Onlinekunstverkoop groeit als kool

Met een simpele muisklik een schilderij verkopen aan een onbekende aan de andere kant van de wereld. Tien jaar geleden weigerden de meeste kunsthandelaars te geloven dat zoiets mogelijk zou zijn. Tegenwoordig zijn de onlineverkoopplatformen voor kunst in volle ontwikkeling. In 2018 hebben ze voor 4,2 miljard euro omgezet.

In 2018 steeg het aantal aankopen van kunst op het internet met 9,8 procent, en prognoses gaan uit van een gemiddelde groei van 15 procent per jaar. Volgens een recent rapport van Hiscox, een verzekeraar voor vermogende particulieren, heeft 40 procent van de kunstkopers onder de 35 jaar in het voorbije jaar online kunstwerken gekocht. 23 procent van de onlinekopers had nog nooit een werk gekocht in een galerie of een veilinghuis.

Galerieën en kunstenaars kunnen de digitale tsunami onmogelijk negeren. Toch hebben er veel moeite met de overstap. Dat heeft alles te maken met het conservatisme in de sector, waar zelden prijzen worden genoemd en waar subtiele criteria het verschil maken tussen een goede of een slechte reputatie. Zelfs de specialisten in hedendaagse kunst, met hun voorliefde voor technologische vernieuwing in kunstwerken, kijken de kat uit de boom. Een goed voorbeeld is Gagosian. De beroemde galerie in New York, die werken van Jeff Koons exposeert en bijkantoren heeft in de grote wereldsteden, opende pas in juni 2018 een virtuele showroom. De stap naar het internet vergt dan ook een cultuuromslag. Zo’n webwinkel moet bovendien voldoende trafiek genereren en meer publiek aantrekken. Want het kost geld en je moet zeker weten dat je die investering zult terugverdienen.

Dankzij hun aanwezigheid op de sociale media – vooral Instagram – zijn kunstenaars en galerieën natuurlijk al lang bezig met de digitalisering van de kunst. Maar velen kunnen de uitdaging van de onlineverkoop niet in hun eentje aan. En dus sluiten zich aan bij een verkoopplatform. Zo kunnen ze al profiteren van de voordelen die deze nog te verkennen markt hun biedt.

100.000 werken

Artsper is een Franse start-up die in 2013 werd opgericht door François-Xavier Trancart en Hugo Mulliez. Op de website vinden we een virtuele catalogus met bijna 100.000 hedendaagsekunstwerken van zo’n 15.000 kunstenaars uit meer dan 1000 galerieën over de hele wereld. Artsper heeft in 2017 2 miljoen euro aan kapitaal opgehaald en is intussen uitgegroeid tot een van de Europese leiders in zijn sector. “We waren 24 jaar en net afgestudeerd aan een klassieke handelsschool, zonder enige ervaring met de kunstwereld. Dat had een obstakel kunnen zijn, maar net omdat we geen vooropgezette ideeën hadden, konden we de galerieën bepaalde eisen opleggen”, legt François- Xavier Trancart uit.

Op de website kunnen liefhebbers het kunstwerk van hun dromen vinden met zoekfilters zoals prijs, afmetingen, onderwerp, techniek of kleur. “Momenteel zijn er een tiental tags per kunstwerk, maar binnenkort zullen dat er een honderdtal worden”, kondigt de medeoprichter aan. Dan kunnen de mensen nog gerichter zoeken. Beginnende kunstliefhebbers of twijfelaars kunnen grasduinen in rubrieken zoals ‘opkomende kunstenaars’, ‘bestsellers’ en ‘koopjes’. Of ze kunnen voor de inrichting van hun woning een keuze maken uit een selectie aanbevolen kunstwerken. Elke kunstenaar wordt voorgesteld met een korte biografie en bij elk kunstwerk staan verschillende afbeeldingen en een foto die toont hoe het eruitziet in een interieur. Om de gebruikers te begeleiden, biedt artsper.com ook informatieve rubrieken en een onlinemagazine. En het biedt op verzoek gepersonaliseerd advies aan.

