Eind deze maand gaat de Belgian Family Office Association (BFOA) officieel van start. Er zijn almaar meer family offices, maar ze mijden doorgaans het licht van de schijnwerpers. Waarom dan nu naar buiten treden met een beroepsfederatie? Is daar nood aan?
Family offices zijn private structuren die vermogende families begeleiden in hun patrimoniaal beheer. Een family office wordt opgezet door of voor zeer vermogende families en individuen. Daarvoor is een bepaalde schaal nodig, en die ligt naar schatting op 25 miljoen euro vermogen.
Op basis van schattingen door de website derijkstebelgen.be zijn er in ons land meer dan 680 families met een vermogen boven 25 miljoen euro. Een derde van die families wordt bediend door een family office, en bij de zeer vermogende families stijgt dat percentage tot 60 procent.
De sector kende de voorbije jaren een snelle groei. Verschillende ondernemers die hun bedrijf verkochten, richtten een family office op. Op die manier kunnen ze zelf beslissen hoe ze hun vermogen structureren, laten beheren en doorgeven. Ze spreiden het doorgaans over verschillende financiële instellingen of herinvesteren zelf de opbrengsten van de verkoop.
De snelle groei van het aantal family offices heeft ook te maken met de verstoorde relatie met de banken. De financiële crisis van 2008 heeft het vertrouwen van veel ondernemers in de banksector aangetast. Waar er vroeger een vertrouwensband met de huisbankier bestond, is die door de vele herstructureringen en het grote personeelsverloop zo goed als verdwenen.
Volgens een studie van BNP Paribas Fortis zijn er in ons land ongeveer 50 multi family offices (die werken voor meerdere families of klanten) en 100 single family offices (die werken voor één familie, met eigen personeel of ingehuurde specialisten) actief. Samen overzien ze naar verluidt zo’n 40 miljard euro aan activa.
‘Een family office staat in voor het beschermen, structureren en doorgeven van een familiaal vermogen en moet zich daarbij neutraal en onafhankelijk kunnen opstellen tegenover bankiers en vermogensbeheerders’
Onafhankelijk
Het landschap is versnipperd en weinig gereguleerd. In tegenstelling tot Luxemburg bestaat er in ons land geen wettelijk kader of statuut dat die activiteit definieert. Daardoor kan bij wijze van spreken iedereen zich een family officer noemen en een bordje aan de deur hangen.
Stricto senso mogen family offices geen gereglementeerde financiële diensten (zoals vermogensbeheer of beleggingsadvies) verlenen. Anders vallen ze onder het toezicht van de FSMA en hebben ze een specifieke licentie nodig. Deze regel geldt niet voor een single family office, dat strikt voor één familie werkt en geen externe klanten heeft.
De niet-gereglementeerde activiteiten die family offices mogen uitvoeren gaan van eenvoudige administratieve ondersteuning tot complexe patrimoniale begeleiding (bijvoorbeeld het structureren van het vermogen via vennootschappen, stichtingen, trusts). Ook familiale governance (overdracht, successie, familiecharters) en filantropie/kunstbeheer zijn toegelaten.
“Je kunt het beroep vergelijken met het werk van een orkestleider, de directeur van een familiale kmo of een algemeen geneesheer”, zegt Diego de Potter, managing partner bij Family Partners, een family office gevestigd in Hoeilaart. “Een family office staat in voor het beschermen, structureren en doorgeven van een familiaal vermogen en moet zich daarbij neutraal en onafhankelijk kunnen opstellen tegenover bankiers en vermogensbeheerders.”
Op financieel vlak moet een family office zich beperken tot het selecteren en opvolgen van de externe vermogensbeheerders, banken en financieel adviseurs. Ze overziet het volledige patrimonium alsook de prestaties en kosten van de verschillende beheerders en bankiers, en maakt in functie daarvan keuzes.
Drie types
Er zijn in België naar schatting 150 family offices. Grosso modo zijn er drie modellen:
• Het single family office (SFO) werkt uitsluitend voor één familie. Het centraliseert diensten zoals investeringsstrategie, assetallocatie, vermogensstructurering, familiale governance en filantropie. De aanpak is vertrouwelijk, gepersonaliseerd en gericht op de lange termijn. Vaak beschikt een SFO over een eigen professioneel team. Sommige grote SFO’s zijn uitgegroeid tot actieve investeringsmaatschappijen en risicokapitaalverschaffers. De bekendste voorbeelden zijn Alychlo (Marc Coucke), Baltisse (Filip Balcaen) en Peruna (Jan Clarebout).
• Het multi family office (MFO) is een onafhankelijke structuur die meerdere vermogende families ondersteunt. Het is niet verbonden aan een bank of financiële groep. Het biedt objectief advies zonder belangenconflicten op domeinen zoals financiële strategie, vermogensopbouw, fiscaliteit, filantropie en governance. De troef van een MFO is dat het expertise en kosten kan delen over verschillende families. Voorbeelden zijn Truncus, intuitae, Family Partners, Yours Advisory, Portolani en Praxis.
• Een verbonden multi family banking-structuur (MFB) ondersteunt meerdere vermogende families en is verbonden aan een bank of financiële groep. Ze levert gepersonaliseerde diensten met de steun van de middelen, expertise en infrastructuur van de moederorganisatie.
Chinese muren
Door de jaren heen is het beroep geëvolueerd. In het verleden was de rol van een family office vooral het drukken van de kosten door bijvoorbeeld bankiers tegen elkaar uit te spelen. De klemtoon lag vaak op het vergelijken van financiële prestaties en portefeuillerendement. “Die zaken staan niet langer centraal in onze discussies met klanten”, zegt De Potter. “De focus is verlegd naar de familiale governance, de overgang tussen generaties, de maatschappelijke impact van investeringen, steun aan jonge en innovatieve ondernemers, filantropische projecten,… De dienstverlening door een family office is veel ruimer en breder geworden.”
