Gen Z’ers willen impact op het werk, en dat zullen werkgevers geweten hebben. Om sollicitanten aan te trekken, moeten bedrijven aantonen dat ze moreel op dezelfde lijn zitten. In een boek legt Susan Sjouwerman uit waarom jongeren die de arbeidsmarkt betreden zo verknocht zijn aan purpose. Ze raadt gen Z’ers aan zich niet te verliezen in de vacaturedatabank, maar zelf te ondernemen.
Vacatures waren er nauwelijks toen Susan Sjouwerman (35) tijdens de economische crisis de arbeidsmarkt betrad. Zo kwam het dat ze, na een weinig inspirerende baan in de pr, geen kantoortijger werd, maar freelancejournalist. Voor haar werk voor de NOS, het zakenblad Quote, Het Financieele Dagblad en Vogue interviewt ze geregeld impactondernemers: sociaal geëngageerde bedrijfsleiders die niet alleen geld op de plank willen krijgen, maar vooral een verschil willen maken. Dat streven hebben ze gemeenschappelijk met heel wat millennials – de generatie waar Sjouwerman zelf toe behoort – en vooral met gen Z’ers.
Net daardoor raken jongeren snel gedesillusioneerd door de beschikbare vacatures en het volgens Sjouwerman “grote aantal bullshitjobs” als ze de arbeidsmarkt betreden. “Op netwerkborrels merk ik hoezeer mensen van mijn leeftijd en jonger klagen dat hun baan wel leuk is, maar dat ze toch iets missen”, vertelt Sjouwerman. “Vreemd, want mijn ouders waren gewoon blij met de baan die ze hadden.”
Morele mismatch
Wie vroeger op de Zuidas werkte – het zakendistrict met hoogbouw in Amsterdam waar we elkaar ontmoeten – deed dat voor het hoge salaris en de status die daarbij hoort. Jonge mensen hebben daar minder interesse in: het consultancybedrijf Deloitte becijferde dat acht op de tien Nederlandse gen Z’ers en millennials purpose belangrijk vinden in hun werk.
“Wat die purpose moet inhouden, daar blijft de studie vaag over”, merkt Sjouwerman op. Feit is dat de waarden van een potentiële werkgever in lijn moeten liggen van die van de jonge sollicitant. In Nederland hebben vier op tien gen Z’ers en drie op de tien millennials al eens een baan of een opdracht afgewezen op basis van hun persoonlijke overtuigingen. Zes op de tien min-35-jarigen die aan de slag zijn, zouden overwegen ontslag te nemen in het geval van een morele mismatch met hun werkgever.
‘Gemiddeld zijn we 80.000 uur van ons leven aan het werk. Die uren moeten van betekenis zijn, vindt mijn generatie’
Jonge mensen hebben behoefte aan zingeving, leerde Sjouwerman uit gesprekken met arbeidspsychologen en consultants. “Gemiddeld zijn we 80.000 uur van ons leven aan het werk. Voor mijn generatie zal dat misschien nog een stuk meer zijn. Die uren moeten van betekenis zijn, vinden we. De ene crisis na de andere slaat ons om de oren. Als consument kun je daar niet bijster veel aan doen, dus willen we daar professioneel mee aan de slag.”
Sjouwerman verwijst naar de ‘behoeftepiramide’ of de piramide van Maslow, die zegt dat je kunt streven naar bevrediging in je baan of je leven als je basisbehoeften – van eten tot onderdak – voldaan zijn. “Gelukkig is dat bij een groot deel van mijn generatie het geval”, schrijft Sjouwerman. Op één basisvoorziening na: almaar meer Nederlanders kunnen zich geen eigen huis meer veroorloven. “Als ze dat doel toch niet kunnen bereiken, denken velen: laat dan maar. Dan gaan ze liever vier vijfde werken, of zoeken ze een baan die ten minste leuk is.”
Traditionele bedrijven krijgen het bijgevolg best moeilijk om jonge werkkrachten enthousiast te maken voor een klassiek kantoorbestaan. Op lange termijn zullen veel meer bullshitjobs geautomatiseerd worden dankzij AI. Wie nu al gen Z’ers wil aantrekken, hamert het best op die purpose bij het uitschrijven van vacatures. Een bedrijf zou bijvoorbeeld kunnen aantonen hoe begaan het is met duurzaamheid. “Maar dan moet er ook ruimte zijn om daar als werknemer een rol in te spelen”, waarschuwt Sjouwerman. “Je wilt geen mensen binnenhalen om ze snel weer te verliezen.”
