Johnny Thijs (voorzitter Engie Electrabel): ‘Voor Electrabel mogen de kerncentrales dicht’

“Als de kerncentrales worden gesloten, willen we de helft van de nieuwe gascentrales bouwen.” Johnny Thijs, sinds begin oktober voorzitter van Engie Electrabel, is ambitieus.

Het mandaat van Johnny Thijs als voorzitter van Engie Electrabel loopt voor drie jaar. Door de problemen met de zeven kernreactoren, en het al of niet openblijven, is de kans niet onbestaande dat het bedrijf elk van die jaren met verlies afsluit. “Daar heb ik het moeilijk mee”, geeft Thijs toe. “Mijn uitdaging wordt de cashflow, niet de nettowinst. Ik wil winnen. Die cultuur wil ik weer meer in het bedrijf krijgen.”

Thijs is het meest bekend door zijn twaalfjarige bewind van bpost, het postbedrijf waar hij de verliezen stelpte, en dat hij gedeeltelijk privatiseerde en naar de beurs bracht.

De 67-jarige Limburger was eigenlijk van plan zijn bestuursactiviteiten langzaam af te bouwen. Iemand van ‘hogerhand’ die Thijs liever anoniem houdt, maande hem aan toch in te gaan op de vraag van Engie-topvrouw Isabelle Kocher. Thijs en zijn goede vriend en ex-McKinsey-topman Etienne Denoël installeerden samen met het directiecomité de Pyramid-stuurgroep, die het bedrijf een nieuwe dynamiek moet geven.

“De groep Engie staat voor 17.000 mensen in België, maar was het contact met de stakeholders kwijt. Ik heb tegen Isabelle Kocher gezegd dat Electrabel weer een goede Belgische citizen moest worden. Zij vond dat het dat altijd was geweest, maar dat was niet de perceptie. Het is een fabeltje dat vrachtwagens vol geld naar Parijs worden gestuurd, maar dat was wél de perceptie. Dus hebben we vier maanden gewerkt aan een plan, waarin transparantie, overleg en directe communicatie centraal staan.”

In een persbericht over Synatom, de Electrabel-dochter die instaat voor de afbraak van de kernreactoren en het beheer van het nucleair afval, kondigde u aan dat u zelfs meer zal doen dan wettelijk verplicht is. Is dat een eerste signaal van die nieuwe koers?

JOHNNY THIJS. “We gaan 6 miljard euro, die we nu lenen bij Synatom, tegen 2025 terugstorten. Dat is veel geld, dat we nu nog niet hebben, maar we zullen het tegen dan wél hebben. We doen dat niet omdat het leuk is, maar we willen goodwill creëren.

“Er wordt veel gedebatteerd over de efficiëntie van de kerncentrales en de agenda voor de levensduurverlenging. Ik wil dat we elke maand publiceren hoeveel onze kernreactoren hebben gedraaid, en ik wil tellers op de koeltorens die aftellen naar het moment waarop de centrales sluiten. Want we gaan de beslissingen van de overheid uitvoeren.

“We pleiten dus niét voor de levensduurverlenging van de kerncentrales. We leggen wel het volledige dossier op de tafel van de overheid: ‘Volgens onze experts is het beter – want goedkoper, milieuvriendelijker en haalbaarder – om twee, misschien drie kernreactoren open te houden. Maar jullie beslissen.’ Als we erin slagen onze stakeholders weer te overtuigen van onze goede bedoelingen, dan is dat in het voordeel van Electrabel en het land.”

U zegt: twee, misschien drie. Twee maanden geleden ging u uit van drie.

THIJS. “We denken nu eerder twee. Dat heeft vooral te maken met de investeringen die nodig zijn om een verlenging mogelijk te maken, in lijn met de veiligheidseisen van nu en in de toekomst. Tihange 1 zal dan vijftig jaar oud zijn. Dat is zeker niet onmogelijk, maar er is toch wel wat werk nodig.”

Wat als de nieuwe regering vasthoudt aan de kernuitstap?

THIJS. “Geen probleem. Dan zullen gascentrales nodig zijn, en wil ik dat we minstens de helft daarvan kunnen bouwen. Aardgas is een transitietechnologie. We hebben de ambitie op termijn naar een 100 procent hernieuwbaar systeem te gaan, waarin ook waterstof een plaats heeft. Maar wij kunnen onze inspanningen in onderzoek en ontwikkeling alleen opdrijven als de overheid en onze klanten zeggen dat we een zinvol bedrijf zijn.”

Intussen is er noch over de levensduurverlenging van de kerncentrales, noch over het ondersteuningssysteem voor nieuwe gascentrales al witte rook.

