Koen Van Gerven (CEO bpost): ‘We zijn niet in paniek’

Na de duik van zijn aandeel met 40 procent zit bpost in woelig vaarwater. De afname van het briefverkeer versnelt en de grote Amerikaans overname Radial kampt met problemen. CEO Koen Van Gerven stelt zijn oplossingen voor.

Omdat bpost een goede leerling in de Europese postwereld was, waren zijn aandeelhouders gewend geraakt aan een fikse rentabiliteit en een zwakkere terugloop van het briefverkeer dan bij sommige buren. Het bedrijf stelde de politiek gerust door het personeelsbestand met zachte hand in te krimpen via natuurlijke afvloeiingen. Maar sinds eind 2017 krijgt het te maken met een versnelde afname van het briefverkeer en met problemen bij de overname van Radial (zie kader). Die moeilijkheden doen vrezen dat er drastischere maatregelen worden genomen en dat spanningen ontstaan tussen het bedrijf en de hoofdaandeelhouder, de federale overheid.

Vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) lijkt met zijn uitspraken op VTM kritiek te leveren op u. Hij zei dat “de CEO van bpost in overleg moet met zijn personeel”.

KOEN VAN GERVEN. “Wat hij zegt, is belangrijk. Ik hecht belang aan sociaal overleg. De snelle daling van het briefverkeer onderstreept hoe belangrijk het is het contact met de sociale gesprekspartners te bewaren.”

Zult u Alexander De Croo binnenkort ontmoeten?

VAN GERVEN. “Ik ontmoet hem geregeld. Er is binnenkort een bijeenkomst gepland.”

Bpost staat voor verschillende uitdagingen. De voornaamste is de overname van Radial vorig jaar in de Verenigde Staten voor 700 miljoen euro. Er is sprake van tegenvallers.

VAN GERVEN. “Radial heeft voor 2017 al een positieve bijdrage geleverd door een ebitda (bedrijfskasstroom, nvdr) van 17 miljoen euro te boeken. Het lijdt geen verlies. Maar er is nog werk aan de winkel. De strategie van bpost is erop gericht de terugloop van het briefverkeer te compenseren, die bedroeg tot voor kort 6 procent per jaar bedroeg. We doen dat met de ontwikkeling van e-commercediensten. Dat is onontbeerlijk om het bedrijf relevant te houden. En we moeten daarbij een versnelling hoger schakelen, aangezien de daling dit jaar zal oplopen tot 7 procent. Sinds 2012 doen we ook overnames voor de ontwikkeling van logistieke diensten voor e-commerce in de Verenigde Staten, Canada en Nederland. De overname van Radial vorig jaar is een cruciaal onderdeel van die strategie.”

Voor welke onaangename verrassingen kwam u te staan bij Radial, dat momenteel goed is voor 20 procent van de omzet van bpost?

VAN GERVEN. “We hebben daar pas sinds januari mee te maken. De overname is afgerond in november 2017. Onze eerste prioriteit was de eindejaarspiek in goede banen te leiden, wat prima is gelukt. We hebben gezien dat Radial operationeel zeer goed functioneert. Sinds januari hebben we een diagnoseperiode ingelast. Er is vooral werk aan het commerciële gedeelte, dat niet dynamisch genoeg is. We hebben een actieplan op touw gezet.”

Had u dat probleem niet gezien toen u het bedrijf overnam?

VAN GERVEN. “Bij de verkoop van een bedrijf komt het commerciële deel niet noodzakelijk op de eerste plaats.”

Wanneer zal Radial een positieve bijdrage leveren aan de rekeningen van bpost?

VAN GERVEN. “Een of twee jaar later dan verwacht, dus in 2021 of 2022 in plaats van in 2020. Zowel voor de groei als de winstbijdrage (winst per aandeel, nvdr).”

Is er synergie mogelijk tussen het Belgische bpost en het Amerikaanse Radial?

