Jan Pieter De Nul: ‘Brussel en Wallonië willen niet meewerken aan tewerkstellingsbeleid’

De negatieve gevolgen van de pandemie laten zich vooral dit jaar voelen bij het bagger- en bouwbedrijf Jan De Nul. Maar de klanten komen wel al terug, zegt CEO Jan Pieter De Nul. De grootste uitdaging is nu personeel vinden in een land dat de werkloosheid niet aanpakt.

De omzet van de bagger- en bouwgroep Jan De Nul daalde in 2020 met 5 procent naar 1,9 miljard euro. Dat is minder dan de omzetdaling van zijn concurrent DEME (-18% tot 2,2 miljard euro). Toch blijft CEO Jan Pieter De Nul voorzichtig. “We stevenen weer af op strengere gezondheidsmaatregelen. Maar vreemd genoeg lijkt dat onze klanten relatief weinig te deren. Ze nemen nu de beslissingen die ze anderhalf jaar lang hadden uitgesteld. Het lijkt wel of ze leren leven met het virus.”

De operationele cashflow nam in 2020 toe, terwijl de omzet daalde. Uw bedrijf lijkt niet echt te lijden onder de pandemie.

JAN PIETER DE NUL. “De cijfers geven een vertekend beeld. Het effect van een crisis sijpelt pas traag door bij ons, omdat bestaande contracten relatief lang de omzet ondersteunen. Door de crisis schreven onze klanten geen nieuwe opdrachten uit. Dat heeft dit jaar een enorme impact op de cijfers. Ook het rendement kreeg een knauw. In 2020 bleven de werven voor en na de paasvakantie een week dicht, met een eerder beperkt effect. Ingrijpender waren de maatregelen na die lockdown. De bemanning van onze schepen raakte niet thuis of moest in quarantaine voor ze weer aan boord mocht. De regels wijzigden ook voortdurend per land, wat rampzalig was voor de planning, lees: de marges.

“Ook voor onze investeringen van 620 miljoen euro, in de bouw van nieuwe schepen in China, was het een catastrofe. Onze Belgische medewerkers op de scheepswerven werden linea recta teruggestuurd, omdat ze niet gevaccineerd waren met het plaatselijke vaccin. Daardoor zullen de schepen pas begin 2022 kunnen worden ingezet. We moeten geplande werken ook een jaar uitstellen. Ook dat zal het resultaat drukken. Het is te vroeg om dat in cijfers uit te drukken. We waren ook niet voorbereid op deze crisis. Niemand had een draaiboek liggen voor een pandemie.”

Heeft België de crisis goed aangepakt?

DE NUL. ( ironisch) “Zeer rechtlijnig. Eerst waren mondmaskers niet nodig. Dan werden ze verplicht. En toen het niet meer hoefde, zag je de politici op tv verschijnen mét masker. De experts werden politiek gestuurd, lijkt me. We hebben in België maar liefst acht ministers die bevoegd zijn voor gezondheid. België is met zijn 64 ministers compleet onbestuurbaar. Noem er mij één die zich een staatsman mag noemen. Ik ken er geen. Ze moeten de staatsschuld aanpakken, maar ze steken zich graag weg achter de bestrijding van covid. Ooit komt de rekening.”

Welke gevolgen heeft de pandemie op lange termijn voor de samenleving?

DE NUL. “Een onverwacht neveneffect is het wereldwijd gestegen inzicht dat er een energietransitie nodig is om de klimaatverandering tegen te gaan. Die mentaliteitswijziging is geen gevolg van die klimaatbetogingen van spijbelende scholieren. Het besef groeit dat we elektrisch gaan rijden en windturbines moeten bouwen. Maar ondertussen bouwt China nieuwe steenkoolcentrales en voert het zijn fossiele staalproductie op. Terwijl de westerse industrie investeert in klimaatmaatregelen en de kostprijs opdrijft, kan de Chinese concurrentie de prijs laag houden. We moeten daarop reageren, anders zal onze industrie er zwaar onder lijden. Maar ik geloof dat we ook China op termijn meekrijgen.”

Hoe ervaart u die mentaliteitswijziging als bedrijf?

DE NUL. “Er worden in een nooit gezien tempo elektrische netwerken geoptimaliseerd. Het grote probleem zijn de pieken in de vraag, die verschillen van land tot land. Door netwerken met elkaar te verbinden functioneren ze beter. Plots kunnen we niet meer voldoen aan de vraag naar onze drie kabelleggers. Er worden elektriciteitscentrales in Papoea-Nieuw- Guinea gebouwd voor een verbinding met Australië. In de Sahara worden zonnepanelen gepland om Europa van energie te voorzien. De evolutie gaat razendsnel.

