Marc Raisière (CEO Belfius): ‘Een relanceplan zal maar slagen als iedereen meewerkt’

“De samenleving heeft na corona behoefte aan een positief verhaal”, vindt Marc Raisière, de CEO van de bank-verzekeraar Belfius. En hij geeft zelf de aanzet. “80 procent van de Vlaamse kmo’s zal de crisis overleven. Ze zijn ongelooflijk weerbaar en flexibel.”

Marc Raisière houdt aan het coronajaar 2020 een dubbel gevoel over. “Ik maakte me zorgen over onze klanten, de economie, de ondernemers.” Tegelijk was het voor Belfius een prima jaar, zegt de CEO van de staatsbank met enige schroom: “Onze commerciële activiteit draaide voortreffelijk. Het businessmodel van Belfius heeft deze stresstest goed doorstaan en met onze digitale kanalen hebben we dankzij de epidemie vijf jaar gewonnen.”

Hij wil nu vooral vooruitkijken en hoopt dat er lessen getrokken worden uit deze crisis. Raisière pleit voor belangrijke infrastructuurinvesteringen, een grotere rol voor de eurozone en een radicale vermindering van cash: “Dat is het betaalmiddel van de zwarte economie. Als we dat geld in de reële economie kunnen brengen, creëren we een veel groter investeringspotentieel.”

Heeft het coronajaar u persoonlijk beïnvloed?

MARC RAISIERE. “Ik maak meer het onderscheid tussen wat echt belangrijk is, en wat futiel of oppervlakkig is. En ik hoop dat meer mensen dat doen. Ik denk dat we ons beter bewust zijn van wat onze vrijheid betekent. Dat besef was verloren gegaan. Ik geniet nu meer van het leven dan vroeger, omdat ik bewuster leef. Als ik opnieuw op restaurant kan, zal ik daarvan genieten omdat ik me ervan bewust ben welke chance ik heb. Terwijl ik een jaar geleden sommige etentjes als een verplichting ervoer. Hetzelfde geldt voor reizen of het vliegtuig nemen.”

Is ook uw kijk op de maatschappij veranderd?

RAISIERE. “Deze crisis heeft het belang van bepaalde beroepen onder de aandacht gebracht. Verpleegsters, zorgverstrekkers, leraars, vuilnisophalers: ze verdienen meer waardering. Wat zeggen we doorgaans over leraars? Dat ze te veel vakantie hebben en te veel betaald worden. De realiteit is dat een leraar aan het begin van zijn carrière onvoldoende verdient om een normaal leven te leiden. Nu de kinderen weken thuis zaten, beseffen veel ouders wat het betekent leraar te zijn.

“Bepaalde zaken zitten verkeerd, zoals de financiering van de ziekenhuizen. Zij worden aangemoedigd om medische ingrepen en onderzoeken uit te voeren, meer dan noodzakelijk is. Daardoor staat wat bepaalde dokters en specialisten verdienen niet in verhouding tot wat bijvoorbeeld verplegers verdienen. Zulke zaken moeten we grondig herbekijken. Een Belg betaalt veel belastingen. De herverdeling moet beter.”

Wanneer besefte u: dit is ernstig?

RAISIERE. “Toen we eind februari onze vakantie op de Canarische Eilanden moesten annuleren. Er ging een hotel dicht en alle vakantiegangers werden in quarantaine geplaatst. Ik zei tegen mijn vrouw: dat risico kan ik niet lopen. Begin maart zouden we het land rond beginnen te trekken om de nieuwe digitale strategie van Belfius toe te lichten aan de medewerkers en klanten. Na drie avonden ging het land in lockdown en hebben we alles moeten afblazen.”

Hoe ervaarde u die eerste lockdown?

RAISIERE. “Dat was een echte stresstest voor de bank. De economie kwam bijna tot stilstand, de financiële markten reageerden paniekerig. Ik had altijd beweerd dat Belfius in goede gezondheid verkeerde. In maart en april werden we verplicht alles tegen het licht te houden. Die oefening bevestigde dat de bank robuust is. Daardoor had ik in die periode gemengde gevoelens. Ik was enerzijds bezorgd over de economie, de klanten en de ondernemingen. Anderzijds was er de voldoening dat we de voorbije jaren de juiste beslissingen genomen hebben. Dat we van Belfius een schone boîte gemaakt hebben.”

