Synthetische diamant gooit sector overhoop: ‘2019 wordt een sleuteljaar’

Diamonds are forever, zong Shirley Bassey in 1971 aan het begin van de gelijknamige Bond-film. Maar die diamanten komen niet noodzakelijk meer uit de ondergrond van Rusland, Canada of Afrika. Synthetische diamant rukt op, nu zelfs De Beers steentjes in een laboratorium maakt. De sector staat op zijn kop.

Tot een halfjaar geleden was synthetische diamant amper een issue”, zegt Margaux Donckier, de woordvoerder van de Antwerpse sectorfederatie Antwerp World Diamond Centre (AWDC). Dat veranderde nadat De Beers, een naam als een klok in de diamantwereld, vorig jaar zijn eigen labodiamant begon te maken onder de naam Lightbox. Een serieuze ommezwaai, want tot dan wilde De Beers niets weten van synthetische diamant. En al gaat het voorlopig enkel over stenen in het wat goedkopere segment, toch is de onrust groot.

“2019 wordt een sleuteljaar voor de diamantsector”, voorspelt de Antwerpenaar Peter Meeus, consultant en CEO van International Diamond Laboratories. Tot vorig jaar was hij de topman van de diamantbeurs van Dubai en tot 2007 van die van Antwerpen. “Lightbox haalt de diamantindustrie overhoop. Ik ben benieuwd hoelang het duurt voor synthetische diamant ook de veel belangrijkere en duurdere markt van de huwelijksringen binnendringt”, zegt Meeus.

Een rapport van ABN AMRO, een van de weinige banken die nog actief zijn in de sector, bevestigt de stelling van Meeus. Analist Georgette Boele voorspelt in 2019 “een groei- en ontwrichtingsfase” door Lightbox. “De sector staat voor een grote schok”, laat ze weten.

De prijs keldert

Lightbox bracht zijn labodiamant in september op de markt tegen 800 dollar per karaat, een kwart van wat synthetische stenen van de concurrentie toen kostten. Een vergelijkbare natuursteen is acht keer duurder dan het product van Lightbox. Aanzienlijke prijsverschillen, zeker als je weet dat een natuurdiamant vroeger amper 20 procent duurder was dan een steen uit een laboratorium. Na amper een week waren de steentjes van Lightbox uitverkocht.

“In een sector waarvan het businessmodel uitgaat van stijgende prijzen, kan de introductie van Lightbox tot drama’s leiden”, voorspelt Meeus. “Diamanthandelaars uit het onderste segment van de markt zien de waarde van hun voorraad dalen met een vijfde. Dat heeft vooral een effect op spelers rond de beurs van Surat (India), maar ook bij de Antwerps-Indiase industrie. De banken zullen de kredietwaardigheid van die klanten grondig doorlichten.”

“Tot een halfjaar geleden was het prijsverschil tussen diamant van het labo en van de mijn relatief klein en kozen de mensen liever het natuurproduct”, beaamt Margaux Donckier, de woordvoerder van de Antwerpse sectorfederatie AWDC. “Maar nu is er veel onzekerheid.” De Antwerpse markt vertegenwoordigt met een omzet van 46 miljard dollar 85 procent van de wereldhandel in ruwe stenen, en de helft van de gepolijste. Diamant is goed voor 4 procent van de Belgische export en creëert 32.000 directe en indirecte banen.

Het blote oog ziet niets

Een van de redenen van de lage prijzen is de goedkopere productie. Het bedrijf Element Six, dat de productiemethode van labodiamant van De Beers beheert, had lang het slapend patent op de relatief goedkope creatie van topstenen. Maar de concurrerende producenten beheersen vandaag zelf die techniek. In 2008 kostte de productie van een karaat in hun labo 4000 dollar. Vandaag is dat nog 300 à 500 dollar.

Synthetische diamanten zijn tegenwoordig ook enkel in gespecialiseerde labs te onderscheiden van natuurlijke stenen. Enkele jaren geleden verspreidden fraudeurs labostenen in de reguliere Antwerpse diamanthandel, en konden toen zelfs geroutineerde traders om de tuin leiden. Dat maakdiamanten van inferieure kwaliteit zijn, zoals sommige traditionele handelaars verkondigen, gaat dus niet op.