VAN GERVEN. “Wij willen een afnemende activiteit compenseren met een groeiende. In ons geval is synergie dus moeilijk. We hebben voor Radial in de Verenigde Staten gekozen omdat de e-commercediensten daar verder staan. We willen de activiteit overbrengen naar Europa zodra die markt zich daar voort heeft ontwikkeld. We behouden trouwens de Europese depots van Radial in Groot-Brittannië en Duitsland. Normaal gezien zouden die dichtgaan. Ze kunnen later als hoekstenen dienen voor de ontplooiing van de logistieke activiteiten in de Benelux en Europa.”

Zou het niet voldoende geweest zijn de lokale pakjesdiensten in Europa te ontwikkelen, wat meer in het verlengde ligt van uw traditionele activiteiten, in plaats van Amerikaanse bedrijven op te kopen?

VAN GERVEN. “Nee, dat volstaat niet om de terugloop van het briefverkeer te compenseren. We ontwikkelen die lokale levering, de last mile, in Nederland. Maar we vonden het te riskant dat ook te proberen in Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. De concurrentie is er moordend.”

Welke acquisities sinds 2012 dragen bij tot de groei van bpost?

VAN GERVEN. “Landmark (distributie en logistiek) in de Verenigde Staten ontwikkelt zich uitstekend en ook Dynagroup (logistiek) doet het zeer goed.”

Een ander probleem is de start van het nieuwe sorteercentrum Brussel X met een oppervlakte van 70.000 vierkante meter. De kinderziekten wegen op de kosten. Komt dat snel in orde?

VAN GERVEN. “We waren een van de weinige spelers die met Kerstmis op tijd leverden. Maar we moeten de machine nog afstellen. Dat komt vooral omdat de onderlinge verdeling van de pakjes anders is dan we vijf jaar geleden hadden voorzien bij de ontwikkeling van het systeem. Er zijn veel meer grote pakketten, zoals barbecues, en meer heel kleine pakjes dan voorzien. We hebben daarvoor meer mankracht in dienst genomen, en dat weegt op de kosten. We kijken nu welke correcties we kunnen aanbrengen, in het bijzonder aan de machines. Die tuning zou in de loop van het jaar in orde moeten komen.”

Hoe verklaart u de versnelling van de terugloop van het briefverkeer?

VAN GERVEN. “De digitale communicatie is beter ingeburgerd. Bedrijven maken net zoals de banken meer en meer gebruik van het elektronische kanaal. In het eerste kwartaal is het briefverkeer met 6,6 procent teruggelopen. Dat is een ongezien scherpe daling.”

Wat betekent een daling met een procent omgezet in euro’s?

VAN GERVEN. “Ongeveer 13 miljoen euro minder verkoop. Voor 2018 betekent die verwachte 7 procent dus een omzetdaling van 91 miljoen euro. Dat is veel voor bpost, vooral ook omdat we hoofdzakelijk vaste kosten hebben. Als de organisatie van een ronde 100 euro kost en je 200 brieven bezorgt, dan komt dat neer op een kostprijs van 50 cent per brief. Als je er maar 100 bezorgt, stijgt die kostprijs naar 1 euro.”

Waarom is dat een probleem? U hebt die situatie toch al eerder het hoofd geboden?

VAN GERVEN. “Ja, we maken al heel lang gebruik van het personeelsverloop. Elk jaar gaan er 1000 tot 1500 mensen op pensioen. We vervangen hen slechts gedeeltelijk. We nemen honderden jonge werknemers in dienst, voor de groeiende activiteiten in de pakjesbezorging en e-commerce. We zullen sneller moeten gaan dan we ons hadden voorgesteld.”

Die versnelling levert u blijkbaar meer kritiek op.

VAN GERVEN. “Ik zal daarom nog niet van koers veranderen.”

Welke andere opties overweegt u om de vaste kosten te verminderen of de daling van de inkomsten af te remmen?