Wat zijn de fundamenten van die robuustheid?

RAISIERE. “Ten eerste: sterke kapitaal- en liquiditeitsbuffers. Daardoor kan de bank haar maatschappelijke rol als smeerolie van de economie vervullen, en ze geven de klanten vertrouwen. Ze drukken weliswaar onze rendabiliteit, mais je m’en fous. Financiële analisten en sommige concurrenten hebben nog altijd de obsessie van een rendement op eigen vermogen dat hoger dan 10 procent moet zijn. Dat is pure waanzin op een moment dat de rente historisch laag en zelfs negatief is. Belfius neemt genoegen met 8 procent.

“Ten tweede: een sterke bedrijfscultuur. Iedereen heeft daar de mond van vol, maar Belfius heeft echt een cultuur van transparantie, authenticiteit, engagement, eerlijkheid en ondernemerschap. Dat is in deze tijden superbelangrijk gebleken. Als je je mensen respecteert en goed behandelt, kun je als onderneming veel vragen en krijg je veel gedaan.”

De corona-epidemie versnelde ook de acceptatie van digitaal bankieren bij de klanten.

RAISIERE. “Ik schat dat we vijf jaar gewonnen hebben. De klanten ontdekten dat ze bijna alles kunnen met onze app. Dat leverde nieuwe klanten op, omdat onze app beter is sommige andere. Daarnaast is ook de deal met Proximus voor de creatie van een digitale neobank in een stroomversnelling gekomen. ( Lacht) Er vielen een pak dinertjes en overbodige verplaatsingen weg, waardoor we sneller tot een akkoord gekomen zijn met Proximus.

“De concrete realisatie van het project loopt wel trager dan gepland. We mikken nu op de lancering van Banx in het begin van het tweede helft van 2021, terwijl dat oorspronkelijk april was. Alles wat met innovatie te maken heeft, loopt wat moeilijker. Dat komt omdat er geen fysieke brainstorm of samenwerking mogelijk is.”

Belfius schakelde heel snel over op telewerk en wil dat de volgende jaren blijven doen. Waarom?

RAISIERE. “Telewerk maakt mensen gelukkiger. We onderhandelen met de vakbonden om twee tot drie dagen telewerk per week structureel vast leggen in de arbeidsovereenkomst. Voor 85 procent van onze medewerkers maakt dat het leven aangenamer: geen files, meer efficiëntie. Ik heb deze morgen drie Skype-meetings thuis gevolgd en ben daarna om 11 uur rustig naar hier gereden. Ik woon op 7 kilometer van de Belfius-toren. Vroeger deed ik daar in het spitsuur 35 minuten over, deze middag nauwelijks 8 minuten.”

De werkgeversfederatie Voka klaagt nochtans dat de productiviteit als gevolg van telewerk lager zou zijn.

RAISIERE. “Je moet een onderscheid maken tussen de mentale vermoeidheid die weegt op de mensen en het telewerken. Veel werknemers zitten op hun tandvlees en het is logisch dat de productiviteit daaronder lijdt. Maar het telewerk zelf heeft ontegensprekelijk een positieve impact op de efficiëntie. Het zou verkeerd zijn als werkgevers een ander signaal zouden geven. Misschien moeten ze meer aandacht besteden aan het psychische welzijn van hun medewerkers als gevolg van de covid-epidemie? Werken is iets anders dan je brood verdienen. Je moet betekenis geven aan wat mensen doen.”

Neemt de overheid de juiste beslissingen in deze crisis?

RASIERE. “Er is vandaag wellicht geen moeilijker beroep dan dat van politicus. Ik heb ervaren hoe moeilijk het is om alles te organiseren voor de tienduizend medewerkers van Belfius. Hoe moeilijk moet het dan niet zijn voor 11 miljoen mensen? Ik zeg niet dat België het perfect aangepakt heeft, maar vergelijk ons met de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Italië en zelfs Frankrijk. Zo slecht hebben we het toch niet gedaan?

