in te vullen. Het aantal vacatures steeg de voorbije maanden met meer dan 80 procent tot meer dan 8.000 vacatures bij de VDAB. Maar er zijn te weinig mensen geïnteresseerd in het beroep, klaagde de werkgeversorganisatie Febetra. Ze wees op het slechte imago van de sector, te wijten aan onregelmatige uren en files.

Sociale dumping

Natuurlijk spelen er verschillende factoren mee: vrachtwagenchauffeur is al langer dan vandaag een knelpuntberoep, de vergrijzing van het Belgische chauffeursbestand en een gebrek aan instroom van jonge mensen zien we al jaren. Nu ook goedkope arbeidskrachten uit Oost-Europa afhaken en de economie aantrekt, wordt het tekort aan chauffeurs problematisch, maar het komt hoegenaamd niet uit de lucht gevallen. Ook de sociale dumping van de voorbije jaren heeft een aantal van deze zaken in de hand gewerkt.

Lang was het voor werkgevers een interessante en vooral winstgevende mogelijkheid: Poolse, Roemeens of Slovaakse chauffeurs kwamen hier voor onze bedrijven rijden tegen lonen ver onder onze wettelijke minima. Op de extra onkostenvergoedingen hoefden ze geen belastingen of socialezekerheidsbijdragen te betalen, en dus waren ze veel goedkoper. Constructies met postbusbedrijven in Oost-Europa maakten deze misbruiken mogelijk.

Intussen vergrijsde het Belgische chauffeursbestand en stokte de instroom van jonge mensen. Want terwijl de bedrijven tevreden hun hogere winsten telden – al is aan de sociale dumping in de vervoerssector ook de toenemende druk van klanten om de transportprijzen laag te houden schuldig – verloor het beroep zijn charme en aantrekkingskracht. Belgische chauffeurs werden bijna uitsluitend ingezet op korte binnenlandse trajecten, of tot net over de grens. Maar wie jong is en zich aangetrokken voelt tot het beroep van chauffeur, verlangt naar vrijheid en avontuur en wil ook graag een stukje van de wereld zien. In de plaats daarvan moesten ze concurreren met veel te goedkope arbeidskrachten en kregen ze het minst aantrekkelijke werk.

Nu haken ook de Oost-Europese chauffeurs af, klagen de werkgevers. Ook dat was te verwachten. In Oost-Europa is de voorbije jaren ook vooruitgang geboekt en zijn de lonen en arbeidsvoorwaarden gelukkig verbeterd. Poolse chauffeurs die voor een binnenlands bedrijf werken, kunnen tegenwoordig zo goed als hetzelfde verdienen als Belgische collega’s. De sociale dumping waar bedrijven de voorbije jaren van hebben geprofiteerd, komt nu als een boemerang terug.

Dringend maatregelen

Met andere woorden, het chauffeurstekort zat er al een tijdje aan te komen en zowel overheid als werkgevers als vakbonden zullen het nodige moeten doen om dit aan te pakken. De overheid zou de subsidies die ze ter beschikking stelt van bedrijven voor specifieke jongereninitiatieven, voor een langere periode dan één jaar moeten garanderen, en liefst ook uitbreiden. Ook gerichte campagnes kunnen een hefboom zijn. Het Sociaal Fonds doet dat al, door met ingerichte vrachtwagens scholen af te schuimen. Maar het is niet voldoende.

Ook vragen wij een ruimer aanbod van scholen die de opleiding tot vrachtwagenchauffeur aanbieden. Dit is nu slechts één per provincie. Maar veel leerlingen kiezen een opleiding in functie van het aanbod in hun buurt. Ook een aanbod van duaal leren, dat opleiding en werken combineert, kan voor deze doelgroep aantrekkelijk zijn.

Werkgevers zagen de voorbije jaren evenmin de hoogdringendheid om maatregelen te nemen die het beroep van chauffeur opnieuw aantrekkelijk zouden kunnen maken.

In de cao-onderhandelingen van dit voorjaar hebben wij gepleit voor een verbreding van de peterschappen. Zo’n peter staat in voor de opleiding van nieuwe chauffeurs in het bedrijf. Deze opdracht kan worden uitgebreid naar een systeem van mentoren, die zich ontfermen over het levenslang leren van chauffeurs. Opleidingen zouden zo meer op maat van het individu kunnen worden aangeboden, in plaats van standaardopleidingen die door iedereen moeten worden gevolgd.

Het is een open deur intrappen, maar ook een betere verloning zou meer mensen kunnen doen kiezen voor de job.

Voor een verhoging van de minimumlonen heeft ACV-Transcom twee jaar geleden al voorstellen gedaan. In plaats van de lonen te bereken op basis van het gewicht van het voertuig, hebben we een nieuwe functieclassificatie uitgewerkt, volgens een wetenschappelijk onderbouwd systeem van Hay. Dat wordt ook in andere sectoren gehanteerd en houdt rekening met allerhande factoren, zoals de zwaarte van de job, de vereisten en opleidingsniveau. Zo kunnen we de minimumlonen optrekken tot een waardig niveau.

Jammer genoeg steken deze plannen al een hele tijd in de koelkast omdat de werkgevers deze functieclassificatie liever willen gebruiken om de lonen te verlagen, het omgekeerde van wat wij beoogden.

Wij zijn het trouwens ook niet helemaal eens met Febetra dat onregelmatige uren het beroep onaantrekkelijk maken, wel de steeds onmenselijker wordende stress van het just-in-time leveren. De tachograaf, ooit ingevoerd om een betere controle te hebben op rij- en rusttijden van chauffeurs, wordt gebruikt om erop toe te zien dat chauffeurs niet te lang stil staan. En wie te lang in de file heeft gestaan, moet toch maar zorgen dat hij op tijd ter plaats is om te laden of te lossen.

Op al deze terreinen kan op vrij korte termijn vooruitgang worden geboekt. Ze vergen enkel wat goede wil en een goed overleg met de sociale partners.

Het zal iets meer daadkracht van onze overheid vergen om de stilaan onontwarbare verkeersknoop op onze Vlaamse wegen te ontwarren. Het dagelijkse tijdverlies in files vormt een gigantische economische kostenpost voor werkgevers, en een brok frustratie voor werknemers.

Een groot deel van het goederentransport over de weg vertrekt in de Antwerpse Haven. Ook daar trok men vorige week aan de alarmbel. Een experiment met de nachtelijke opening van containerterminals, die het mogelijk zou maken vrachtwagenverkeer buiten de spitsuren te houden, dreigt te mislukken.

Het is helaas niet het eerste experiment, en we zien hoe ook dit opnieuw een gemiste kans dreigt te worden. Om dit een kans op slagen te geven is het belangrijk alle schakels in de complexe logistieke keten te betrekken en samen te bekijken hoe elkeen, zowel bedrijven als werknemers, erbij gebaat zijn. Hiertoe is dringend overleg met alle partners nodig.

Toch zal het allerbelangrijkste om de charme van het beroep van vrachtwagenchauffeur terug te brengen, een eerlijke en menselijke sector zijn. Hiertoe zullen de transportbedrijven zelf hun imago moeten oppoetsen. Bedrijven, chauffeurs, klanten en consumenten zullen uiteindelijk allemaal baat hebben bij een eerlijke vervoerssector.