Peter Guenter (CEO Merck healthcare): ‘Het farmamodel werkt wél’

Het Duitse Merck is een buitenbeentje in de farmawereld. Het oudste farmabedrijf ter wereld haalt het grootste deel van zijn omzet uit lifesciences, maar ook uit elektronica. De Belg Peter Guenter leidt de healthcare-afdeling.

Bij het farmaconcern Merck uit Darmstadt, niet te verwarren met het Amerikaanse Merck Sharp & Dohme, zorgt covid-19 de jongste maanden voor een fikse rugwind. Dat dankt het oudste farmabedrijf ter wereld aan zijn divisie lifesciences, die het onmisbare lipide produceert om mRNA-vaccins in te transporteren.

Merck noteert op de beurs in Frankfurt. Het staat in de top twintig van grootste farmaconcerns in de wereld, maar kiest nadrukkelijk voor een gediversifieerde strategie. Zo is de afdeling lifesciences een belangrijke toeleverancier in de farmawereld, terwijl de elektronicadivisie meespeelt in de ontwikkeling van halfgeleiders. De geneesmiddelenactiviteit waar het 353 jaar geleden mee begon, is nog altijd goed voor 6,6 miljard van de 17,5 miljard euro omzet van de Merck Group.

Sinds begin dit jaar staat de Belg Peter Guenter (59) aan het hoofd van Merck Healthcare, na een carrière bij Sanofi en Almirall. “Een gediversifieerde onderneming heeft het voordeel dat je gemakkelijker je risico’s kunt spreiden”, vindt hij. “Als een van de drie divisies in een crisis terechtkomt, dan heb je er nog twee om dat te compenseren. De gemene deler in al onze activiteiten is innovatie. Want in doorbraken zit de toekomstige groei.”

Gepersonaliseerde geneeskunde is het leitmotiv van de halve farmasector. Definieert het ook het businessmodel van Merck?

PETER GUENTER. “Voor veelvoorkomende ziekten, zoals diabetes of hypertensie, is er een goed therapeutisch arsenaal, dat voor de meeste patiënten een oplossing kan bieden. Die markten zijn ook grotendeels generisch geworden. Daar is innovatie dus niet meer vanzelfsprekend. Wij zoeken het in de specialistische geneeskunde, en doen onderzoek naar bepaalde kankerbehandelingen, ontstekingsziekten zoals multiple sclerose en de behandeling van fertiliteitsproblemen. Daar liggen de onontgonnen medische noden.

“Ik hou niet van de term gepersonaliseerde geneeskunde. Dat geeft de indruk dat je elke patiënt een aparte behandeling kunt bieden. Tot nader order gaat het over de behandeling van subgroepen. Er zijn bijvoorbeeld negentien mutaties bekend die non-small cell lung cancer kunnen veroorzaken. Wij werken met tepotinib op een van die mutaties. Voor 2 tot 3 procent van de longkankerpatiënten levert dat een erg effectieve behandeling op, terwijl ze bij patiënten met een andere mutatie niet werkt.

“Meer gepersonaliseerde therapie is de toekomst, niet alleen in de behandeling van kanker. Hoe meer we de menselijke biologie begrijpen, hoe meer we naar gepersonaliseerde therapie kunnen gaan. Alleen is de klinische ontwikkeling niet zo makkelijk door het kleinere aantal testcases. Het zijn spannende tijden: ik werk al 35 jaar in de sector en nooit zag ik zoveel vooruitgang als de afgelopen vijf jaar.”

Daaraan hangt een prijskaartje. De ontwikkelingskosten stijgen en de afzetmarkt is kleiner. Is een clash met de betaalbaarheid onvermijdelijk?

GUENTER. “De farmasector wil zijn verantwoordelijkheid nemen, maar moet wel de ruimte blijven krijgen om te kunnen innoveren. De positieve effecten van een geneesmiddel zijn te kwantificeren. Een prijs moet aanvaardbaar zijn voor de sociale zekerheid, maar ook het octrooigedreven farmamodel laten werken. Een medicijn ontwikkelen kost gemiddeld 2 miljard euro, en de terugverdientijd onder octrooibescherming is in het beste geval beperkt tot dertien jaar. Nadien krijg je significante prijsdalingen. De innovaties van nu zijn de generieken van morgen. Dat creëert budgettaire ruimte voor nieuwe innovaties. Bovendien betaalt de sector in veel landen, ook in België, aanzienlijke bedragen terug, als de uitgaven voor geneesmiddelen te hoog uitvallen.