Momenteel worden vooral labodiamanten geproduceerd van een kwart tot drie karaat, meestal via het goedkope productieproces HPTP (high pressure, high temperature). Met de methode CVD (chemical vapor deposition) kunnen ook stenen van hogere kwaliteit worden geproduceerd, maar die is duurder.

“De producenten van labodiamanten zullen zich ook richten op dat hogere segment, als de consument dat wil”, voorspelt Georgette Boel van ABN AMRO. “Vandaag stelt De Beers dat het de labodiamanten niet zal verkopen voor bruidsringen, waarvoor de marges hoger zijn. Ik betwijfel of het dat kan volhouden. De Beers heeft de labodiamant op de kaart gezet als een alternatief voor de natuurdiamant. Als de consument dat product ook wil voor dure juwelen, zal het bedrijf gewoon volgen.”

“Ik denk niet dat synthetische diamanten het duurdere segment bedreigen”, ontkent Peter Meeus. “Ik vrees eerder dat aan het andere eind van het spectrum een categorie uit de markt dreigt te vallen: de stenen onder 0,3 karaat die niet helemaal zuiver zijn. In die I-stenen zie je met het blote oog een inclusie, een zwart puntje of picqué. Wil iemand nog betalen voor een gouden ring met een doffe lichtbruine steen met een inclusie, als hij voor een vierde van die prijs een juweel met een schitterende labodiamant kan kopen? De prijs van de I-stenen zal dramatisch dalen.”

Zullen de prijzen ook in het hogere segment dalen, zoals ABN AMRO stelt? Meeus: “De prijzen zouden daar zelfs kunnen stijgen. Misschien drijven de uitbaters van de diamantmijnen hun prijzen wel op omdat ze de productiekosten enkel kunnen terugverdienen in de hogere prijsklasse. De onzekerheid is moordend.”

Margaux Donckier (AWDC) beaamt: “Het kan alle richtingen uitgaan. De cijfers van 2018 wijzen niet op dramatische prijsdalingen. Integendeel: in karaat bleef de handel in Antwerpen stabiel, terwijl de waarde van de handel voor het eerst sinds lang toenam. Wat het effect van Lightbox op de markt van de picquéstenen is, weten we nog niet.”

Insiders uit de sector laten weten dat De Beers zelf de prijs van die soort amper heeft laten zakken. “Maar dat kan het niet volhouden”, klinkt het anoniem, om de mensen van De Beers niet te irriteren. “Je eigen producten concurrentie aandoen zonder de prijs te verlagen, is onhoudbaar.”

Volgens ABN AMRO wordt de consument in elk geval de winnaar van de nieuwe ontwikkelingen. “De mensen zullen diamanten tegen meer aantrekkelijke prijzen kunnen kopen. Ze krijgen grotere stenen van een betere kwaliteit tegen een betaalbare prijs. Al moeten ze wel beseffen dat labodiamanten geen investeringswaarde hebben.”

Nieuwe markt

De opgang van de labodiamant is volop bezig. Tijdens de voorbije vakantie promootten Amerikaanse winkelketens als J.C. Penney en Macy’s voor het eerst massaal de synthetische diamanten. Ook Swarovski brengt juwelen met labodiamanten op de markt. En Diamond Foundry, waarin onder meer de Amerikaanse acteur Leonardo Dicaprio investeert, produceert labodiamanten als ethisch alternatief voor de zogenoemde bloeddiamanten. Het kondigde verleden week aan zijn omzet te vertienvoudigen, terwijl de prijs van zijn producten met een zesde stijgt. Dichter bij huis, in Lommel, plant het Indiase Heyaru Engineering een diamantfabriek (zie kader Lommelse diamanten).

De Beers reageert met zijn Lightbox niet alleen op nieuwe spelers die de diamantmarkt ontwrichten, maar ook op de stilaan slinkende voorraad natuurlijke diamant. Jarenlang monopoliseerde de groep de markt door haar ruwe producten en die van haar concurrenten aan te bieden aan zelf geselecteerde zichthouders. Maar dat model kwam onder druk. Rio Tinto verkoopt zijn Australische diamanten sinds de eeuwwende rechtstreeks aan vooral Indiase slijpers. Later verbood de Europese Commissie de exclusieve verkoop van Russische diamanten via De Beers. Omdat het monopolie onhoudbaar bleek, liquideerde De Beers zijn voorraad ter waarde van 5 miljard dollar. Het bedrijf focust nu vooral op de verkoop, met zijn merk Forever Mark en eigen winkels.