VAN GERVEN. “We kunnen de prijzen aanpassen en de bezorging anders organiseren. In Nederland is er bijvoorbeeld geen postbezorging meer op maandag.

“De opties zijn geen geheim, ze worden al toegepast in andere landen waar het briefverkeer nog sneller is teruggelopen. In Denemarken is het in tien jaar met 90 procent geslonken. Maar ik begrijp dat elke verandering gevoelig ligt. Het is daarom belangrijk altijd helder te zijn en de zaken goed voor te bereiden.”

Komt er een aankondiging?

VAN GERVEN. “We bestuderen verschillende scenario’s. Zoals een verschillend tarief naargelang de snelheid van de bezorging: een premiumtarief voor bezorging in een dag, een goedkoper tarief voor bezorging in twee of drie dagen. We baseren ons op onderzoeken onder onze klanten. Ze zeggen dat brievenpost waardevol is en dat de bezorging in een dag moet blijven. Maar veel post is minder dringend, omdat dringende berichten almaar vaker per e-mail gaan. En hetzelfde geldt voor de rode brievenbussen. Er zijn er 14.000 en bijna 1000 bussen ontvangen maar twee tot vier brieven per dag. We moeten bestuderen hoe we dat netwerk kunnen optimaliseren.”

Hebt u met minister Alexander De Croo over al die zaken gesproken?

VAN GERVEN. “Ik heb in het verleden gesprekken gevoerd over onze uitdagingen. We zijn niet in paniek, bpost is een solide en rendabel bedrijf. Onze uitdaging is nu dat we ons moeten voorbereiden op de toekomst.”

Wordt u niet geremd door de voorschriften en wettelijke verplichtingen die subsidies meebrengen?

VAN GERVEN. “Voor de brievenpost is er geen contract met de staat en geen subsidie. We hebben verplichtingen vanwege de universele postdienst die bpost verleent (de postwet van 26 januari 2018 heeft bpost aangewezen als verstrekker van de universele dienst tot 2023, nvdr). Die dienst kost de staat niets.”

Een klein deel van uw inkomsten bestaat toch uit overheidssubsidies?

VAN GERVEN. “Ja, maar dat gaat over geleverde diensten, zoals de nabijheid van de postkantoren verzekeren, de bezorging van kranten, de storting van pensioenen. Dat zijn contracten. Als die aflopen, kan de federale overheid beslissen daarmee te stoppen. We zullen dan een inkomensverlies lijden, maar dat is een ander verhaal.”

U lijkt op de zaken vooruit te lopen met de onderhandeling over de uitbesteding van de schoonmaakdiensten en de catering en over de inkrimping van het personeel van het callcentrum.

VAN GERVEN. “We zijn duidelijk tegenover de sociale partners. De schoonmaakdiensten en de catering zijn al voor een deel uitbesteed. We denken dat het via natuurlijke afvloeiingen mogelijk moet zijn die activiteiten uiteindelijk volledig uit te besteden, zoals veel bedrijven doen. Voor het callcenter zien we dat de technologie voor een zekere mate van automatisering zal zorgen, in de vorm van chatbots. Daar zullen we rekening mee moeten houden. We moeten het personeelsbestand geleidelijk afbouwen.”

Dat kan tot stress leiden. We zien dat aan het toenemende werkverzuim. Dat is toch niet alleen aan de griep te wijten?

VAN GERVEN. “Nee, hoewel de griep dit jaar bijzonder venijnig was. Maar ik ga me niet verschuilen achter de griep. Ik denk dat de toename van het werkverzuim te wijten is aan de toename van de spanningen in het bedrijf. Het werkverzuim is een graadmeter voor het welzijn van het personeel. Dat welzijn is belangrijk voor ons. Er zijn programma’s om het te verbeteren.”

Is dat de reden waarom u het werkverzuim hebt opgenomen in de criteria voor het variabele loon van de kaderleden?

