‘Stilstand bedreigt de planeet meer dan economische groei’

De excessen van ons economische model moeten eruit, maar niet de vooruitgang, zegt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

Trends viert twintig jaar Gazellen. Twintig jaar waarin we honderden mooie bedrijven hebben onderscheiden volgens één criterium: indrukwekkende groeicijfers. Dat vraagt om een feestje. Straks, als feestjes weer mogen…

Meer dan ooit trekken de groeibedrijven de economie. De Vlerick Business School becijferde dat 920 snelgroeiende bedrijven tussen 2015 en 2018 verantwoordelijk waren voor 52.779 nieuwe banen. Snelle groeiers zijn vernieuwend, wendbaar en vaak financieel sterk. Ook wanneer corona woedt. Gazellen blijken veel vaker solvabel te zijn dan het gemiddelde, leert de stresstest van de collega’s van Trends Business Information in Trends van deze week. Gazellen zijn onze beste garantie op een economische heropleving.

Of zien we dat verkeerd? Mogen we nog wel groeien? Meer dan ooit staat de groei onder druk. Groei hakt in op de planeet. Groei is eindig en leidt tot miserie. Dat mantra is eeuwenoud. Het begon bij de Britse demograaf, econoom en predikant Robert Malthus. Hij beschreef in 1798 hoe groei telkens leidde tot rampspoed. Mensen kregen meer kinderen als er genoeg te eten was. Daardoor ontstond overbevolking, schaarste, kindersterfte en allerlei andere ellende. Het basisprincipe van de malthusiaanse cyclus is gulzigheid. Als er overschotten zijn, gaan de mensen consumeren tot er miserie van komt. Malthus is nooit helemaal verdwenen. De Club van Rome zei in De grenzen van de groei (1972) dat de mens steeds gulziger wordt. Vandaag zeggen we dat we corona over onszelf hebben afgeroepen. We hebben te veel gereisd, de wildernis ontgonnen, gesold met de natuur. De klimaatopwarming is de volgende calamiteit. Nu ben ik de laatste om de excessen van ons economische model te negeren. Sommige zottigheden van voor corona keren het best niet meer terug. Vliegtickets voor enkele euro’s, honderden kilometers file per dag, eindeloze stromen wegwerpkleding tegen dumpingprijzen… de lijst is lang. We branden nog altijd waardevolle bossen plat om soja of palmolie te kweken. We krijgen de CO2-uitstoot niet omlaag, omdat we steeds meer goedkope energie willen. Zolang we de werkelijke kosten van al die activiteiten niet in rekening brengen, blijven we de markten en de natuur ontwrichten. Alleen hoeft dat niet te betekenen dat we niet meer mogen groeien.

De groei verandert. De groei van vandaag heeft nog weinig te maken met de groei van Malthus en zelfs met de groei van de Club van Rome. Groei wordt steeds minder materieel. Waarom stijgen de beurskoersen van technologiebedrijven sneller dan die van traditionele bedrijven? Simpel: ze groeien sneller. Digitale groei verbruikt minder grondstoffen. Neem de smartphone. Daar zitten heel wat kostbare grondstoffen in, maar hij vervangt de rekenmachine, de gps, het fototoestel, de videocamera, de cd-speler en de cd’s, de papieren krant, de zaklamp… Groei en lagere materiële kosten zijn niet noodzakelijk tegenpolen. Dat zeg ik niet, maar professor Andrew McAfee (MIT) in zijn hoogst boek Meer uit minder (2019). Hij becijferde dat de Verenigde Staten sinds de eeuwwisseling van bijna alle basisgrondstoffen minder verbruiken. In absolute cijfers, ondanks twee decennia van bijna onafgebroken groei. Onlangs schreef Trends over Oosterweel. Transporteconomen zeiden dat veel zwaar vervoer de komende decennia zal sneuvelen. Lichte materialen en kleine vrachten nemen over. Denk aan 3D-printing, Zoom-meetings in plaats van zakenreizen, fijnmazige recyclage. Het is bezig.

Malthus regeert nog altijd in grote delen van de wereld, maar steeds minder in mature, moderne en straks circulaire economieën. Daar neemt de kennis over en wordt de groei immaterieel. De excessen van ons economische model moeten eruit, maar niet de vooruitgang. Stilstand bedreigt de planeet meer dan economische groei. Daarom vieren we onze Trends Gazellen straks met volle teugen!