Over duurzamer logistiek: ‘We beschouwen logistiek te veel als een taxidienst’

Concurrenten als Proximus en Telenet die samen leveren met als gevolg een duurzamer logistiek? Het klinkt onwaarschijnlijk gezien de harde concurrentiestrijd die ze voeren, maar toch kan het.

Het Antwerpse Tri-Vizor zet zich in de markt als ‘s werelds eerste bedrijf dat als een logistieke orkestleider de kakofonie van productieketens die tot de vele lege vrachtwagens op de weg leidt, dirigeert tot een duurzaam samenspel. “Proximus en Telenet zijn twee van de zeven bedrijven die we samenbrachten om hun goederen samen te leveren in de stad Antwerpen”, zegt Alex Van Breedam, medeoprichter van Tri-Vizor. “Die bedrijven willen belangrijke stappen nemen in duurzaamheid en beseffen dat ze daarvoor moeten samenwerken met hun concurrent. Voor de grote Belgische koekjesleveranciers zetten we een proefproject op met een gecentraliseerd platform, zodat ze niet langer kleine hoeveelheden koekjes leveren in heel België. Dat platform leidt tot één volgeladen vrachtwagen koekjes.”

Van Breedam kreeg ook een telefoontje van het Amerikaanse Cargill. De multinational is een van de drie bedrijven die per schip voeding leveren aan de Noorse zalmboeren. “Noorwegen heeft een kustlijn van 2.000 kilometer met ongeveer duizend zalmboeren. Drie bedrijven varen de kust af met bevoorradingsschepen”, legt Van Breedam uit. “De grootste twee zijn Cargill en Nutreco. Hun halflege schepen varen achter elkaar de fjorden binnen. Zij mogen niet uit eigen beweging samenzitten om afspraken te maken. Dat zou kartelvorming zijn.” Tri-Vizor zit daar als neutrale partij tussen met zijn dienstverlening en multilaterale contacten. “We zetten een gezamenlijke vloot op”, zegt Van Breedam.

Versplinterde keten

Die twee voorbeelden wijzen op hetzelfde achterliggende probleem. Zowel in het goederenvervoer als in de e-commerce raakt de logistieke keten almaar meer versplinterd. Dat zegt ook Heleen Buldeo Rai, die vorig jaar het boek Duurzaam online shoppen, praktijkgids voor e-commerce van morgen uitbracht. “Er wordt hard ingespeeld op spontane onlinebestellingen, waarbij je kunt kiezen uit een heel divers aanbod van producten”, zegt de Mechelse academicus, als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan de Parijse Université Gustave Eiffel. “Denk aan de quick commerce in de steden, waarbij je binnen een kwartiertje je boodschappen thuis geleverd krijgt.”

E-commerce en goederenvervoer zijn aan elkaar gekoppeld. Hoe meer klanten in kleine hoeveelheden bestellen, hoe kleiner ook de leveringen tussen bedrijven. Alex Van Breedam van Tri-Vizor noemt dat de capaciteitsparadox. “Aan de ene kant zie je heel veel halflege of lege vrachtwagens, maar aan de andere kant is er ook een groot capaciteitstekort, omdat er meer leveringen zijn. We beschouwen logistiek te veel als een taxidienst. ‘Ik heb een vracht in Spanje staan, bel mijn transporteur en vraag hem de twintig palletten naar hier te brengen.’ We zouden veel meer capaciteit moeten delen.”

De trend om op elk moment producten overal ter wereld te kunnen bestellen en je bestelling snel thuis geleverd te krijgen, botst met de duurzame logistiek. Daar is meer bundeling, samenwerking en een gecentraliseerde stadsplanning voor nodig. “Transportvliegtuigen verhogen de milieu-impact van je winkelaankoop”, zegt Heleen Buldeo Rai. “De grote marktplaatsen die grote volumes genereren, zouden moeten worden aangemoedigd om een lokale opslagruimte te hebben, zodat ze snel kunnen leveren zonder dat ze moeten grijpen naar luchttransport.” De producten kunnen bijvoorbeeld per schip van de Verenigde Staten of per vrachttrein uit China komen en lokaal worden geleverd. Zo’n modal shift, het transport verplaatsen van het ene naar het andere vervoersmiddel, kan de ecologische voetafdruk van de transportsector een stuk verkleinen. Transport is goed voor zo’n kwart van de uitstoot van broeikasgassen in de Europese Unie.

Slimme koelbox

Een ander Vlaams bedrijf dat de fragmentatie in de transportsector tegengaat, is Etheclo. De firma, opgericht door ex-werknemers van bpost, innoveerde met een koeldoos met geïntegreerde temperatuurmonitoring. “Daardoor heb je geen aparte koelwagens nodig, maar kun je temperatuurgevoelige producten als voeding of medicijnen samen met andere producten vervoeren”, zegt Jos Miermans, die het bedrijf samen met Marnix Van Bockhaven oprichtte. De kartonnen doos van de klant wordt in de slimme, herbruikbare koelbox van Etheclo gezet en kan zo mee in de bestelwagen.

Etheclo onderzoekt hoe het logistieke proces zo duurzaam mogelijk kan. “De grote logistieke spelers vertrekken van logistieke optimalisatie, maar eigenlijk is het beter te kijken of je kunt leveren wanneer de klant thuis is, bijvoorbeeld door te werken met tijdvensters”, zegt Jos Miermans. Hij pleit voor stedelijke hubs als spil, waarbij je de producten op één of twee punten levert. “Daarna kunnen ze op een geconsolideerde manier worden geleverd met een mix van elektrische voertuigen, fietsen en lockers. Dan hoef je niet meer op eender welk moment naar elke uithoek van het land rijden. Zo kunnen op het pleintje van een dorp alle pakjes worden geleverd van donderdagavond tot vrijdagochtend. Iedereen kan dan zijn bestelling afhalen.”

Parijzenaar Heleen Buldeo Rai ziet hoe de lichtstad experimenteert. Er zijn logistieke centra waar goederen makkelijk kunnen worden overgeladen van de inkomende vrachtwagens naar lokaal vervoer voor de last mile. “Hoe dichter de goederen zich bevinden bij de plek waar ze worden geconsumeerd, hoe ecologischer je het transport kunt organiseren”, zegt Buldeo Rai. “Bovendien schakelen steden over naar lage- en zelfs zero-emissiezones, waardoor een overslag nodig is naar vervoersmiddelen die passen binnen die restricties. In Parijs staan oude ondergrondse parkeergarages in het centrum vaker leeg omdat de stad evolueert naar minder voertuigen. Die garages worden omgevormd tot logistieke hubs.”

Alle gesprekspartners vinden dat het stadsbestuur veel meer de regie van de stadslogistiek in handen moet nemen. Technologische vernieuwing is onontbeerlijk, maar het zit ook in de geesten, zegt Bart Vannieuwenhuyse, medeoprichter van Tri-Vizor. “Wanneer het gaat over de verduurzaming van transport, heeft men het vooral over elektrificatie of nieuwe technologieën, terwijl dat eigenlijk een bonus is. Bekijk het wat slimmer, werk beter samen en dan kun je heel wat voertuigen en kilometers van de weg halen.”