VAN GERVEN. “Ja, maar dat is niet echt nieuw. We gebruiken het werkverzuim als indicator voor het variabele gedeelte van het loon van al ons personeel. We laten het dit jaar voor het eerst ook meespelen bij de lonen voor managers en kaderleden. Het management heeft een grote impact op het werkverzuim. We willen daarom consequent zijn.”

Het aandeel heeft ongeveer 40 procent van zijn waarde verloren sinds maart. Heeft u dat verbaasd?

VAN GERVEN. “Verbaasd niet. Technisch gezien is dat wel uit te leggen. De vooruitzichten die we hebben opgegeven voor dit jaar liggen onder de verwachtingen van de analisten: voor 2018 gemiddeld 70 miljoen euro minder ebitda (bedrijfskasstroom, nvdr). Rekening houdend met onze verhouding ondernemingswaarde/ebitda van 9 komt dat neer op een waardevermindering voor het bedrijf van ongeveer 600 miljoen euro. Daarnaast hebben we bij de overname van Radial kunnen profiteren van een gunstige koers, met een verhouding voor logistieke integratoren van 9, terwijl postbedrijven normaal een 6 halen. Door de teleurstelling van Radial zijn we teruggebracht naar het niveau van de postoperatoren, met een multiple van 6. Dat komt neer op een waardevermindering van 1,7 miljard euro.”

Ondanks de waarschijnlijke daling van de rentabiliteit wilt u het dividend van 2017 handhaven voor 2018. Zult u daarmee meer uitkeren dan de winst?

VAN GERVEN. “Gezien ons winstvooruitzicht zullen we dat niveau niet halen. We zullen minstens hetzelfde bedrag uitkeren als in 2017, ofwel 1,31 euro.”

U keert 85 procent van uw winst uit. Dat is heel veel.

VAN GERVEN. “Bij onze beursgang in 2013 hebben we aangekondigd dat we minstens 85 procent van onze nettowinst zouden uitkeren.”

Bio

59 jaar

1981: handels- en bedrijfs-economisch ingenieur in de informatica aan de KU Leuven

1982: MBA aan Cornell University (VS)

1982: begint bij Fortis Bank (toen nog Generale Bank)

2001: gedelegeerd bestuurder van Acerta

2006: begint bij bpost als hoofd van Business Email, Retail & Postal Bank

2014: CEO van bpost

De vijf zorgen van Koen Van Gerven

1. Overname van Radial

Het is de grootste acquisitie (700 miljoen euro) die bpost ooit gedaan heeft. Radial is een van de belangrijkste leveranciers van diensten voor de e-commerce in de Verenigde Staten en heeft meer dan 6000 werknemers in dienst. Het bedrijf helpt ondernemingen bij hun internetverkopen door hun alle diensten aan te bieden die ze nodig hebben na de klik: voorraadbeheer, verzending, levering, betaling, fraudebeheer, klantenservice. Bpost wil de activiteit naar Europa overbrengen. De problemen die bpost ontdekte na de overname van Radial hebben te maken met uit de hand gelopen medische kosten van het personeel. En met het zwakke commerciële gedeelte, dat op de verkoop weegt.

2. Snellere daling briefverkeer

De afname, met 5 à 6 procent per jaar, was bij bpost minder dan bij zijn buren. Maar in 2018 zal de terugloop naar alle verwachting 7 procent bedragen.

3. Werkverzuim

De organische kosten stijgen omdat er te veel werkverzuim is.

4. Brussel X

Het nieuwe sorteercentrum in Neder-Over-Heembeek kampt met problemen omdat het niet aangepast is aan de grootte van de pakjes. Er is tijdelijk meer mankracht nodig om het centrum te laten draaien.

5. Dalende rentabiliteit

Een forse daling van de ebitda (winst voor belastingen, afschrijvingen en rente) in het eerste kwartaal van 2018 van 176,9 à 140,2 miljoen euro (-20%). KBC Securities verwacht een terugloop van de nettowinst in 2018 en 2020.