Ondernemen in Colombia na de presidentsverkiezingen: ‘Het is nu of nooit’

In mei en juni verkiezen de Colombianen een nieuwe president. Hoewel steeds meer Belgische bedrijven investeren in het land, blijven er toch heel wat uitdagingen. Maar 2018 kan het jaar van de waarheid zijn voor Colombia.

Het is nu of nooit.” Aan het woord is Philippe Gatto, senior director bij Le Pain Quotidien. Het Belgische bedrijf wil dit jaar zijn eerste twee winkels in Colombia openen. De komende vijf jaar moeten er nog tien volgen. “Nu de vrede vorm begint te krijgen, is het ogenblik aangebroken om de Colombiaanse markt aan te boren. Ondernemers die pas over vijf jaar naar hier komen, zullen te laat zijn.”

Gatto is niet de enige die het zo aanvoelt. Het einde van het gewapende conflict met de FARC-rebellen, de daling van het aantal moorden en de lage arbeidskosten maken het land aantrekkelijk voor investeerders. Bovendien is Colombia na Brazilië en Argentinië de grootste economie van Zuid-Amerika, en het land is strategische gelegen, tussen Centraal- en Zuid-Amerika.

“Ook de vrijhandelszones die de Colombiaanse overheid her en der heeft geïnstalleerd, trekken ondernemers aan”, vertelt Marjorie Inghels, commercieel attaché van de Belgische ambassade in Bogotá. In die zones genieten bedrijven een aangepast belastingregime. “In vergelijking met andere landen heeft Colombia er heel veel van. Daarom verhuizen veel bedrijven hun productie naar Cartagena. Vanuit die havenstad exporteren ze naar Zuid- en Centraal-Amerika.”

Bovendien komt het land in aanmerking om lid te worden van de OESO. De gesprekken over de toetreding lopen sinds 2013, maar ze belandden onlangs in een stroomverstelling. Hoewel een rapport van de OESO vorig jaar nog bedenkingen had bij het onderwijs en de publieke veiligheid in Colombia, lijkt het pad naar het lidmaatschap grotendeels geëffend.

Eind april liet de Colombiaanse minister van Handel, Industrie en Toerisme María Lorena Gutiérrez verstaan dat het land positief nieuws had gekregen: “Ik ben erg optimistisch. Het zou kunnen dat we in mei een ja te horen krijgen.”

Fiscale onrust

Ondanks de goede vooruitzichten zijn er nog heel wat hindernissen te nemen. Zo vertraagde de groei van de Colombiaanse economie vorig jaar voor het vierde jaar op rij. In 2013 nam het bruto binnenlands product nog toe met 4,9 procent, in 2017 was dat – ondanks de hooggespannen verwachtingen – nog slechts 1,8 procent.

Standard & Poor’s heeft de kredietwaardigheid van het land in december verlaagd van BBB+ naar BBB, omdat de Colombiaanse economie nog altijd te lijden heeft onder de lagere grondstoffen- en olieprijzen. Dat weerspiegelt zich in de hoge buitenlandse schuld.

“In vergelijking met andere Zuid-Amerikaanse landen heeft de Colombiaanse overheid erg haar best gedaan om de val van de olieprijzen in 2014 op te vangen”, zegt Carlos Eduardo Sepúlveda Rico, hoogleraar economie aan de Universidad del Rosario in Bogotá. “Maar de overheid heeft andere problemen. Zo zijn de overheidsuitgaven heel hoog. Dat kan op termijn problemen veroorzaken.”

Bovendien veroorzaken de aanhoudende fiscale hervormingen onrust bij investeerders. In een rapport hekelde het Internationaal Monetair Fonds dat in 2017 verscheidene onverwachte monetaire beleidsbeslissingen zijn genomen.

“Het probleem is niet dat de belastingen te hoog of te laag zijn, wel dat ze te volatiel zijn”, zegt David Dewez, regionaal directeur van Incofin, een Belgisch bedrijf dat in Colombia al acht jaar actief is in microkredieten. “Niemand weet hoeveel hij volgend jaar moet betalen. Dat creëert niet veel vertrouwen.”