Een echte paniekaanval

De Beers en de andere mijnexploitanten voerden de voorbije jaren nog een ware oorlog tegen labodiamanten, die werden afgedaan als minderwaardige producten. Op congressen waren laboproducenten niet welkom. De zichthouders van De Beers zonderden de handel in synthetische diamanten af in aparte vennootschappen. De Diamond Producers Association spendeerde vorig jaar nog 80 miljoen dollar om de natuurlijke stenen te promoten. “Tegelijk investeerde De Beers miljoenen in de technologie en het patent om labodiamanten van hoge kwaliteit te produceren”, merkt Meeus op. “Ooit moest dat uit de kluis komen. En dat is nu gebeurd.”

Sinds het einde van de negentiende eeuw worden smaragd, saffier en robijnen al geproduceerd in laboratoria. Handelaars in die stenen hebben ermee leren te leven. Ya’akov Almor van de International Diamond Council stelt op zijn blog dat de diamantsector verbijsterd reageert op de komst van Lightbox. Almor: “De diamantindustrie was extreem bevoordeeld, omdat ze tot onlangs niet zulke uitdagingen heeft gekend. Voeg daarbij het insulaire karakter van de industrie, een grote mate van zelfgenoegzaamheid en een overdreven gevoel van de eigen belangrijkheid, en je krijgt een echte paniekaanval als de uitdaging van de synthetische diamant aan de oppervlakte komt.”

Hij wijst ook op de houding van de sector tegenover de Amerikaanse Federal Trade Commission (FTC), die al zes jaar aan een nieuwe definitie werkt voor diamant. Als het aan de klassieke diamantsector had gelegen, zouden de laboproducenten het woord ‘diamant’ zelfs niet mogen gebruiken. “De voorbije jaren hoorde ik volwassen mannen en vrouwen gepassioneerd zeggen dat labosteentjes geen diamanten genoemd kunnen worden”, aldus Almor. “Hun argumenten werden gedreven door emotie, niet door rede.”

De FTC liet vorig jaar de vereiste van de natuurlijke productie vallen om een steen een diamant te mogen noemen. “De Verenigde Staten zijn de grootste diamantmarkt ter wereld en hun regels hebben een grote kans wereldwijd aangenomen te worden”, voorspelt Almor. De start van Lightbox en de beslissing van de FTC waren voor de gezaghebbende analist Paul Zimnisky de aanleiding om 2018 uit te roepen tot “het jaar van de labodiamant”.

Synthetische diamanten vertegenwoordigen vandaag een waarde van 600 miljoen dollar, tegenover 15,5 miljard voor de natuurlijke diamanten. Volgens een recente studie van Bain & Company kan de productie van labodiamanten tot 2030 jaarlijks met 15 à 20 procent stijgen. Meeus: “Het zal meer zijn. En dat beseffen velen nog niet.”

Volgens ABN AMRO zullen labodiamanten in 2023 goed zijn voor 40 miljoen karaat van de nieuwe stenen voor juwelen, tegenover 60 miljoen karaat natuurdiamant. De bank wijst erop dat de producenten van industriële diamanten vandaag 4,5 miljard karaat produceren. Boele: “Zelfs als de producenten slechts voor een klein deel overschakelen naar sierdiamant, waar ze een veel hogere marge kunnen halen, kunnen ze de markt ontwrichten. En waarom zouden ze dat niet doen?”

Lommelse diamanten

De Beers bouwt een productiefaciliteit van 94 miljoen dollar in Oregon tegen 2020. Het kan dan een half miljoen karaat per jaar produceren. Analisten denken dat de productie in de Verenigde Staten een troef zal zijn in deze ‘America first’-tijden.

Dichter bij huis plant het Indiase Heyaru Engineering een synthetischediamantfabriek in Lommel. In een eerste fase zal die stenen voor juwelen produceren, later ook voor industriële toepassingen. Het onderzoek gebeurt in samenwerking met Universiteit Hasselt. Lommel was al wereldwijd bekend voor zijn wit zand. Binnenkort ook voor zijn heldere diamant?