KMO’s in tijden van tekorten en prijsstijgingen: ‘De prijzen keren niet meer terug naar het niveau van vóór corona’

De economie veert verrassend krachtig op na de pandemie. Met als nadeel een tekort aan grondstoffen en cruciale onderdelen. Twee kmo’s getuigen hoe ze het probleem aanpakken.

De economische heropleving na anderhalf jaar pandemie gaat in veel sectoren gepaard met een schaarste aan materialen en prijsverhogingen. Zo leert onderzoek van de Confederatie Bouw dat bijna twee op de drie bouwbedrijven de levertermijnen in september met meer dan twee weken zagen toenemen, en bijna één op de drie zelfs met vier weken. Tegelijk schieten de prijzen omhoog: meer dan de helft van de prijsstijgingen is voor rekening van de aannemer. Zes op de tien aannemers zagen sinds november 2020 stijgingen van meer dan 15 procent, één op de drie heeft het over prijzen die een kwart hoger liggen.

In de bouw, en zeker ook in andere sectoren, zijn het vaak kleine en middelgrote ondernemingen die de factuur moeten betalen. Uit een enquête die het Vlaamse ondernemersnetwerk Voka hield bij 750 bedrijven blijkt dat de leveringen van drie op de vier kmo’s sterk tot matig verstoord zijn. “Het probleem van uitgestelde leveringen tekent zich sinds deze maand scherper af”, bevestigt Ann De Groote, de CEO van Sack Zelfbouw, dat zelfbouwpakketten aanbiedt voor verwarming, sanitair, badkamers, ventilatie en groene energie. “In onze sector hadden groothandelaars en fabrikanten een reserve opgebouwd, waardoor de schaarste zich pas vanaf begin september echt manifesteerde. Maar dat is anders voor de prijsstijgingen. Al sinds begin juni voeren we daarover gesprekken met onze partners.”

“De houtprijzen zijn de hoogte ingeschoten sinds het laatste kwartaal van 2020”, bevestigt Jeroen Keuleers, die samen met zijn neef Erik Keuleers aan het roer staat bij houthandel en verpakkingsspecialist Keuleers nv. “Dat hadden we verwacht, maar de snelheid heeft ons verrast. In acht maanden zagen we de houtprijzen verdubbelen.”

Kwetsbaar maar wendbaar

Sack Zelfbouw en Keuleers gingen aan tafel zitten met leveranciers en klanten om de schade te beperken en de voorraadketen veilig te stellen. “De mogelijkheden die je als kmo in zo’n situatie hebt, zijn beperkt”, zegt Bart Van Craeynest, hoofdeconoom bij Voka. “Je kunt je voorraden opgebruiken, je kunt andere leveranciers zoeken of je kunt met je leveranciers nieuwe levertermijnen afspreken.”

Die drie scenario’s zijn voor een kmo niet vanzelfsprekend. Hoe kleiner de onderneming, hoe kleiner de voorraad en hoe zwakker de onderhandelingspositie met bestaande of nieuwe leveranciers. Al nuanceert Patrick Slaets, senior expert bij het studiecentrum van Agoria, dat toch. “In vergelijking met grote ondernemingen hebben kmo’s minder aankoopkracht en lopen ze een groter risico dat een leverancier hen links laat liggen, dat klopt. Maar daartegenover staat dat kmo’s vaak werken met kleine hoeveelheden. Het mes snijdt aan twee kanten: een kmo die op zoek wil naar een nieuwe leverancier heeft een grotere kans op slagen met een kleine bestelling om zijn toevoer op peil houden.”

In gesprek gaan

Shoppen of snel een andere leverancier vinden draagt niet de voorkeur weg bij de ondernemers. “Wij bekijken het creatief”, zegt Ann De Groote. “Botsen we op een stockbreuk, dan onderhandelen we met de fabrikant. We bekijken of hij een alternatief kan leveren. De eventuele extra kosten delen we in tweeën. Voor beide partijen is het op dat moment het belangrijkst dat ze hun klanten kunnen blijven bedienen.”

Al geeft Ann De Groote grif toe dat die creativiteit niet altijd werkt. Als de hele badkamer op een specifieke douche is voorzien, kun je die niet altijd door een andere oplossing vervangen. Toch waarschuwt ze voor het abrupt veranderen van leverancier. “Ook als het geen crisis is, veranderen wij niet voor elke euro van groothandel of fabrikant. Net daardoor kunnen we nu vlot in gesprek gaan. Het is samenwerken in goede en kwade tijden.”