De Belgische website Allegrarte is in omvang een stuk bescheidener. Er staan een goede 300 werken van een veertigtal kunstenaars. “Ik wil geen supermarkt zijn”, zegt Dominique Fostier. Hij is jurist van opleiding en al sinds zijn jeugd een grote kunstliefhebber. Hij heeft het platform in 2017 opgestart en herinvesteert de winst in de promotie van de kunstenaars die hij rechtstreeks vertegenwoordigt, zonder dat er galerieën aan te pas komen. Wil hij de galerieën eruit werken? “We vullen elkaar aan”, antwoordt de oprichter van Allegrarte, die volmondig het belang van galerieën erkent voor de administratieve begeleiding en de dagelijkse ondersteuning van kunstenaars.

Informatie is cruciaal

Op de websites vind je een ruime keuze aan kunstwerken. Toch blijft het de vraag waarom meer en meer kunstliefhebbers een werk kopen dat ze nog nooit ‘in het echt’ hebben gezien. Volgens François-Xavier Trancart is het in de eerste plaats een kwestie van toegankelijkheid. Hij denkt dat een niet-ingewijd publiek bang is een galerie binnen te stappen. “Dat zijn zeer stille ruimtes met een heleboel codes”, zegt hij. Dominique Fostier beaamt dat. Hij wijst op het ‘elitaire’ van de hedendaagse kunst. Bovendien gaan almaar minder mensen naar de vernissages en lokken de galerieën maar moeilijk nieuw publiek. Beide ondernemers noemen ook het argument van de tijdwinst.

Ook de prijsvermelding en de transparantie zijn belangrijke factoren die online kopen aantrekkelijk maken. De galeriewereld houdt toch nog altijd van een zekere discretie en zelfs geheimhouding. Artsper verplicht de galerieën op zijn website dezelfde prijzen te hanteren als in hun expositieruimtes, maar wie een premiumcontract heeft, kan de functie ‘doe een bod’ activeren. Maar de meeste galerieën spelen het spel liever volgens de regels, aangezien een gebrek aan informatie, zeker op het internet, een uitgesproken obstakel is voor potentiële kopers.

De medeoprichter van Artsper benadrukt dat platformen ook bijkomende garanties kunnen geven. De Franse website geeft klanten, net als Allegrarte en een aantal traditionele handelaren, het recht een kunstwerk binnen de veertien dagen terug te sturen.

De platformen werken hoofdzakelijk op basis van een commissie op elke transactie. Bij Artsper betalen de galerieën een maandelijks abonnement en een commissie van 13 à 18 procent op de verkopen via de site. Allegrarte int tussen 35 en 45 procent van de prijs van het kunstwerk. Aangezien er geen galerie aan te pas komt, gaat de rest rechtstreeks naar de kunstenaar.

Het gaat wel vooral om kleine bedragen. Volgens het Hiscox-rapport geeft 78 procent van de mensen die op het internet kunst kopen 5000 dollar of minder uit per werk. De prijzen bij Artsper liggen tussen 100 en 100.000 euro, maar de meeste aangeboden werken kosten minder dan 10.000 euro. Allegrarte zit met prijzen van 75 tot 7000 euro aan de onderkant van de markt.

Geen stock

Dominique Fostier heeft al aan klanten in Frankrijk en de Verenigde Staten verkocht. Volgens hem is zijn publiek internationaal. Het bepalen van de doelgroep is voor Artsper een wezenlijke maar delicate oefening. “We hebben lange tijd geprobeerd te segmenteren”, vertelt François-Xavier Trancart. Maar uiteindelijk bleek dat de internetgebruikers te verschillend zijn om zich te laten opsluiten in specifieke leeftijdsgroepen of sociale en professionele hokjes. De navigatiegeschiedenis op de website blijft de beste aanwijzing om te proberen de toekomstige aankopen van een gebruiker te voorspellen.