“Wie tien jaar geleden had gezegd dat dit soort beslissingen politiek gesteund en technisch mogelijk zou zijn, werd voor gek verklaard. Dat soort maatregelen was toen ook onbetaalbaar. De prijs van de productie van duurzame en fossiele energie groeit echter naar elkaar. Hoe hoger de elektriciteitsfactuur, hoe meer geïnvesteerd zal worden in duurzame oplossingen, zoals energiebesparing, energieoptimalisatie en CO2-neutrale productie. Maar het zal nog altijd geld kosten.”

Wie zal de factuur betalen?

DE NUL. “De prijs zal worden doorgerekend in de productie van grondstoffen, goederen, diensten en voedingsproducten. De consument zal de prijs betalen van de strijd tegen de klimaatopwarming. U, met andere woorden.”

Vindt u de Belgische klimaatmaatregelen doeltreffend?

DE NUL. “Ons land heeft enorm veel kansen gemist. We stonden met het SCK in Mol wereldwijd aan de top in nucleaire kennis. We hadden alles in huis om mee de kleine kerncentrales te ontwikkelen die nu in Frankrijk de speerpunt vormen als alternatief voor de fossiele energievoorziening. Wat doen wij? Gascentrales bouwen! België wordt voor zijn energie dus afhankelijk van gas uit Rusland en elektriciteit die werd opgewekt in Franse kernreactoren en Duitse steenkoolcentrales. Goed bezig.”

Belgische baggeraars pleiten voor werken om problemen door de stijging van de zeespiegel te counteren. Zal dat lukken?

DE NUL. “De klimaatverandering leidt tot zwaardere zeestormen, ook aan de Noordzee. Nederland versterkt zijn dijken en Frankrijk doet dat in het noorden. Vlaanderen blijft jammer genoeg achter. Als het water stijgt, zal het een weg zoeken.”

Uw milieutak is slechts goed voor 2 procent van de omzet, de helft van vijf jaar geleden. Vloekt dat niet met de wereldwijde trend van stijgende investeringen in milieu?

DE NUL. “Het aandeel van de milieugerelateerde activiteiten, zoals de bouw van windturbines en duurzame kustbescherming, is veel groter. Die 2 procent zijn alleen de saneringen, en die zullen toenemen. De sanering van brownfields wordt op heel wat plaatsen rendabel, omdat de prijs van de gronden stijgt. Tot vandaag is in Brussel een terrein van 80 hectare beschikbaar, het rangeerstation van Schaarbeek, maar de sanering bleef uit, want ze is te duur. Daar kan verandering in komen.

“Ons milieubedrijf Envisan is klein, maar je moet dat in een bredere context bekijken. Het is een expertisecentrum dat bijdraagt aan de werking van de groep. Zo vermeden we eerder vertraging op werken, omdat ons milieubedrijf snel oplossingen kon inschuiven. Zo hebben we twee fysicochemische installaties, die per jaar 100.000 ton vervuilde gronden kunnen verwerken tot een geconcentreerde materie. Die activiteit kan er perfect toe bijdragen om bijvoorbeeld de bouw van de Oosterweelverbinding vlot te laten verlopen.”

Zal de Oosterweelverbinding, waaraan Jan De Nul voor een kwart aan meebouwt, veel vertraging oplopen door de PFOS-vervuiling?

DE NUL. “Sommigen denken dat de sanering de werken twee jaar zal vertragen. Onterecht. De spookverhalen over PFOS zullen wel actiegroepen aanzetten om de werken te vertragen. Er bestaan technische mogelijkheden om die vervuiling aan te pakken. De vraag is of dit, door de omvang, wel mogelijk is. PFOS zit overal. Alleen al de sanering van alle brandweerkazernes die vervuild zijn met PFOS zal jaren in beslag nemen.

“Kent u nonylfenolen? Die stoffen zijn aanwezig in schoonmaakproducten en verf, en kunnen borstkanker veroorzaken. Twintig jaar geleden waren ze hét onderwerp van gezondheidsonderzoeken. Tot bleek dat er geen kruid tegen was gewassen, maar ook dat ze niet gemist konden worden. Nu heeft niemand het er nog over. De storm rond PFOS zal ook overwaaien.”

Door de waterramp moeten in Wallonië infrastructuur worden hersteld en gronden gesaneerd. Zal dat werk voor uw bouw- en saneringstak creëren?