Omdat onafhankelijkheid en objectiviteit cruciaal zijn, mag een family office geen financieel advies verlenen, aan portefeuillebeheer doen of financiële producten verkopen. Estate planning (vermogens- of successieplanning) is wel toegelaten, maar binnen grenzen. Ook hier moeten bepaalde spelers een vergunning als onafhankelijk financieel planner aanvragen en zijn er beschermingsregels voor klanten.
“Daarom hebben wij met Truncus gekozen voor een hybride model”, legt CEO Stefaan Vanden Berghe uit (zie blz. 36). “Wij zijn een multi family office dat verschillende families bedient. Wij willen een selectie kunnen maken van goede beleggingsproducten voor onze klanten en de volledige estateplanning uitwerken. Daarom heeft Truncus jaren geleden een licentie als vermogensbeheerder aangevraagd en bekomen. Dat stelt ons in staat het volledige traject voor de klant in te vullen.”
De twee activiteiten zijn bij Truncus duidelijk gescheiden. Vanden Berghe spreekt van echte Chinese muren om belangenconflicten te vermijden: “Wie een beroep doet op het family office, betaalt voor die diensten. Wie vermogensbeheer wil, betaalt daarvoor. We hebben klanten die enkel een beroep doen op de family-officediensten, en we hebben klanten die ons inschakelen als vermogensbeheerder. Zowat een kwart van onze family-officeklanten doet geen beroep op onze diensten voor vermogensbeheer of beleggingsadvies.”
‘Families verwachten van hun family office onberispelijke expertise, compromisloze objectiviteit en de capaciteit om hun vermogen te doen groeien, maar tegelijk respect voor hun waarden’
Beroepsfederatie
Niet iedereen trekt zulke klare lijnen. Er is een grijze zone. Sommige actoren geven zich uit voor family office maar kunnen niet de nodige garanties inzake expertise of onafhankelijkheid bieden. Dat kan verwarrend zijn.
Daarom hebben vier grote spelers het initiatief genomen om een beroepsfederatie op te richten: de Belgian Family Office Association (BFOA). Het gaat om intuitae, Family Partners, Yours Advisory en BNP Paribas Fortis. De eerste drie zijn onafhankelijke multi family offices die vooral in Franstalig België opereren. In het geval van BNP Paribas Fortis is er een multi family banking-structuur verbonden aan de gelijknamige bank (zie kader Kan een bank met een family office objectiviteit claimen?). Samen werken de vier spelers voor ongeveer 120 vermogende families.
“Ons doel is meer duidelijkheid, transparantie en professionalisme te brengen in de sector”, zegt Thomas Descours, directeur van intuitae en voorzitter van de BFOA. “Onze ambitie is de referentie te worden voor professionals in het vakgebied, en hen te vertegenwoordigen. We willen het mogelijk maken om informatie en best practices uit te wisselen, en werken aan een vormingsprogramma. Dat moet het vertrouwen van de vermogende families versterken.”
Op 30 september gaat de beroepsfederatie officieel van start met een businesslunch waarop een groot aantal family offices uitgenodigd is. De initiatiefnemers hopen dat zo veel mogelijk family offices bij de BFOA zullen aansluiten. Maar dan moeten ze wel een charter ondertekenen waarin ze zich verbinden bepaalde waarden en kwaliteitscriteria te respecteren.
“In dat charter staan integriteit, engagement, vertrouwelijkheid, duurzaamheid, verantwoordelijkheid, expertise en samenwerking centraal”, zegt Descours. “Families verwachten van hun family office onberispelijke expertise, compromisloze objectiviteit en de capaciteit om hun vermogen te doen groeien, maar tegelijk respect voor hun waarden. De BFOA wil garanderen dat aan die verwachtingen wordt voldaan.”
Kan een bank met een family office objectiviteit claimen?
BNP Paribas Fortis, de grootste bank van het land, is een van de vier oprichters van de BFOA. Dat doet hier en daar de wenkbrauwen fronsen. Is objectiviteit en onafhankelijkheid net geen basisvoorwaarde om als family office door het leven te gaan?
Claude Decorte, die het family office van BNP Paribas Fortis leidt, werd al vaak met de vraag geconfronteerd. “Ook wij mogen geen beleggingsadvies geven”, verzekert hij. “Dat is geen loze belofte, want we worden onderworpen aan interne en externe controles. We hebben, in tegenstelling tot onze collega’s van private banking en wealthmanagement, ook geen toegang tot de commerciële tools van de bank of de data van de klant. Wij werken met een openfondsenarchitectuur en voor kredietaanvragen contacteren wij verschillende banken. Het komt voor dat klanten beslissen om te beleggen of geld te lenen bij een andere bank dan BNP Paribas Fortis. Wij geven ook geen feedback aan BNP Paribas Fortis waarom we kiezen voor deze of gene bank.”
Dat BNP Paribas Fortis zich achter de oprichting van een beroepsfederatie schaart, heeft ermee te maken dat de bank het beroep beter wil beschermen, zegt Decorte: “Er zijn banken die family-officediensten aanbieden maar niet volgens de strikte regels van onafhankelijkheid die eigen zijn aan een family office. En er zijn banken als BNP Paribas Fortis die dat wel doen. We willen via onze steun aan de BFOA dit onderscheid in de verf zetten. Bij mijn weten is BNP Paribas Fortis de enige bank met een volwaardige family office. Onze diensten zijn dan ook betalend. We hanteren een forfaitaire fee op het vermogen. Terwijl andere banken met family-officediensten die vaak gratis aanbieden, maar dat terugverdienen met de producten die ze verkopen.”