Laag consumentenvertrouwen

Daarbij komt dat het consumentenvertrouwen in 2017 door enkele corruptieschandalen een historisch dieptepunt heeft bereikt. De werkloosheid is, na een lange periode van daling, wel weer licht beginnen te stijgen. “Verscheidene ondernemers geven toe dat de economische groei tegenvalt”, weet Filip Otten, een Vlaming die al meer dan zeven jaar als zelfstandig businessconsultant in Colombia opereert. “Zowel de lage olieprijs als de toegenomen onzekerheid spelen daar een rol in.”

Toch hebben niet alle Belgische bedrijven in Colombia daar last van. Deceuninck, de West-Vlaamse producent van pvc-raamprofielen, bouwt een fabriek in de havenstad Cartagena.

“Die productie is gericht op heel Zuid- en Centraal-Amerika”, zegt Koen Vergote, algemeen manager voor Deceuninck in Colombia. “Dat het consumentenvertrouwen hier zo laag is, is voor ons voorlopig minder van belang. We zullen ook de Colombiaanse markt wel aanboren, maar de prioriteit ligt bij het leveren aan bestaande klanten in de regio.”

Nieuwe president

De presidentsverkiezingen die in mei en juni worden gehouden, zijn belangrijk voor het land. “De meeste kenners zijn het erover eens dat het economische beleid wellicht wordt voortgezet, ongeacht wie president is”, zegt Marjorie Inghels. “Er wordt geen ruk naar links verwacht.”

Maar minder zeker is de uitkomst van het vredesproces. Het referendum over het vredesakkoord met de FARC-guerrilla dat president Juan Manuel Santos in 2016 aan zijn bevolking voorlegde, bracht aan het licht dat de bevolking diep verdeeld is. Veel Colombianen, met de rechtse oppositie op kop, vinden dat het vredesakkoord te mild is voor de rebellen. De parlementsverkiezingen van 11 maart toonden aan dat het nog alle kanten op kan.

De voorstanders van het vredesakkoord haalden een nipte meerderheid in de Senaat, maar in de peilingen voor de presidentsverkiezingen ligt de rechtse kandidaat Iván Duque op kop. Als hij wordt verkozen, is het niet zeker dat het vredesakkoord behouden blijft. Of de FARC zich bij zo’n scenario neerlegt, is nog minder zeker.

De evolutie van het vredesproces zal sterk bepalen hoe het economische landschap van Colombia er de volgende dertig jaar uitziet. “Dat leidt ertoe dat heel wat investeerders een afwachtende houding aannemen”, zegt David Dewez. Het baggerbedrijf Jan De Nul Group wacht op een beslissing over het onderhoud van het kanaal in de havenstad Buenaventura. “De overheid liet weten dat ze die beslissing pas neemt nadat de nieuwe president verkozen is”, zegt Jan Van Den Driessche, business development manager voor Zuid-Amerika bij Jan De Nul.

Berekende risico’s

Van Den Driessche maakt zich voor het overige niet veel zorgen over de presidentsverkiezingen. “We zijn hier al sinds 1993. De Colombiaanse markt is voor ons altijd een vrij gemakkelijke en gezonde markt geweest. Wij zijn actief in havensteden zoals Cartagena, Barranquilla en Buenaventura. Tot nu hebben we weinig met het geweld te maken gehad.”

Het vredesproces biedt ook kansen voor bedrijven. De overheid geeft stimulansen om mensen uit conflictgebieden na de jarenlange burgeroorlog zo snel mogelijk weer te begeleiden naar de reguliere economie. “Als wij bijvoorbeeld vijf mensen uit getroffen gebieden aanwerven, krijgen we extra punten om een aanbesteding binnen te halen. Die Colombianen doen allerlei werk voor ons: van chauffeur tot het bedienen van machines”, zegt Van Den Driessche.

Ook bij Deceuninck zien ze de toekomst positief tegemoet. “Ondernemen is altijd berekende risico’s nemen, en wij gaan er volop voor”, zegt Koen Vergote. “Wij geloven dat de rede het zal halen op de emoties en dat er een compromis wordt gevonden.” De eerste ronde van de presidentsverkiezingen vindt plaats op 27 mei.