Tinotenda Chibebe over de wereld van durfkapitaal: ‘Zwarte mensen worden in België niet serieus genomen’

De Belgische en de Europese wereld van het durfkapitaal is nog altijd grotendeels een zaak van witte mannen, merkte Tinotenda Chibebe al snel. Dat wil hij veranderen, en dus schreef hij een boek. “Door investeringsteams diverser te maken, krijg je veel meer informatie over de markt en de kansen die daar liggen.”

Uit de jaarlijkse rapporten over het Europese tech-ecosysteem van het investeringsfonds Atomico blijkt telkens weer hoe vrouwen en minderheden ondervertegenwoordigd zijn in de techwereld in verhouding tot hun aandeel in de bevolking. Tinotenda Chibebe maakt in zijn boek The Black Opportunity dan ook vaak sprongetjes naar het gebrek aan gendergelijkheid. De mechanismen daarachter zijn vaak dezelfde als die waar ondernemers met migratieroots tegenaan botsen.

Vaak zijn investeerders wel van goede wil, maar die onbewuste mechanismen en te weinig representativiteit leiden tot een gebrek aan doorstroom van zwarte ondernemers. Het Engelstalige boek van Chibebe vermengt wetenschappelijke kennis met de persoonlijke ervaringen van de auteur, getuigenissen van ondernemers van kleur en commentaren van bekende namen als John Porter (Telenet), Eline Talboom (We Are Jane) en Omar Mohout (Nova Reperta). Chibebe spiegelde zich aan de boeken van de Canadese auteur Malcolm Gladwell, bekend van The Tipping Point. Diens boeken zijn goed onderbouwd, maar bieden ook een rijke leeservaring.

Wie The Black Opportunity leest, krijgt de indruk dat het geschreven is door iemand die de wereld van het Belgische durfkapitaal van binnenuit kent. Toch werkte de twintiger nooit voor een investeringsfonds. Tijdens zijn studententijd werd Tino Chibebe wel de voorzitter van Capitant Brussels. Die studentenbeweging vormt een brug naar de Belgische financiële wereld. Onder meer die ervaring bracht hem op het idee voor zijn boek, waarin hij uitzoekt hoe ondernemers van kleur en investeerders nader tot elkaar kunnen komen.

Waarom doen Belgische investeringsfondsen er goed aan een zwarte investeerder in dienst te nemen?

TINOTENDA CHIBEBE. “Ik zie drie redenen. Heel wat onderzoeken hebben aangetoond dat diverse teams met meer creatieve oplossingen komen. Diverse teams staan gelijk aan meer innovatie. De tweede reden heeft te maken met hoe je een bedrijf evalueert als investeerder. Je kijkt naar de prestaties, het opgehaalde kapitaal, hoe goed het team is ¬ allemaal signalen om te oordelen of een team succes zal boeken. Maar er is ook een subjectieve kant. Herken ik mezelf in jou? Een van de belangrijkste indicatoren om je in anderen te herkennen, is of je dezelfde huidskleur hebt. Door zwarte durfkapitalisten in dienst te nemen en door investeringsfondsen diverser te maken, spreken we die subjectieve kant aan. De laatste reden is dat een ecosysteem met meer zwarte investeerders leidt tot een meer diverse dealflow voor durfkapitaalbedrijven. Dat maakt je ecosysteem robuuster, met meer gedifferentieerde producten en een grotere markt.”

Een klassiek voorbeeld van dat laatste is dat witte investeerders wellicht niet zullen investeren in een bedrijf met haarproducten voor zwarte klanten.

CHIBEBE. “Ondernemers lossen problemen op die ze zelf hebben ondervonden of over hoorden van vrienden of collega’s. Als de witte investeerders aan de andere kant van de tafel zich niet kunnen voorstellen welk probleem je als zwarte ondernemer wilt oplossen, wordt het moeilijk. België heeft bovendien geen cultuur van data verzamelen in de zwarte gemeenschappen, waardoor je geen informatie hebt over die markt. Je hebt geen referentiekader om in te schatten hoe groot een kans is. Door investeringsteams diverser te maken, werk je die blinde vlekken voor een deel weg. Bovendien speelt er nog een ander effect wanneer teams diverser worden. Een zwarte durfkapitalist geeft een signaal dat ook jonge zwarte mensen mogen dromen van zo’n baan, want ze zien mensen waarin ze zich herkennen.”

In uw boek legt u uit hoe belangrijk de beslissing was om u te engageren bij Capitant. U werd uiteindelijk voorzitter van de Brusselse afdeling. Waarom was dat zo’n belangrijke stap?

CHIBEBE. “Dankzij Capitant werd ik geïntroduceerd in de financiële wereld, merkte ik dat ik van die wereld hield, kon ik er een netwerk uitbouwen en kwam ik in contact met andere getalenteerde, ambitieuze mensen. Hun motivatie werkte aanstekelijk. Ik leerde veel over mezelf en anderen, en werd na een tijd vicevoorzitter en dan voorzitter. Niet alleen leerde ik zo leiding te geven aan een groep supergetalenteerde mensen, ik merkte ook dat ik berichtjes begon te krijgen van zwarte jongeren die zich in mij herkenden en vroegen of ze ook lid konden worden. Voor het eerst zat ik aan de andere kant van de tafel. Anderen keken naar mij en ambieerden wat ik had. Die ervaring maakte duidelijk hoe representatie werkt.”