“Je moet de kostprijs van een therapie in het juiste perspectief zien. Neem gentherapie. Op het eerste gezicht lijkt die vaak duur, maar als je iemand met een eenmalige behandeling een normaal leven kunt geven, dan bespaart de ziekteverzekering wel tientallen jaren de chronische behandeling van die patiënt uit. Ik vind dat het businessmodel van de farma wel degelijk werkt. Dat is ook gebleken bij de ontwikkeling van de covid-vaccins.”

De octrooibescherming van vaccins roept nochtans veel verzet op. Is dat onterecht?

GUENTER. “De kostenefficiëntie van vaccins in het algemeen is onklopbaar, alleen al omdat ze ziekte voorkomen. Het is fenomenaal hoe snel de covid-vaccins zijn ontwikkeld. In minder dan een jaar liepen de eerste van de band. Dat is ongezien. Ik vraag me dan zelfs af of we in de toekomst de ontwikkeling en de goedkeuring van vaccins pragmatischer kunnen aanpakken zonder de veiligheid in het gedrang te brengen.

“Door een tweet van een Belgische minister weten we dat de prijs van de covid-vaccins tussen 2 en 15 euro ligt. Dat is te vergelijken met een afhaalmaaltijd. De covid-vaccins hebben een grote impact op de volksgezondheid en de economie, voor een prijs die extreem redelijk is.

“Bovendien moet je naar de volumes kijken. Voor de pandemie produceerde de vaccinindustrie per jaar ongeveer 5 miljard dosissen van alle mogelijke vaccins. Tegen eind dit jaar zullen we 12 miljard covid-vaccins geproduceerd hebben. Tegen juni volgend jaar loopt dat op tot 20 miljard, voldoende om de hele wereld te vaccineren. De farmasector produceert die vaccins massaal en tegen een zeer redelijke kostprijs. Ik kan me dus helemaal niet vinden in de roep om de patenten tijdelijk op te heffen. Dat zou het probleem op de korte termijn niet oplossen maar vergroten, omdat een aanzienlijke technologietransfer nodig is. Extra capaciteit verplaatsen naar generische producenten vergt tijd, terwijl midden volgend jaar een overcapaciteit dreigt.”

Nodigt het succes van de vaccins farmaconcerns uit om daar meer op in te zetten?

GUENTER. “Vaccins ontwikkelen is een vak apart. Die markt telt maar een handvol spelers. De mRNA-technologie verkleint de drempel om in dat proces in te stappen. Ik denk dat er wel meer nieuwe spelers zoals BioNTech en Moderna zullen opstaan. Het opent ook de mogelijkheden voor doorbraakvaccins voor niet-infectieziekten, zoals bepaalde tumoren en ziekten van het centrale zenuwstelsel. Wij kijken in dat verband naar studies die lopen over de mogelijkheid van vaccins bij ernstige vormen van MS.”

Waar zet Merck de komende jaren op in?

GUENTER. “Merck is in goede conditie. De komende vijf jaar verhogen we onze investeringen met 50 procent. Dat budget gaat zowel naar de uitbreiding van productiecapaciteit als naar onderzoek en mogelijke overnames. Ik wil vooral dat we relevant zijn in de domeinen waar we actief zijn. Dat reflecteert zich in onze pijplijn. Tegen multiple sclerose hebben we al een gamma: van interferon tot een orale therapie met een eenvoudig doseringsschema. Er lopen klinische proeven in fase 3 met een orale behandeling die een goede effectiviteit en een grote tolerantie combineert. Voor veel patiënten zou dat een stap vooruit zijn. Een tweede speerpunt is oncologie. Daar zetten we in op immuno-oncologie, die het immuunsysteem stimuleert en geldt als standaardbehandeling bij uitgezaaide blaaskanker.”