Rik Vereecken is een dataspecialist met een eigen zaak, maar hij werkt ook als vrijwilliger in Afrika. Hij ontwikkelde een ‘gouden standaard’, die ervoor moet zorgen dat donoren in de gezondheidszorg zinvol ‘geven’.
De lijn tussen eerlijkheid en medelijden is erg dun, stelt Rik Vereecken: “Eerlijkheid helpt mensen vooruit, terwijl medelijden hen in een slachtofferrol duwt. Dan verliezen ze het recht voor zichzelf te beslissen en loopt het mis.” Die bedenking tekent zijn engagement.
Vereecken is de zaakvoerder van het databedrijf byNUBIAN en gastdocent in energietechnologie aan Hogeschool Odisee en aan de KU Leuven. In zijn vrije tijd is hij voorzitter van Amnesty International Vlaanderen en reist hij zo’n vier keer per jaar naar Afrika, als vrijwilliger voor de ngo’s Artsen Zonder Vakantie en Memisa. Deze zomer trok hij naar het Congolese Bukavu, om er ziekenhuistechnici te helpen professionaliseren en zo hun zelfbeschikkingsrecht te verbeteren.
De Congolese gezondheidszorg hoeft niet op haar overheid te rekenen, noch voor de opleiding van biomedische technici noch voor de technische uitrusting. Rik Vereecken: “Congolese ziekenhuistechnici zijn in het beste geval gediplomeerde ingenieurs, maar vaak gaat het om autodidacten en bricoleurs. De technische staf van een ziekenhuis – als die al bestaat – heeft vaak wel algemene kennis, maar mist de finesses van het vak.”
‘Het startpunt voor de donor mag niet zijn behoefte om te geven zijn.’
Een ngo als Artsen Zonder Vakantie probeert daar wat aan te veranderen. Samen met de Provincie Vlaams-Brabant lanceerde ze vorig jaar een modulaire opleiding voor ziekenhuistechnici over het herstel en het onderhoud van biomedisch materiaal. Vereecken geeft er de module over hernieuwbare energie.
De vorming countert niet alle problemen. Volgens schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie wordt slechts 10 á 30 procent van het gedoneerde medisch materiaal in ontwikkelingslanden ook effectief gebruikt. Er is een tekort aan opgeleide technici, maar veel toestellen en technologieën zijn ook niet op de lokale omgeving afgestemd.
“Vaak krijgen ziekenhuizen oude apparaten waarvoor lokaal geen vervangstukken bestaan”, illustreert Vereecken. “Omgekeerd bevatten sommige giften de nieuwste elektronica, die zeer specifieke kennis vergt. Ofwel moet het ziekenhuis daar een dure externe expert op zetten, ofwel komt het apparaat bij het minste defect op de elektronische afvalberg terecht. Veel toestellen zijn bovendien niet aangepast aan de tropische temperaturen, de vochtigheid, de beperkte beschikbaarheid van elektriciteit.”
Gouden standaard
Om het belang van een zinvolle gift duidelijk te maken, ontwikkelde Rik samen met Artsen Zonder Vakantie een ‘gouden standaard’. “Dat is een vragenlijst die donoren overlopen voor ze apparatuur naar het Zuiden sturen”, legt Rik Vereecken uit. “Wie wil geven, moet rekening houden met de lokale context en urgente behoeften. Heeft het zin een autoclaaf (een sterilisatiemachine, nvdr) te schenken als het ziekenhuis geen stromend water heeft? Investeer je dan niet beter in een waterpomp? De standaard bevat ook voorstellen met geschikte apparatuur voor een welbepaalde setting.”
“Het startpunt voor de donor mag niet zijn behoefte om te geven zijn, maar wel de behoeften van het ziekenhuis”, besluit Rik. “Anders overschrijd je de dunne lijn tussen eerlijkheid en eigenbelang. Dan ga jij ‘s avonds misschien met een gerust geweten slapen, maar daar heeft in het Zuiden niemand wat aan.”
