Professor Pieter Ballon (iMinds-VUB) over Smart Cities: ‘Het moet een democratische keuze zijn’

Steden willen via technologie een beter zicht krijgen op mobiliteit en alle andere processen in een stad. Professor Pieter Ballon (iMinds-VUB) heeft een boek uit over die evolutie naar Smart Cities. Hij hoopt dat steden zich niet te veel laten meeslepen door de hype.

Wat is een Smart City?

Ballon:“Het is een stad die zo veel mogelijk informatie inzamelt over wat er allemaal gebeurt in de stad. Dat gebeurt al, maar meestal niet voortdurend en niet zo intensief. In een Smart City wordt informatie gebruikt om in real time beslissingen te nemen en de impact ervan te analyseren. Het klassieke voorbeeld is het monitoren van het verkeer in een stad en zo sneller mobiliteitsproblemen op te lossen. Met informatie over voetgangers- en betalingsverkeer kan men bijvoorbeeld in kaart brengen welke straten de beste winkelbeleving hebben.”

Een slimmere stad is een betere stad?

Ballon: “Smart Cities worden enorm gehypet. Er is veel potentieel, maar in mijn boek probeer ik het enthousiasme ook te temperen. Er komen nieuwe risico’s en problemen. Het doen en laten van iedereen wordt bijvoorbeeld van veel dichterbij gevolgd door de lokale overheid en door bedrijven, met enorme gevolgen voor onze privacy. Er is ook een zeer groot risico dat één leverancier of partner wereldwijd dominant wordt en publieke informatie afschermt van concurrenten en van de lokale overheden. In de sociale media zien we dat Facebook de sector domineert en zo machtig is dat het bijvoorbeeld zijn wil probeert op te leggen in het debat over privacy. Een gelijkaardige machtspositie moet absoluut worden vermeden.

“Nu is het moment perfect om zeer goed na te denken hoe we het allemaal organiseren en reguleren. De tijd van experimenteren is stilaan voorbij. Verschillende steden in Vlaanderen maken zich op om gespecialiseerde netwerken (zoals LoRa of SigFox) te installeren, om meer data te kunnen oogsten. En overal in de steden worden steeds meer camera’s en andere sensoren geplaatst. De investeringen zullen toenemen, net als de publiek-private samenwerkingen. Er moeten nu goede afspraken worden gemaakt over welke standaarden men gebruikt, hoe informatie wordt gedeeld, waarvoor men de data gebruikt, enzovoort.

“Er kunnen nieuwe machtsverhoudingen ontstaan, die niet noodzakelijk in het voordeel zijn van de maatschappij. Uber verzamelt bijvoorbeeld cruciale data over mobiliteit. Niets belet het bedrijf op basis van die informatie met de Uber-chauffereurs een soort busdienst te beginnen, die De Lijn kan wegconcurreren. Een privéspeler krijgt zo dankzij superieure informatie een enorme machtspositie in mobiliteit. Vooraf goede afspraken maken over het uitwisselen van data is dus van groot belang om scheeftrekkingen te vermijden.”

U schrijft dat IBM, Cisco en Google een dominante rol willen opeisen.

Ballon:“IBM en Cisco zijn al een belangrijke leverancier van diensten en netwerkapparatuur. Google is gespecialiseerd in het in real time serveren van data. Google is een mooie illustratie van de noodzaak om vooraf goede afspraken te maken. De navigatie-app van Google is enorm populair. De stad New York wil dat navigatiediensten linkse afslagen zo veel mogelijk vermijden in hun route-aanwijzigingen. Het zijn verkeerssituaties die voor disproportioneel veel slachtoffers en ongelukken zorgen. Maar de stad heeft weinig controle over een algoritme dat vanuit Silicon Valley de mobiliteit stuurt.”

Steden zijn te klein, moet de nationale overheid tussenkomen?

Ballon:“Alles van bovenaf regelen is geen goede oplossing. Er moeten absoluut technologische standaarden worden opgelegd en steden moeten aangemoedigd en zelfs gedwongen worden kennis en diensten uit te wisselen. Maar elke stad heeft andere noden en prioriteiten. De ene stad zal meer focussen op veiligheid en de andere op mobiliteit. De slimme stad moet een democratische keuze zijn.”

De hoge investeringskosten doen de burger misschien wel steigeren, zeker omdat de return niet altijd duidelijk is.

Ballon:“Idealiter profiteren zowel burgers, bedrijven als overheden van de investeringen in Smart Cities. Nu zijn het meestal relatief bescheiden projecten, met een even bescheiden economische return. Maar steden zullen steeds ambitieuzer worden, bijvoorbeeld om de verkeersstromen beter te beheren. Een stad verdient zo’n grootschalig investeringsproject moeilijk direct terug, maar burgers en bedrijven kunnen er beter van worden. Een betere mobiliteit zorgt voor minder files, minder luchtvervuiling en meer tijdswinst voor iedereen.”

Aan welke voorlopers spiegelen Belgische steden zich het best?

Ballon: “New York, Londen of Barcelona worden vaak naar voren geschoven, maar zij kunnen op veel grotere schaal investeren. In Finland werken zes steden samen in hun Smart City-strategie. Zij beheren samen redelijk grote budgetten. Hun ervaring op het gebied van standaarden afspreken en het uitwisselen van informatie kan zeer waardevol zijn voor Vlaanderen.”

‘Smart Cities: Hoe technologie onze steden leefbaar houdt en slimmer maakt’ door Pieter Ballon, uitgegeven bij Lannoo Campus.