“De overheid heeft ook meteen steun gegeven aan de gezinnen en de bedrijven. En het resultaat is er: de economische terugval is minder groot dan gevreesd. Daar zie ik drie redenen voor. De politiek heeft het goed gedaan. De centrale banken hebben hun rol gespeeld. En de banken hebben hun verantwoordelijkheid genomen door de kredietkraan open te houden.”

En toch was er veel kritiek op de politici?

RAISIERE. “De kritiek was niet meer normaal. Het gevolg is dat ik geen televisie meer kijk. De pers focuste elke dag opnieuw op wat minder goed was. Staat iemand stil bij de invloed die dat heeft op het moreel van de bevolking? Het is goed het woord te geven aan experts, maar moet je elke dag op zoek gaan naar de expert met een afwijkende mening? Zo krijg je een kakofonie van opinies en creëer je chaos in de geest van de mensen. Ik heb de macro-economen van Belfius gevraagd om terughoudend te zijn en niet elke dag commentaar te geven. Je moet afstand kunnen nemen.

“Bovendien leven we in een democratie. Ik heb als burger politici verkozen om beslissingen te nemen, geen virologen. Mijnheer Van Ranst en de andere virologen zijn ongetwijfeld heel intelligent, maar zij zijn niet verkozen.”

Was er geen gebrek aan leiderschap?

RAISIERE. “Ik denk niet dat Marc Raisière het beter zou hebben gedaan dan onze premiers Sophie Wilmès en Alexander De Croo. Je moet je maar eens in hun situatie verplaatsen, met druk van alle kanten. We leren elke dag bij over het virus en dat leidt tot nieuwe beslissingen. Dat leerproces is veel belangrijker dan de vraag of het nu allemaal de schuld van deze of gene politicus is.

“En natuurlijk is crisisbeheer een zaak van leiderschap. Sinds Frank Vandenbroucke (sp.a) federaal minister van Volksgezondheid is, spreekt niemand nog van die zeven andere ministers. De Croo en Vandenbroucke hebben de touwtjes in handen. Niet alle beslissingen die ze nemen, zijn even eerlijk voor iedereen. Maar dit zijn nu eenmaal uitzonderlijke tijden.”

Europa schoot toch alweer tekort?

RASIERE. “De Europese Unie moet haar governance dringend herzien. De samenwerking tussen de landen moet beter. Het kan niet zijn dat Nederland zijn winkels openhoudt en België die sluit, of vice versa. Europa moet met een meerderheid kunnen beslissen en niet met unanimiteit, anders raken we niet vooruit. Als dat niet kan met 27 landen, dan moeten we bekijken of de landen met een gemeenschappelijke munt niet beter een nieuwe unie binnen de Europese Unie vormen. De eurozone bestaat, start daarmee, het beslissingsproces zal veel efficiënter zijn.”

Polen en Hongarije slaagden er zelfs bijna in het Europese herstelplan op de helling te zetten.

RAISIERE. “Ik was gechoqueerd. Europa heeft zijn waarden, net zoals een bedrijf zijn bedrijfscultuur heeft. Wie die basiswaarden niet deelt, heeft geen plaats aan de tafel. Ik hoop dat Europa zich bezint, want we hebben behoefte aan daadkracht. We kunnen veel leren van internationale digitale platformen zoals Facebook en Google, maar we moeten opletten dat we niet alles uit handen geven. Er is een strijd bezig om data, en we moeten die in Europa houden.”

Waarop alludeert u?

RAISIERE. “De grote Amerikaanse technologiebedrijven maken misbruik van hun dominante positie. Als we hen toelaten de rol van financiële tussenpersoon op te nemen, schieten we in onze eigen voet. De manier waarop Apple de Europese banken verplicht Apple Pay aan te bieden, is gewoon schandalig. Ik was tegen, maar je kunt niet anders. Je riskeert dat ze de Belfius-app uit de Apple Store gooien. Daar moet Europa paal en perk aan stellen. Idem voor Google. De privacy daar, dat is toch niet ernstig? Europa moet de Europeanen en hun data in bescherming nemen. En daar zijn commissarissen als Margrethe Vestager en Thierry Breton zich van bewust. Maar stel dat het twee jaar duurt voor zij maatregelen kunnen nemen, omdat één land niet akkoord is. Dat kunnen we ons niet meer veroorloven.”