DE NUL. “Zeker. Er werden al gronden opgevorderd om het puin op te slaan en we voerden al noodwerken uit voor bruggen. Het grote probleem is dat er veel moet gebeuren, maar dat het aan mankracht ontbreekt. Nochtans telt de regio veel werklozen. Ook groeit er een reservoir aan langdurig zieken. De regering wil nu hun uitkering na verloop van tijd inkorten. Met 2,5 procent! Zo zullen we de werkzaamheidsgraad van 80 procent niet halen, nooit trouwens. Brussel noch Wallonië wil daaraan meewerken.

“Ondertussen kunnen we onze vacatures niet invullen. Ik kreeg een paar jaar geleden de wind van voren toen ik zei dat de helft van de Belgen niet werkt omdat de overheid dat toelaat. Er is ondertussen niets veranderd. Integendeel, de situatie op de arbeidsmarkt wordt steeds erger. Elke werknemer in de privésector moet bijna twee ambtenaren, werklozen, zieken of gepensioneerden onderhouden. Dat is onhoudbaar.”

Jan De Nul, DEME en Nederlandse baggerbedrijven krijgen te maken met Chinese concurrenten voor internationale contracten. Zijn ze een bedreiging?

DE NUL. “Als expertise de doorslag geeft, kunnen we die concurrentie wel aan. Ze zetten ons ertoe aan efficiënter te zijn. Maar de Chinezen leren snel. Ooit zullen ze ons niveau halen. Ze duiken wereldwijd onder onze prijs, omdat hun aandeelhouder – de staat – de groei van de baggerindustrie belangrijker acht dan winst. Tot in Hongarije en Polen voelen we de Chinese concurrentie. Ik verwacht dat ze ook in Europa kleine baggeraars zullen kopen, om een voet tussen de deur te krijgen. Ondertussen worden wij geweerd van de Chinese markt.

“Ook de Verenigde Staten houden ons buiten door de Buy America First Act en de Jones Act. De Amerikanen zetten hun partners wereldwijd onder druk om handel met hun bedrijven voeren, maar hanteren thuis een heel eigen visie op de vrije markt.”

Waarin onderscheidt Jan De Nul zich van DEME, Boskalis en Van Oord?

DE NUL. “We hebben dezelfde expertise. In tegenstelling tot onze concurrenten zijn wij echter niet groot geworden met overnames. Bij het samengaan van baggerbedrijven voeg je oude vloten bij elkaar. Wij zijn op eigen kracht gegroeid en lieten steeds nieuwe schepen bouwen. Onze uitrusting is dus moderner.”

De gewezen baas van Boskalis heeft vijf jaar geleden gezegd dat het best tot een fusie zou komen met bijvoorbeeld Jan De Nul. Is dat een optie?

DE NUL. “Dat zou een groep creëren die 40 procent van de interne markt van de baggerwerken dekt. De mededingingsautoriteiten laten dat nooit toe.”

DEME moet zich strafrechtelijk verantwoorden voor corruptie bij een contract in Rusland, na een klacht van Jan De Nul. Hoe komt het toch dat in Vlaanderen de concurrentie zo bits is, anders dan in Nederland?

DE NUL. “Die klacht is achteraf gezien een spijtige zaak. DEME hanteert, net als wij, strikte anticorruptieregels. We stonden op het punt een groot contract binnen te rijven, toen mensen bij DEME dachten dat ze slimmer waren. We hadden het echt wel gehad. DEME houdt ons scherp, en omgekeerd. Onderschat de concurrentie tussen de Nederlanders trouwens niet. Hun bedrijven zijn wel chauvinistischer dan wij en houden het diplomatischer.”

U blijft nog wel een tijd het bedrijf leiden, maar ooit komt er een wissel. Wordt daar al aan gedacht?

DE NUL. “Mijn zoon Pieter Jan is verantwoordelijk voor activiteiten in Zuid-Amerika en mijn dochter Julie is de CEO van Jan De Nul Dredging. Ik heb het volle vertrouwen in de volgende generatie.”

In uw raad van bestuur zitten twee gewezen ministers van het Groothertogdom Luxemburg, allebei socialisten overigens. Waarom?

DE NUL. “We hebben onze holding in Luxemburg. Het is een klein land, waar de zaken zeer pragmatisch worden aangepakt. Zo heeft de Luxemburgse overheid ons sterk ondersteund in de kapingproblematiek. En à propos: Luxemburgse socialisten zijn meestal rechtser dan onze liberalen.”