Die informatie is interessant voor de strategische ontwikkeling van het platform, maar ze is niet van wezenlijk belang voor het dagelijkse beheer. Want de platformen hebben geen stock te beheren. De medeoprichter van Artsper noemt dat “een enorm voordeel”. Zijn bedrijf laat de levering van de producten aan de galerieën over. “We kunnen oneindig veel werken aanbieden”, lacht hij. “We moeten alleen de website hosten en onderhouden. En we moeten zorgen dat de afbeeldingen scherp zijn.” Bij Allegrarte versturen vooral de kunstenaars zelf hun werken. Dominique Fostier zoekt nu en dan wel fysiek contact met de kunstliefhebbers. Dat kan met een pop-upgalerie, zoals tijdens de opening van zijn website in 2017. Hij had zich toen geïnstalleerd in een herenhuis aan de Brusselse Louizalaan. En het kan ook door deel te nemen aan een beurs. Die staan meer en meer open voor virtuele galerieën. De oprichter van Allegrarte heeft zich kandidaat gesteld voor ArtBrussels en Brussels Gallery Weekend in 2020.

Streetart

Maar om echt aantrekkelijk te zijn moeten de websites in de eerste plaats kwalitatieve werken aanbieden. Bij Artsper gebeurt de selectie vooraf, via een goedkeuringsprocedure voor galerieën die tot het platform willen toetreden. Volgens François-Xavier Trancart wordt elk dossier zorgvuldig bekeken: welke kunstenaars vertegenwoordigt de galerie, hoe vaak exposeert ze, welke prijzen hanteert ze. “De deelnemerslijsten van de kunstbeurzen met een intern selectiecomité zijn vaak interessant om als eerste filter te fungeren”, licht hij toe. Officieel wordt de keuze van de werken aan de galerieën overgelaten, maar er is een controle. Aanstootgevende werken worden terzijde geschoven, omdat die op het internet minder toonbaar zijn dan in een galerie met begeleiding.

Bij Allegrarte selecteren drie curatoren de kunstenaars rechtstreeks. Het zijn vooral zogenoemde mid-career artists, kunstenaars die nog ontdekt moeten worden, maar die al geëxposeerd hebben en in sommige gevallen een of twee prijzen hebben gewonnen. De website biedt ook lithografieën aan van gevestigde kunstenaars, dankzij partnerschappen met Belgische musea zoals het MAC’s of het Centre de la Gravure et de l’Image imprimée.

De reproducties met een beperkte en genummerde oplage zijn betaalbaar en getekend door de kunstenaar. En ze verkopen bijzonder goed op de website van Allegrarte, waar ze in de smaak vallen bij beginnende verzamelaars die graag werk van bekende kunstenaars in huis willen halen. Bij Artsper vinden de lithografieën een publiek, maar doen ook de originele werken het behoorlijk goed. “We dachten dat sculpturen, als driedimensionale voorwerpen, zeer moeilijk te verkopen zouden zijn. Maar ze komen op de tweede plaats, wat ongelofelijk is”, vertrouwt François-Xavier Trancart ons toe. De relatief zwakke belangstelling voor fotografie verbaast hem. Foto’s lijken nochtans bijzonder geschikt als internetaankoop. “We worden op Instagram allemaal overspoeld met heel mooie foto’s. Misschien dat het wauw-effect nu minder speelt dan vroeger.”

Streetart is de onbetwistbare superster van de verkopen op de website. Dat kan een modeverschijnsel zijn. Want trends zijn heel bepalend voor wat internetgebruikers zoeken en kopen. Culturele smaken zijn altijd beïnvloed door hun tijd, maar dankzij het internet heeft de kunstmarkt de tijdgeest nog nooit zo goed weerspiegeld.

Fiscaal aftrekbaar

Niet alleen particuliere verzamelaars kopen kunst. Ze neemt een almaar grotere plaats in de openbare ruimte in: hotellobby’s, winkelcentra, de inkomhallen van banken en de wachtzalen van medische praktijken. De internetplatformen proberen dan ook met leasingcontracten bedrijven en vrije beroepen te verleiden. In plaats van hun kapitaal vast te zetten om in een kunstwerk te investeren, kunnen zij een soort van aankoop op afbetaling doen, waarbij de maandelijkse afbetalingen fiscaal aftrekbaar zijn. Artsper wil zijn succes daarin bij de Franse bedrijven eerstdaags in België herhalen.

Bij Allegrarte is de leasing voor bedrijven en zelfstandigen beschikbaar sinds half november.