Optima failliet: Nationale Bank legt alle schuld bij Piqueur

“Het faillissement van Optima had vermeden kunnen worden indien de hoofdaandeelhouder, Jeroen Piqueur, zich niet bezondigd had aan zware onregelmatigheden en indien hij zijn engagementen was nagekomen.” Dat zegt Jan Smets, de gouverneur van de Nationale Bank van België (NBB).

Na enkele spectaculaire verhalen in de pers over de onregelmatigheden bij Optima stond plots de rol van de toezichthouder, de Nationale Bank, in het centrum van de discussie. Had de NBB in 2011 wel een banklicentie aan Optima moeten toekennen? En had ze, gezien het feit dat Optima jarenlang de eisen van de Nationale Bank negeerde, niet eerder de stekker eruit moeten trekken?

Op een persconferentie gaf de gouverneur van de Nationale Bank, Jan Smets, omstandig toelichting over het dossier-Optima. Hij wees erop dat de financieel planner uit Gent een banklicentie verwierf via de overname van Ethias Bank in 2011: “In die bank zat nogal wat Grieks papier waarop een waardevermindering moest worden toegepast. Dat maakte een liquidatie problematisch omdat ze zonder twijfel in een belangrijk tekort zou uitmonden. Een overname door een andere financiële speler leek de beste oplossing.”

Optima, de enige kandidaat-overnemer, was toen een financieel planner die bij de CBFA (de huidige FSMA) ingeschreven stond als verzekeringsmakelaar. Het duurde heel lang voor Optima de toelating voor de overname kreeg. “Optima heeft zijn dossier meermaals verbeterd, zijn financiële positie versterkt en een aantal risico’s buiten de overname kunnen houden”, vertelt Smets. Uiteindelijk zette de Nationale Bank in november 2011 het licht op groen.

Aan de banklicentie werden wel voorwaarden verbonden, zoals een beperking van de dividenduitkering. “De volgende twee jaar zijn we als toezichthouder vooral bezig geweest met het verifiëren of die voorwaarden gevolgd werden en of Optima in staat was zich te ontwikkelen tot een bank met voldoende rendabiliteit, een goede solvabiliteit en een correcte governance.”

Smets vindt het logisch dat Optima daarvoor een paar jaar de tijd kreeg. “Je moet een instelling toch de kans geven haar business en governance te structureren.”

Liquidatie zonder tekorten

Begin 2014 concludeerde de Nationale Bank evenwel dat het niet zou lukken. Optima voldeed niet aan de opgelegde voorwaarden en de bank kampte met een structureel rendabiliteitsprobleem. “Op dat moment hebben we geëist dat Optima een externe partner zou aantrekken. Dat is niet gebeurd, waardoor we eind 2014 de stopzetting van de bankactiviteiten bevolen hebben.”

Het idee was dat Optima zou teruggrijpen naar zijn oorspronkelijke activiteit als financieel planner en dat daardoor de continuïteit van de bedrijfsvoering en van de tewerkstelling gewaarborgd was. Intussen werd de bank geliquideerd. De spaarrekeningen werden afgebouwd en kredietportefeuilles verkocht. Bovendien werd de hoofdaandeelhouder van Optima, Jeroen Piqueur, verplicht vers kapitaal te injecteren en zich voor 20 miljoen euro persoonlijk borg te stellen voor de bank. “Via een ordentelijke afwikkeling wilden we de bank zonder tekorten liquideren”, zegt Smets.

Onregelmatigheden

Dat plan ging begin dit jaar zijn laatste fase in. De deposito’s waren verminderd van 700 tot 90 miljoen euro. Maar toen bracht een inspectie van de NBB onregelmatigheden aan het licht. Piqueur onttrok op een onrechtmatige manier middelen aan de bank. Het zou gaan om een onrechtmatige dividenduitkering, extreem hoge consultancyvergoedingen en transfers met de vastgoedpoot en het Spaanse filiaal van Optima (zie kader).

Bovendien bleek Optima het verbod op het aantrekken van middelen van niet-professionele tegenpartijen naast zich neer te leggen. Zo ontdekte de NBB dat het UZ Gent 10 miljoen euro bij Optima wilde parkeren.

Daarop nam de Nationale Bank drie maatregelen, zegt Smets: de hoofdaandeelhouder van Optima moest de onttrekking van middelen repareren door een achtergestelde lening toe te kennen, er werd een bijzonder commissaris aangesteld en de banklicentie werd ingetrokken. De rest van het verhaal is bekend: de FSMA schorste daarop de inschrijving als verzekeringsmakelaar, de rekeningen werden geblokkeerd en uiteindelijk werd Optima failliet verklaard.

Te vermijden faillissement

“De Nationale Bank heeft haar verantwoordelijkheid genomen”, vindt Smets. “In 2014 hebben wij vastgesteld dat Optima Bank er niet in slaagde een duurzaam, rendabel bedrijfsmodel te ontwikkelen. Het afwikkelingsproces van de bank liep goed. Het was belangrijk om de taille van de bank in korte tijd te verminderen van 700 naar 90 miljoen euro. Maar de afronding van de afwikkeling werd doorkruist door onregelmatigheden vanwege de aandeelhouder. Zonder die praktijken en indien de hoofdaandeelhouder zijn engagementen was nagekomen, had dit faillissement vermeden kunnen worden.”

Smets bevestigde voorts dat er voldoende middelen in Optima Bank aanwezig zijn om minstens de deposito’s tot 100.000 euro uit te keren. Voor de bedragen daarboven is het nog afwachten. Alles zal afhangen van het aantal schuldeisers dat zich aanmeldt, van de grootte van het sociaal passief, van de waarde van de activa die kunnen gevaloriseerd worden, en van de mate waarin de waarborgen van de hoofdaandeelhouder kunnen worden uitgewonnen. In die context loopt een gerechtelijke procedure om het privévermogen van Jeroen Piqueur in kaart te brengen.