SD Worx: ‘De meerderheid van de bedrijven is niet in orde met de klokkenluiderswet, ondanks mogelijke straffen’

Vanaf 15 februari moeten grote bedrijven een anoniem meldpunt inrichten voor de melding van fiscale fraude en andere wantoestanden. Daarop staan correctionele straffen. Toch signaleert SD Worx dat de meerderheid van die bedrijven nog niet in orde is.

“Meer dan de helft van de bedrijven is niet in orde met de nieuwe wet op de klokkenluiders”, getuigt Jan Vanthournout, juridisch adviseur van het sociaal secretariaat SD Worx. “Nochtans tikt de klok. Op 15 februari moeten alle bedrijven in de privésector met 250 werknemers een klokkenluiderskanaal hebben, waar hun werknemers onregelmatigheden kunnen melden. Als dat niet gebeurt, lopen die bedrijven het risico dat ze correctioneel en financieel gestraft worden.”

De nieuwe wet voert een Europese richtlijn in. Bedrijven met 50 tot 249 werknemers hebben nog tijd tot 17 december 2023 om een meldpunt voor klokkenluiders in te voeren. Op dat meldpunt moeten werknemers, eventueel anoniem, wantoestanden in het bedrijf kenbaar kunnen maken. Het moet een overtreding zijn van de wetgeving inzake overheidsopdrachten, financiële diensten, witwassen, de volksgezondheid en de gegevensbescherming. De Belgische wet gaat nog een stap verder dan de Europese Commissie en voegt ook fiscale en sociale fraude aan het lijstje toe.

Anonieme klachten

In de praktijk zullen de klachten worden behandeld door de juridische of de interne auditdienst van het bedrijf. Die moet binnen de drie maanden aan de indiener laten weten hoe het bedrijf op de melding reageert.

Een bedrijf dat dit niet doet, of die geen meldingskanaal heeft ingericht, riskeert straffen van 600 tot 6.000 euro (momenteel met acht vermenigvuldigd). Bedrijfsmedewerkers die de melding of de behandeling van de inbreuken belemmeren, hangt een gevangenisstraf van zes maanden tot drie jaar boven het hoofd. Zij mogen geen represailles tegen de indiener van de klacht nemen op gevaar van die straf. Wordt de indiener ontslagen, dan heeft hij bij inbreuken op de klokkenluiderswetgeving recht op een schadevergoeding van zes maanden loon boven op zijn wettelijke opzeggingsvergoeding.

SD Worx heeft een applicatie uitgewerkt die het mogelijk maakt om de klachten anoniem te ontvangen en toch te controleren of ze van eigen personeelsleden komen en de verdere opvolging ten aanzien van de klokkenluider te organiseren.

Administratieve last

Vanthournout signaleert heel wat ongenoegen over die administratieve last. “Andere bedrijven zien het dan weer als een kans om meer interne bedrijfstransparantie te creëren. Ze reageren dat de wet er nu eenmaal is, en dat ze er dan ook het beste van moeten maken. Met het meldingskanaal kunnen wantoestanden in een vroeg stadium gedetecteerd worden. Dat is beter dan ze te laten te sluimeren, want dat schaadt de werksfeer en heel het bedrijf.”

Hij adviseert dan ook om de nieuwe wet niet formalistisch in te vullen. Zo hoort een klacht over bijvoorbeeld grensoverschrijdend of slordig financieel gedrag van personeelsleden formeel niet thuis bij dit meldpunt. “Een bedrijf kan dat soort klachten dus perfect negeren als ze niet formeel binnen de klokkenluiderswetgeving vallen, maar dat zou niet erg slim zijn”, aldus Vanthournout. “Wie eenmaal een meldingspunt op poten heeft gezet, kan er het best zo efficiënt mogelijk gebruik van maken.”

Vanthournout denkt dat meer dan de helft van de grote bedrijven nog geen meldpunt heeft ingericht. “Stilaan groeit het besef dat een en ander dringend wordt”, weet hij. Bij een bedrijf als Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) is al enkele maanden een – eveneens anonieme – klokkenluidersprocedure operationeel. Interne auditor Peter Van Thienen: “We kozen er bewust voor de Belgische omzetting van de Europese richtlijn niet af te wachten. Zo weten medewerkers hoe belangrijk we dat vinden. Dat de meldingen volledig anoniem kunnen, zorgt ervoor dat er een grote mate van vertrouwen is.”