Als het de bedoeling was om vakbonden en treinreizigers een premature woedeaanval te bezorgen, dan is de minister van Mobiliteit Jacqueline Galant (MR) daar grandioos in geslaagd. De aankondiging dat de NMBS en Infrabel deze regeerperiode 2,1 miljard euro moeten besparen, verhit de gemoederen.
De bonden spreken van een oorlogsverklaring. De reizigersvereniging TreinTramBus vreest dat het treinaanbod wordt herleid tot de spitsuren.
De NMBS geeft vooralsnog geen officiële reactie. Woordvoerder Bart Crols laat weten dat Jo Cornu het gesprek met de minister wil afwachten. Bovendien is het ook niet helemaal duidelijk over welke besparingen het gaat. Volgens het kabinet loopt de besparingsoperatie tot 2019. Daarbij zouden de veiligheid en het personeel buiten schot blijven. De timing van de besparingsoperatie is wel al uitgelekt. Volgend jaar wordt 188 miljoen euro bespaard. Dat wordt 307 miljoen in 2016, 426 miljoen in 2017, 544 miljoen in 2018 en 663 miljoen in 2019.
Rem op de investeringen
Echt verwonderlijk is het niet dat de spoorwegen moeten inleveren tijdens deze legislatuur. De regering-Michel zit nu eenmaal in een besparingsmodus. Bovendien geldt de overheidsdotatie van ruim 3 miljard die elk jaar naar de NMBS Groep _ dus zowel de spoorwegenexploitant en infrastructuurbeheerder Infrabel _ vloeit, al langer als een tamelijk forse lastenpost in de federale begroting.
Voormalig spoorbaas Marc Descheemaecker, tegenwoordig actief voor de N-VA, beweerde enkele maanden geleden in zijn boek Dwarsligger nog dat de spoorwegen het gemakkelijk met 1500 werknemers minder kunnen doen. Ook de werkgeversvereniging VBO vindt dat de efficiëntie van de Belgische Spoorwegen beter kan. In 2011 vergeleek de werkgeversorganisatie de efficiëntie van de NMBS Groep met andere Europese spoorwegoperatoren. Daaruit blijkt dat België in efficiëntie een aanzienlijke achterstand heeft op de Zwitserse spoorwegen. Heel concreet stelde de VBO-studie dat het NMBS-personeelsaantal van 36.453 tot 20.720 werknemers zou moeten dalen om even efficiënt te zijn als de Zwitsers.
Maar de regering-Michel is blijkbaar niet van plan om aan het personeelsaantal te raken. De vraag is dan ook hoe de besparingen wel moeten gebeuren. Investeringen schrappen lijkt dan het meest logische alternatief. De spoorwegen staan aan het begin van een investeringscyclus die nog onder de regering-Di Rupo is beslist. Tussen 2013 en 2025 wil de NMBS Groep 25 miljard euro investeren. Dat geld moet onder meer gaan naar de veralgemening van het Europese veiligheidssysteem ERTMS, een modernisering van de treinenvloot en de uitbouw van het Gewestelijke ExpressNet (GEN).
Die investeringsagenda opschuiven zou wel eens het logische resultaat van de regeringsambitie kunnen zijn. En dat is een doorn in het oog van parlementslid Stefaan Van Hecke (Groen). “Zulke loodzware besparingen houden NMBS en Infrabel in een financiële wurggreep. De reizigers en de personeelsleden worden daarvan de dupe”, zegt hij. “Investeren in het spoor is net heel belangrijk om de gigantische verkeersproblemen in ons land te helpen oplossen. De reizigers weer naar de wagen duwen zal nog tot meer files en verkeerschaos leiden. Maar ondertussen raakt deze regering niet aan de fiscale ondersteuning van bedrijfswagens.”
Volgens het groene parlementslid zijn investeringen nodig om de treinen stipter en veiliger te laten rijden. Van Hecke vreest dat treintickets duurder worden en er wordt gesnoeid in lijnen en stopplaatsen. Ook de vereniging van treingebruikers TreinTramBus vraagt zich af hoe de besparingen passen in een regeerakkoord dat een versnelde afronding van het GEN-netwerk en investeringen in stiptheid vooropstelt.
Intrestaflossingen
Eerder dit jaar liet spoorbaas Jo Cornu in een interview met Trends al verstaan dat er iets moest gebeuren om de groeiende schuldenberg in te dijken. Samengeteld is die al opgelopen tot 4 miljard euro. Het operationele tekort van de NMBS Groep bedroeg in 2013 nog 93 miljoen euro. Om dat op te vangen, pleitte de spoorbaas onder andere voor de mogelijkheid om de tarieven te verhogen.
De regeerverklaring maakt daarvoor een opening. Meer flexibele tarieven en dus duurdere tickets staan expliciet in de tekst. Afgaande op het verlanglijstje dat de spoorbaas tijdens dat interview naar voren schoof, wordt het een interessant gesprek met minister Galant. Het investeringsplan tot 2025 voorziet bijvoorbeeld wel in een betere spoortoegang tot de Antwerpse haven en in projecten over de taalgrens, maar niet in de modernisering van de Brusselse Noord-Zuidverbinding. Het is met andere woorden een kwestie van prioriteiten, zoals Cornu al in augustus aan Trends verduidelijkte: “De nieuwe regering moet de knoop doorhakken: behoudt ze de huidige prioriteiten? Wil ze die wijzigen? Het zal in elk geval het niveau van de investeringsdotatie beïnvloeden.”