THIJS. “Wij denken dat beide nodig zijn, door de onvoorspelbaarheid van de marktprijs. Macro-economisch moet die stijgen: er komen elektrische auto’s, elektrische verwarming, enzovoort. Maar als er veel zon en wind is, kunnen de prijzen zelfs negatief zijn. Zonder een vorm van garanties op rendement zal niemand een gascentrale bouwen.”

Welke voorwaarden koppelt Engie Electrabel aan een verlenging?

THIJS. “We willen een fair rendement, dat rekening houdt met de exploitatierisico’s. Die dragen wij sowieso. De vraag is hoe we omgaan met een mogelijke situatie van structureel lage elektriciteitsprijzen, zeker indien we nieuwe gascentrales zouden bouwen.

“Kernenergie heeft voordelen: de productiekosten zijn laag en er zijn geen nieuwe aanbestedingen nodig. Indien er nog extra winst in zit voor de producent, moeten we bekijken hoe die wordt verdeeld. Wil iemand dat deel een nucleaire taks noemen: I don’t give a damn.”

Tegen wanneer moet er duidelijkheid zijn over een eventuele levensduurverlenging van de kerncentrales?

THIJS. “De deadline is midden 2020. Dat is tricky, gezien de moeizame regeringsvorming. En als er nieuwe verkiezingen komen, riskeren we te laat te komen.”

Wat met de berging van nucleair afval? Dat is duur. Zal Electrabel voldoende geld hebben?

THIJS. “Onze nucleaire centrales staan er al vijftig jaar, maar na een halve eeuw weten we nog niet hoe we het afval gaan bergen. Daar heb ik het wat moeilijk mee. Maar ook in dat debat is onze positie helder. Of het kernafval nu wordt geborgen op 200, 400 of 1000 meter, wij zullen de factuur betalen. Al steek ik niet weg dat ik, als nieuwkomer in dit dossier, een beetje gefrustreerd ben over het gebrek aan dadendrang. Vroeg of laat is een goede beslissing nodig, je kan dat niet blijven uitstellen.”

Is dat geen algemeen probleem in de politiek? De indruk bestaat dat het energie- en klimaatbeleid ofwel door bedrijven en protestbewegingen wordt aangestuurd, of vanuit Europa.

THIJS. “Europa zou nog meer moeten doen. Met de Green Deal probeert de Europese Commissie wel iets te doen aan het klimaat, maar ik heb niet de indruk dat ze echt bezig is met ervoor te zorgen dat er voldoende energieproductie is. Met alleen hernieuwbare energie en vraagsturing (waarbij installaties worden aan- of afgeschakeld, nvdr) wordt het moeilijk.”

U wordt een topmanager genoemd. Wat is een goede manager voor u?

THIJS. “Iemand die zich omringt met veel talentvolle mensen, erin slaagt die te doen samenwerken met als doel de beste te worden, en die insteek door te geven aan de hele organisatie. Bij bpost hadden we aan het einde een performantiecultuur, met drie stappen. Eén: de wil om te excelleren. Twee: ruimte voor initiatief en het opnemen van verantwoordelijkheid. En drie: training en ontwikkeling om mensen de kans te geven de beste te worden in hun vak. Je moet investeren in je mensen. En, als je dat gedaan hebt, werken om je doelen te bereiken.

“Ik raad een goede manager aan elke dag in de spiegel te kijken, en zich af te vragen of hij of zij goed bezig is. Als het met iemand niet lukt, je eerst afvragen wat jij kan doen om die persoon wél te doen slagen. Zoek eerst de verantwoordelijkheid bij jezelf.”

Wat kan bij Engie Electrabel nog beter?

THIJS. “We hebben heel veel goede ingenieurs en knappe technologie, maar de wil om te winnen kan nog sterker. Als je 40 procent marktaandeel hebt, moet je 50 procent willen. Het verschil met bpost is wel dat mijn impact hier onrechtstreeks is. Die gaat via het management in Parijs en Brussel. Maar we werken aan iconische projecten waarmee we het verschil kunnen maken. Ik ga nu wat verder dan de rol van een klassieke voorzitter, maar ik voel dat de organisatie daar behoefte aan heeft.”

Bij uw afscheid van bpost botste u stevig met de politiek, en nu moet u de plooien gladstrijken.

