Private speurders werken voortaan met ISO-norm voor fraudeonderzoek

De beroepsgroep van de private rechercheurs naar fraude bij bedrijven voert een kwaliteitsnorm in: de Forensic Audit Standard. Die kan ook houvast bieden als vanaf februari grote bedrijven een meldingspunt voor intern gesjoemel en misdrijven moeten oprichten.

Een werkgroep van het Instituut van Fraude Auditoren (IFA) heeft een soort ISO-certificaat voor interne fraudeonderzoeken bij bedrijven en organisaties op poten gezet. De Forensic Audit Standard (FAS) somt een reeks kwaliteitseisen op, waaraan dat onderzoek moet voldoen. “Nu gebeurt interne recherche volgens de eigen inzichten van de onderzoekers”, aldus Bart De Bie van het veiligheidsadviesbedrijf i-Force. “De opdrachtgever heeft het erg moeilijk om in te schatten of het onderzoek, dat voor hem wordt gedaan door een interne medewerker of een externe partij, wel beantwoordt aan de heersende praktijk voor fraudeonderzoek. Met de FAS kunnen we houvast bieden aan opdrachtgevers en onderzoekers.”

De IFA-werkgroep rond de FAS stond onder leiding van De Bie en Peter Leyman van het accountants- en bedrijfsrevisorenkantoor EY. De norm biedt ook een regelgevend kader, waarbinnen privaat fraudeonderzoek dient te gebeuren. De sector kan tot vandaag enkel werken met het kader dat de wet op de privédetectives van 1991 aanreikt. “Dat juridisch instrumentarium is hopeloos verouderd”, aldus De Bie. “Het onderzoek naar fraude gebeurt vandaag hoofdzakelijk digitaal en met de inschakeling van artificiële intelligentie, waarvan begin jaren negentig amper sprake was. Bovendien was die wet geschreven op maat van de private recherche voor particulieren, bijvoorbeeld in echtscheidingsdossiers. De FAS geeft de moderne onderzoekstechniek voor het bedrijfsleven vorm.”

Het FAS-certificaat garandeert bijvoorbeeld dat de private recherche wettelijk is verlopen, rekening houdend met de regelgeving rond privacy, camera’s en het email- en het internetgebruik van personeel, waarvoor aparte cao’s bestaan.

Ook moet het onderzoek proportioneel zijn: er wordt enkel onderzocht wat strikt nodig is. Zo is er eerst een snelle digitale scan van de boekhouding. Pas als de vermoedens van fraude recht blijven, kan het e-mailverkeer van de betrokkene worden gecontroleerd. In een laat stadium kan buiten het bedrijf naar bewijsmateriaal worden gezocht, bijvoorbeeld door de betrokkene te laten schaduwen. “Deze middelenafweging beschermt niet alleen de betrokkene tegen een al te ingrijpende controle, maar ook de klant, die de factuur van het onderzoek liever niet overdreven hoog ziet oplopen”, aldus Leyman.

Bewijs en tegenbewijs

Een onderzoek gebeurt ook à charge en à décharge. “Bij een onderzoek blijft het uitgangspunt de onschuld van de betrokkene”, aldus De Bie. “Het onderzoek moet objectief en onafhankelijk verlopen, met respect voor de rechten van de betrokkene. Dat is erg belangrijk als een privaat onderzoek ook een gerechtelijk staartje krijgt. Rechters hebben het moeilijk met eenzijdige onderzoeksgegevens.”

De FAS kan ook gehanteerd worden ter uitvoering van de nieuwe klokkenluiderswet. Vanaf 16 februari moeten bedrijven met meer dan 250 werknemers een intern meldingskanaal voor fraude op poten zetten. Binnen drie maanden moet het bedrijf terugkoppelen naar de melder. De wet zwijgt over de wijze waarop een onderzoek naar de melding moet worden uitgevoerd. Leyman: “Veel bedrijven zoeken nog uit hoe ze dat moeten aanpakken. De FAS kan nu eventueel een normatief houvast bieden.”

Gratis en vrijblijvend

De FAS is een open norm. Elke onderzoeker kan zich erop beroepen. Hij moet geen commissies betalen, noch een opleiding volgen voor het gebruik ervan. Er is evenmin een controle-instantie die toeziet op de deugdelijkheid van de toekenning van de FAS voor het eigen onderzoek. Wel kan het IFA optreden met tuchtsancties als zijn leden de FAS misbruiken. Die leden zijn (privaat) geregistreerd als fraude-auditor na een reeks opleidingen en examens. De titel biedt in de wereld van de private recherche een zekere garantie van kwaliteit.

Ook iemand die geen lid is van de IFA kan zich op het FAS-kwaliteitslabel beroepen. “Als dat onterecht gebeurt, kunnen we minder rechtstreeks ingrijpen zoals bij onze leden”, geeft De Bie toe. “We zouden eventueel kunnen werken via de omweg van een misbruik op het intellectuele eigendomsrecht, dat we hebben gevestigd op de FAS.”