Hoe kunnen we het in 2021 beter doen?

RAISIERE. “De samenleving heeft behoefte aan een positief verhaal. Daarom was ik aangenaam verrast door het initiatief van premier De Croo: ‘wij zijn 11 miljoen Belgen’. Op die manier kun je een teamspirit creëren. Ik droom ervan dat politici, bedrijfsleiders en pers samen aan hetzelfde zeel trekken om een toekomstperspectief te bieden. Een relanceplan zal maar slagen als iedereen meewerkt.”

Heeft België wel behoefte aan een relanceplan?

RAISIERE. “Ik ben ervan overtuigd dat meer dan 80 procent van de Vlaamse kmo’s de crisis zal overleven. Ze zijn ongelooflijk weerbaar en flexibel. Maar wie gaat investeren in de energietransitie, in infrastructuur, in ziekenhuizen, in de renovatie van gebouwen? We moeten de stap zetten naar een groenere, betere, duurzame, digitale economie. Europa stelt daarvoor middelen ter beschikking met de Green Deal, maar er is meer mogelijk als de private en de publieke sector nauw met elkaar samenwerken.”

Moet er federaal of regionaal worden geïnvesteerd?

RAISIERE. “De behoeftes zijn identiek in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Telewerk zal de stadscentra van grote steden als Brussel, Antwerpen en Luik commercieel minder aantrekkelijk maken. Laat ons eerlijk zijn: als Belfius telewerk veralgemeent, staat binnenkort de helft van onze toren leeg. Dat zijn dagelijks 2000 mensen minder op de werkvloer. Bovendien voert een stad als Brussel een heffing op autoverkeer in, zonder dat er een alternatieve infrastructuur is. De lokale kleinhandelaar zal het moeilijk krijgen. Daarom zijn investeringen in infrastructuurwerken van groot belang.”

Wat als corona volgend jaar nog altijd een probleem is? Bereidt u zich daarop voor?

RAISIERE. “Ik ga ervan uit dat er een derde golf komt. Het zal een tijdje duren voor de vaccins zijn toegediend. Ik vrees dat het nog tot juni moeilijk zal zijn. Maar onderliggend is ons gedrag compleet aan het veranderen. We kopen online of lokaler. Liever in een buurtwinkel dan in een druk winkelcentrum. We zullen ook minder het vliegtuig nemen, wat een goede zaak is voor het milieu. Willen we nog maatschappijen als Ryanair, die verantwoordelijk zijn voor een grote koolstofemissie, de sociale zekerheid niet respecteren en nauwelijks belastingen betalen? Dragen zij voldoende bij tot de samenleving in verhouding tot de vervuiling die ze veroorzaken? Als we lokale producten kopen, zal ook het cargovervoer afnemen. Waarom moeten er elke dag verse kiwi’s in de winkel liggen, als er ook groenten en fruit uit eigen land zijn? Ik hoop dat meer consumenten die vraag stellen.”

Vreest u geen toevloed van faillissementen in 2021, zodra het bankenplan en andere steunmechanismen stopgezet worden?

RAISIERE. “De economische impact van de tweede lockdown was al minder dan die van de eerste. Als er een derde komt, zal het weer anders zijn. En natuurlijk komen er faillissementen. Maar hadden we niet te veel cafés en restaurants in België? Waren ze allemaal rendabel of overleefden ze op zwart geld? Ik besef dat dit heel cru klinkt. Maar een economie kan af en toe baat hebben bij een sanering. De zombiebedrijven zullen eruit gaan. Is dat erg? Voor de betrokkenen zeker. Maar niet voor de economie. Er zullen andere bedrijven worden gecreëerd. Nieuwe types van business zullen ontstaan.”