Sommige ervaringen van zwarte ondernemers en werknemers in het boek zijn tenenkrullend. Iemand werd tijdens een jobinterview geassocieerd met de Amerikaanse acteur Eddy Murphy.

CHIBEBE. “Een Amerikaanse komiek was het beste wat die mensen zich konden voorstellen bij een zwarte persoon. Dat verhaal is relevant omdat ik vind dat zwarte mensen in België niet serieus worden genomen. Dat is een grote uitdaging, niet alleen in de ondernemerswereld, maar ook in de universitaire. Ondernemer worden is al extreem moeilijk, en je zet veel op het spel. Als zwarte ondernemer moet je ook nog kunnen omgaan met het feit dat mensen een bepaalde perceptie van je hebben wanneer je door de deur wandelt. En die perceptie is niet meteen dat de volgende Mark Zuckerburg of Felix Van de Maele net is binnengekomen.”

Een van de Belgische zwarte ondernemers die getuigde in uw boek wenste anoniem te blijven. Waarom is dat zo, denkt u?

CHIBEBE. “Ik denk dat ras een gevoelig onderwerp is in België, mensen praten er niet graag over. Door anoniem te getuigen heb je meer vrijheid om je uit te drukken. Als je vertelt hoe je bent behandeld, heb je altijd schrik dat je in een negatief daglicht wordt gesteld of dat je te horen krijgt dat je moet stoppen met klagen.”

Sommige mensen zullen inderdaad zeggen dat er te veel wordt geklaagd, dat België een rijk land is waar de kansen voor het grijpen liggen, en dat het aan jongeren met migratieroots is om die te benutten.

CHIBEBE. “Die reactie mist nuance. Mensen kunnen inderdaad kansen grijpen, en velen doen dat ook. Maar dat neemt niet weg dat je ook kunt ijveren voor een samenleving zonder discriminatie, seksisme, homofobie enzovoort. Als we aan beide kanten kunnen werken, waarom zouden we dat niet doen? Zwarte Belgen met een opleiding hoger onderwijs worden veel meer met werkloosheid geconfronteerd dan witte Belgen met zo’n diploma. Zij halen dus de nodige diploma’s, maar zodra ze die willen verzilveren, blijkt dat ze anders worden behandeld dan hun witte landgenoten.”

Zwarte mensen hebben soms het gevoel dat ze twee keer zo hard moeten werken, zegt u. Hebt u zich ook meer moeten bewijzen?

CHIBEBE. “Toen ik me voor het eerst bewust werd van wat het betekent zwart te zijn in deze wereld, had ik de natuurlijke reactie mezelf te willen bewijzen. Ik zal eens laten zien dat ik slim, welbespraakt en capabel ben. Ik heb dat geprobeerd. Die motivatie hielp me een eindje op weg, maar bracht me niet ver en doofde snel uit. Ik ondervond dat het veel duurzamer is om te vertrekken van een sterke, diepe liefde voor mezelf als een zwarte persoon in de zwarte gemeenschap, met een sterke liefde voor onze geschiedenis. Dat is een meer heilzame vorm van motivatie dan me te willen bewijzen tegenover mensen die op een bepaalde manier naar mij kijken omdat ik zwart ben.”

Uw boek geeft ook hoop omdat er best wel wat initiatieven worden genomen om het probleem aan te pakken. Ontstaat er een momentum?

CHIBEBE. “Ik denk dat er momentum is, ja, maar het mag zeker worden versterkt. Je kunt nooit snel genoeg tot een rechtvaardige samenleving komen. Je hebt MolenGeek, opgericht en geleid door Ibrahim Ouassari. Hij startte ook Blueprint VC mee op. Dat investeert in oprichters met een diverse achtergrond en is bij mijn weten het enige investeringsfonds in België geleid door een zwarte persoon. Je hebt We Are Jane, dat wordt geleid door vrouwen en focust op vrouwelijke ondernemers. Er zijn initiatieven gericht op ondernemers met een diverse achtergrond zoals SheDidIt of Belgian Entreprenoires. Of een initiatief als Capital van Hassan Al Hilou.”

Waarom zijn zulke rolmodellen zo belangrijk?

CHIBEBE. “Zonder zulke rolmodellen is het moeilijker om je een idee te vormen van waar je wilt raken of wat je wilt doen in je leven. Ik had geen zwarte durfkapitalisten als voorbeeld, maar ik heb wel een creatieve en hardwerkende moeder en een vader die het als vakbondsleider opnam tegen Robert Mugabe. Dat heeft me sterk beïnvloed. Ondertussen is het voor mij duidelijk wat mijn purpose is in mijn leven. Ik wil de toegang tot welvaart en kansen helpen verbeteren voor zwarte mensen overal ter wereld. Ik wil daartoe bijdragen, hoe klein mijn bijdrage ook mag zijn. Als dat is door zelf een durfkapitalist te worden, dan zal ik dat doen. Maar als mijn energie en talent tot een andere kans leiden om dat doel te bereiken, zal ik daarvoor kiezen. Ik ben heel flexibel op dat punt.”