Ook Jeroen Keuleers waarschuwt voor het scenario waarbij een kmo te snel overstapt. “Op een moment als dit zie je plots opportunisten opduiken. Op hun voorstellen zijn we heel bewust niet ingegaan.” Wel had Keuleers voor de crisis al werk gemaakt van een voldoende breed palet aan leveranciers. Het bedrijf koppelde dat voordeel aan de keuze om van maart tot mei van dit jaar enkel nog de vaste klanten van de houthandel te bedienen. “Zo hebben we onze voorraadketen kunnen veiligstellen met onze huidige leveranciers. Daar zijn we hen ook heel dankbaar voor.”

In de tang

Daarnaast is het zaak dat kmo’s hun prijsstrategie goed bepalen. Patrick Slaets wijst op de gewoonte in de industrie om met prijsherzieningsclausules te werken, maar in de bouwsector is dat veel minder gangbaar. De enquête van Confederatie Bouw wijst uit dat gevoelig meer bouwbedrijven werken met een herzieningsclausule: 54 procent in september tegenover 45 procent in juni.

“Zeker op een business-to-consumermarkt kun je juridisch gezien weinig contracten openbreken”, reageert Ann De Groote, die ook hier de lange termijn vooropstelt. “We zagen wel hoe leveranciers contracten op twee jaar openbraken. Dat brengt je in de situatie waarbij je met de leverancier op termijn wilt voortwerken en je je consument tegelijk niet ontevreden wilt maken. Je koopt duurder aan, maar je kunt dat niet doorrekenen. We hebben met onze leveranciers gepraat en een billijke oplossing gezocht.”

Wel verlaagde Sack Zelfbouw de termijn waarop klanten prijsvastheid genieten van twaalf naar acht maanden. Wie bestelt in januari, betaalt nog tot augustus de afgesproken prijzen. “Contracten met klanten openbreken zou een slecht precedent zijn. De prijsvastheid herzien was wel een optie. Bij de meeste van onze concurrenten is dat twee tot zes maanden. Dus het blijft een competitief voordeel”, aldus De Groote.

Bij houthandel Keuleers lagen de kaarten anders, aangezien die vooral business-to-businessklanten bedient. “In het eerste kwartaal van dit jaar nam de prijsstijging ons op snelheid”, vertelt Jeroen Keuleers. “De verpakkingsindustrie werkt met contracten op kwartaalbasis. Dan duurt het even voor iedereen de ernst van de situatie begrijpt. Dat deficit hebben we moeten incasseren. Sinds het tweede kwartaal werken we met maandelijkse prijsaanpassingen en kunnen we de prijzen vlotter doorrekenen in onze offertes.”

Wachten op stabiliteit

Een markt met een slabakkende toevoer en veel druk op de prijzen en de marges is voor veel kmo’s vrij onbekend terrein. “Die dynamiek is anders dan bij voorgaande prijsstijgingen”, zegt Bart Van Craeynest. “Voor bepaalde markten, denk aan de gasprijs als atypische grondstof, verwacht ik dat er bijvoorbeeld binnen een jaar dalingen volgen. Ook voor andere grondstoffen zijn er indicaties dat dit een tijdelijke situatie is, maar je moet er als kmo wel doorheen en er zijn geen mirakeloplossingen.”

Zelf zijn de kmo’s minder overtuigd dat het tij snel keert, al blikken ze al bij al relatief positief terug op het voorbije anderhalf jaar. “Wij zijn hier sterker uitgekomen, ook omdat de situatie ons ertoe heeft gebracht om andere processen te verbeteren”, zegt Jeroen Keuleers. “Maar dat betekent niet dat ik verwacht dat alles snel overwaait. De prijzen keren niet meer terug naar het niveau van vóór corona.”

Ook Ann De Groote is licht optimistisch. “De bouw doet het goed, Sack Zelfbouw groeit ook, maar tegelijk zien we het aantal nieuwe projecten om onduidelijke redenen wat terugvallen. We moeten nog even doorbijten. Binnen dit en twee jaar komt er een nieuwe stabiliteit.”