THIJS. “Dat vind ik niet. Behalve één keer (toen de overheid zijn loon wou halveren, en hij vervolgens opstapte, nvdr) heb ik nooit ruzie gehad. Bij bpost heb ik acht voogdijministers gehad. Met hen heb ik veel stevige discussies gevoerd, maar ik ben er nooit mee gebotst. Zonder de hulp van Johan Vande Lanotte had ik nooit zoveel postkantoren kunnen sluiten en vervangen door postpunten. Ik ben geen ruziemaker. Ik kan wel koppig zijn, als ik overtuigd ben van de kwaliteit van een dossier. Ik wil dat het vooruitgaat.”

U hebt bestuursmandaten bij vijf bedrijven en het sociaal opleidingsproject TAJO, en u bent adviseur bij CVC en Lazard Benelux. Bouwt u die mandaten af?

THIJS. “Neen. Ik werk af waaraan ik ben begonnen. Al kan ik niet ontkennen dat Electrabel veel meer tijd opeist dan mijn vrouw en ik hadden ingeschat. Tegelijk: ik ben 67, ik wil zelf kunnen stoppen, niet blijven tot het moment dat ze me buitenkijken. Maar het zijn stuk voor stuk schitterende bedrijven.”

U had ook bestuurder en mede- eigenaar kunnen zijn bij de voetbalclub Anderlecht. U zou samen met onder anderen Wouter Vandenhaute de club overnemen.

THIJS. “We dachten echt dat we het zouden halen. Alleen beseften we op het laatste moment dat de club geld nodig had – wat intussen ook is gebleken. We hebben ons bod veranderd: 5 miljoen meer in een kapitaalverhoging, 5 miljoen minder voor de clubaandelen. Ik laat me vertellen dat we het anders hadden gehaald. Dus ik heb spijt over hoe het is gelopen, maar ik weet niet of wij het anders en beter zouden hebben gedaan dan Marc Coucke. Als fan hoop ik vooral dat het snel beter gaat. Maar soms vergt het tijd.”

Dit interview verschijnt op 2 januari. Wat verwacht u van 2020?

THIJS. “Dat we snel een goede regering hebben, en weer wat meer rede, orde, netheid en respect. Dat mis ik, en ik vrees dat ik niet de enige ben. Respect voor de waarheid, voor de tegenpartij. De zin om oplossingen te vinden die gericht zijn op de hele maatschappij, weg van het brutale zwart-witdenken. De moeilijke regeringsvorming heeft veel te maken met dat gebrek aan respect, en aan een gemeenschappelijk doel.

“Ignace Van Doorselaere (de CEO van Neuhaus, vroeger van Van de Velde, nvdr) bekeek in opdracht van Voka wat Zwitserland, Denemarken en Singapore zo succesvol maakt. Een van de elementen is een overheid die doet wat ze ze zegt en doet wat ze moet doen. Dat creëert respect.

“Sophie Dutordoir, de CEO van de NMBS, klaagde onlangs over het ontbreken van een beheersovereenkomst. Terecht, maar dat zou er haar niet van mogen weerhouden samen te zitten met de andere vervoersmaatschappijen in dit land en een toekomstbeeld voor de komende twintig jaar uit te tekenen. Wanneer ieder op zijn of haar niveau zijn verantwoordelijkheid neemt, komen we al heel ver.

“En, ten slotte, wat ik altijd bepleit: geef de administratie opnieuw meer verantwoordelijkheid. Zij vormt de brug tussen de langetermijnvisie en de planmatige aanpak. Zorg dat de directeurs erg competent zijn, maar durf ze ook weg te sturen na twee slechte evaluaties. Kleinere kabinetten, meer taken bij de administratie: het Copernicus-plan van minister Luc Van den Bossche van twintig jaar geleden was een goed plan.”

Dan scoren we niet goed: er is geen regering en het ziet er niet naar uit dat die er snel komt.

THIJS. “Ik ben apolitiek. Maar partijen mogen geen politieke spelletjes spelen. Dit land heeft beleid nodig. Ik heb respect voor de agenda’s van Paul Magnette, Bart De Wever, en anderen. Kom je er niet uit, organiseer dan nieuwe verkiezingen. Mijn broer vindt dat politici en partijen niet zouden mogen worden betaald zolang er geen regering is. Ik zou er eerder voor pleiten dat ze een stuk variabele verloning verliezen, zolang er geen regering is, of geen budget in evenwicht, of de schuld niet onder de 60 procent van het bbp zit, of waar je de lijn ook wil trekken. Is dat populistisch? Ik wil vooral dat zoiets meer verantwoordelijkheid in de hand werkt. Het is wellicht geen goede maatregel, maar misschien wel één die nodig is. De politiek heeft de dwingende opdracht opnieuw een band met de mensen te creeren. Ik snap niet dat dat niet bovenaan in de agenda staat.”