NMBS moet zich klaarmaken voor concurrentie

De NMBS moet zich wel degelijk voorbereiden op de vrijmaking van het nationale reizigersvervoer. Dat valt af te leiden uit de beleidsbrief die de minister van Mobiliteit, Jacqueline Galant (MR), gisteren in de Kamer kwam toelichten. Al is die brief niet altijd even verhelderend.

Loon naar werken. Typisch voor de privésector, dacht u? Toch niet. De managers van de bedrijven in de NMBS-groep zien voortaan hun loon toenemen naarmate de treinen stipter rijden. Dat mechanisme werd al ingevoerd onder de socialistische minister Bruno Tuybens, maar minister van Mobiliteit Jacqueline Galant (MR) zegt in haar beleidsbrief, die ze woensdag in de kamer kwam toelichten, dat ze het mechanisme nog wil uitbreiden, in die zin dat meer directieleden hun loon zien afhangen van de stiptheid.

In dat opzicht waren de demarche van spoorbaas Jo Cornu om treinen trager te laten rijden en de herziening van de definitie van ‘stipte treinen’, visionaire acties die meer ademruimte creëren voor de bedrijfsleiding.

Kerntakendebat

De NMBS krijgt van de minister ook de ruimte om via flexibelere tarieven de bezetting van de treinen te optimaliseren. Daarvoor was Cornu vragende partij. Het past perfect in een marktlogica die typisch is voor een vrijgemaakte markt. Het Europees Parlement mag dan in februari van dit jaar de liberalisering van het reizigersvervoer hebben uitgesteld tot 2022, ze komt er wel. En Galant wil duidelijk dat de NMBS er klaar voor is.

De flexibele tarieven kunnen trouwens helpen om de aanhoudende verliezen te stelpen. De NMBS Groep krijgt jaarlijks ruim 3 miljard euro overheidsdotatie, maar maakt verlies. Deze legislatuur moeten NMBS en Infrabel samen dan gecumuleerd 2,1 miljard euro besparen. Minister Galant wil nu dat infrastructuurbeheerder Infrabel en de spoorwegmaatschappij NMBS “een correct financieel beheer voeren in functie van hun kerntaken”.

Wat die kerntaken zijn, is niet voor iedereen hetzelfde. Zo valt erover te discussiëren of het uitbaten van een verlieslatende lijn een kerntaak is van de NMBS. Minister Galant liet twee weken geleden al uitschijnen dat volgens haar in sommige gevallen een bus een betere optie is.

Een verbetering van de stiptheid identificeert de minister als een belangrijke prioriteit. En ze wil dat de dotatie wordt gebruikt voor de binnenlandse dienstverlening. “De concentratie van publieke middelen op de binnenlandse dienstverlening zal de rendabiliteit van de NMBS doen groeien”, omschrijft Galant dat in haar beleidsbrief. Overheidsparticipaties in het consortium Thalys International of andere dochterbedrijven staan daarmee ter discussie. Galant: “De talrijke activiteiten via dochterondernemingen en participaties van de NMBS en van Infrabel zullen streng getoetst worden aan de kerntaken en afgebouwd waar nuttig.”

Investeringen

De nieuwe beheerscontracten die de minister wil afsluiten met NMBS en Infrabel, gelden voor zes jaar. Daarover wil Galant overleg met de gewesten over zogenoemde verkeersknooppunten en met de gewestelijke vervoersmaatschappijen zoals De Lijn. Tegen 2017 moet dat leiden tot een nieuw vervoersplan.

Co-modaliteit of ketenmobiliteit zijn voor Galant de sleutelwoorden. Ze ziet een rol voor fiets, openbaar vervoer maar even goed voor ecologische wagens. Daarom belooft ze werk maken van een wettelijk kader voor het mobiliteitsbudget van werknemers.

Investeringen in de spoorinfrastructuur, het Gewestelijke Expressnet en rollend materieel worden afhankelijk van die visie. Zo moeten Infrabel en NMBS volgens Galant “hun investeringsprioriteiten herzien en een aangepast businessplan voorleggen”.

Daarbij moeten de spoorbedrijven van de minister oog hebben voor schuldstabilisatie en een geleidelijke schuldafbouw. Dat is niet zonder reden, want Galant wil “de openstelling van de markt van het nationaal reizigersvervoer wettelijk en reglementair voorbereiden”. Kostenefficiëntie wordt een belangrijk element. De openbare spoorbedrijven moeten zich voorbereiden op de liberalisering van de markt. “Ik zal de interne reorganisatie van de spoorgroep steunen en voltooien. Een evaluatie hiervan wordt voorzien tegen eind 2017”, aldus Galant.

Concreet wil Galant het meerjarig investeringsplan – dat voorzag in ruim 25 miljard tussen 2012 en 2025 – herzien en er tegelijk met de nieuwe beheerscontracten over onderhandelen. “Aandacht voor de Noord-Zuidverbinding evenals voor de door de gewesten voorgestelde prioritaire spoorinvesteringen in het kader van een geïntegreerd mobiliteitsplan zullen daarbij een centraal element vormen”, zegt de minister. “Het geïntegreerd, klantgericht en vraaggestuurd vervoersplan alsook de reële behoeften voor het treinverkeer zullen de basis vormen voor het bepalen van de prioriteiten voor het investeringsplan. De capaciteit van de infrastructuur en de exploitatie wordt afgestemd op de behoeften.”

NMBS Logistics

Opvallend is dat Galant het goederenvervoer per spoor essentieel noemt om België als logistieke draaischijf verder te ontwikkelen. Voor NMBS Logistics wil ze “met open geest alle strategische pistes afwegen die bijdragen aan een sterkere positie van de Belgische economie”.

Dat kan betekenen dat het goederenvervoer per spoor dan toch in Belgische handen blijft. Nu staat de NMBS-dochter al bijna twee jaar in de etalage. “Ik zal, in het meerjarige investeringsplan, bijzondere aandacht wijden aan spoorinfrastructuurprojecten voor het goederenvervoer en de toegankelijkheid van de economische poorten”, aldus Galant.