Zelf ondernemen
De echte oplossing is meer jongeren aan het ondernemen te krijgen, vindt Sjouwerman. “We hebben je nodig”, schrijft ze in het laatste hoofdstuk van haar boek. Alle berichtgeving over quiet quitting ten spijt: jonge arbeidskrachten, en dan vooral gen Z’ers, zijn juist ondernemend ingesteld. Ze zijn eigenzinnig en werken goed zelfstandig. Plus: als geen ander weten ze zich online te verkopen. “Dat is een voordeel van opgroeien met influencers. Gen Z’ers weten van zichzelf een merk te maken.”
Het boek van Sjouwerman is ook een praktische gids over hoe je je eerste stappen als impactondernemer zet. Een opvallende tip: meteen de meest duurzame methode bedenken vanaf minuut één blijkt geen goed idee te zijn. “Een bedrijf moet financieel rendabel en schaalbaar zijn voor je elk euvel kan oplossen.”
Als je een idee bedenkt waar de impact al zit ingebakken – Sjouwerman geeft het voorbeeld van Food For Skin, dat make-up maakt van voedseloverschotten – dan vergeeft de consument je dat plastic pompje op je glazen flesje heus wel. Sjouwerman vindt het zelf een belangrijke les, omdat ze in haar omgeving – het liefst interviewt ze duurzame modemerken – de jongste tijd veel faillissementen betreurt.
‘Jonge arbeidskrachten, en dan vooral gen Z’ers, zijn ondernemend ingesteld. Ze zijn eigenzinnig en werken goed zelfstandig’
Dat laatste maakt de boodschap van haar boek een dubbeltje op zijn kant. Sjouwerman mag dan met de beste bedoelingen jong geweld aanmoedigen om te ondernemen, ze schrijft ook dat maar liefst negen op de tien start-ups niet slagen in hun opzet. Daarnaast zijn impactondernemers een stuk vatbaarder voor burn-outs.
“Meer dan de helft van de Nederlandse sociale ondernemingen maakt nochtans winst of draait break-even. De ene start-up die het wel waarmaakt, is het waard”, meent Sjouwerman. Ze merkt op dat veel ondernemers die ze interviewde eerst ervaring opgedaan hebben op dezelfde Zuidas, bij advocatenkantoren en multinationals. “Veel jongeren dromen van werken voor een goed doel, maar daar zijn amper banen. In de praktijk merk ik dat het ondernemers helpt om juist bij grote bedrijven te starten. Sommigen spraken hun voormalige baas zelfs aan om in hun start-up te investeren.”
Doorstart
Als je onderneemt vanuit passie, ga je door waar anderen misschien zouden stoppen. Mislukt een bedrijf toch, dan hoeft dat geen schande te zijn. Sjouwerman geeft het voorbeeld van Pieter Pot, een verpakkingsvrije onlinesupermarkt die te snel groeide, failliet ging en alsnog een doorstart maakte.
Recentere voorbeelden zijn het modemerk The New Optimist, dat kleding met statiegeld in de markt zet, en het recyclagebedrijf I-did. “Het eerste ging uiteindelijk failliet, het tweede kon wel een doorstart maken. Impactondernemers hebben gelukkig een grote gunfactor. Het zit hen niet altijd mee – banken zien ze bijvoorbeeld liever niet komen – maar op dat gebied hebben ze het wel getroffen.”
Wil je geen eigen bedrijf starten en zeggen de bestaande vacatures je niks? In je huidige baan kun je alsnog een verschil maken. “Dat is ook voor mezelf een les geweest: stap niet zomaar in die mal. Bedrijven weten niet altijd precies wat ze willen. Als je kansen krijgt, kun je mee bedenken hoe je je baan wilt invullen.”
Ze verwijst naar de term job crafting: door je baan te kneden naar wat bij je past, kun je aan de slag met iets waar je zelf behoefte aan hebt. Je hoeft daarvoor niet eens af te gaan op vacatures, heeft Sjouwerman in haar eigen loopbaan gemerkt. De NOS had geen moderedacteur. Door de combinatie van economie- en modeberichtgeving te opperen, kan Sjouwerman haar ei beter kwijt bij de Nederlandse openbare omroep. “Breaking news over Gaza of Oekraïne gaat natuurlijk voor. Maar de redactie is blij dat ze meer hoopvolle verhalen kan brengen, in plaats van enkel over dood en verderf.”
Susan Sjouwerman, Goed werk. Inspiratie en lessen voor ambitieuze idealisten, Zwartjes & Labović, 224 blz., 22,99 euro
