Hoe gaan bedrijven intelligent om met AI? ‘Bewuste keuzes maken kan een enorme voorsprong geven’

Artificiële intelligentie is geen verre toekomstvisie meer. Steeds meer kmo’s en grote bedrijven gaan ermee aan de slag. Maar de snelle opmars roept ook vragen op. AI-experts Ann Nowé en Alexander Frimout geven advies. “AI kan ondersteunen, maar de eindverantwoordelijkheid ligt nog altijd bij de mens.”

Hoewel artificiële intelligentie (AI) al langer bestaat, heeft de lancering van ChatGPT twee jaar geleden gezorgd voor een enorme bewustwording en een versnelde toepassing door bedrijven. “De toepassingen zijn toegankelijker en performanter geworden, maar de kosten zijn aanzienlijk”, zegt Alexander Frimout, AI-innovator bij ACA Group. De prijs van AI-technologie voor ontwikkelaars is met ongeveer 99 procent gedaald in vergelijking met twee jaar geleden. Dat maakt het voor veel organisaties financieel wel haalbaarder om ermee aan de slag te gaan.

Met de juiste ondersteuning en een kritische blik kan AI een krachtige troef zijn, maar bedrijven moeten zich ook bewust zijn van de kosten, de uitdagingen bij de invoering ervan en de ecologische impact. “Eén ding is zeker: AI is geen hype meer, maar een technologie die de bedrijfswereld fundamenteel verandert”, zegt Ann Nowé, die het AI-Lab van de VUB leidt, het oudste onderzoekscentrum naar AI in België. “De technologie is nog niet perfect, maar bedrijven die zich er goed op voorbereiden en bewuste keuzes maken, kunnen een enorme voorsprong nemen”, besluit Frimout. “Begin klein, test veilig en zorg voor een heldere AI-policy.”

Personeelsbeleid

In welke bedrijfsdomeinen wordt AI nu vooral geïntegreerd bij kmo’s? De twee experts geven drie voorbeelden. Vooral in het personeelsbeleid wint de technologie aan populariteit. “Grote bedrijven implementeren AI om veel gestelde vragen van medewerkers automatisch te beantwoorden via chat of e-mail”, legt Ann Nowé uit. “Het verlaagt de druk op hr-medewerkers en verhoogt de efficiëntie”, zegt Alexander Frimout.

AI is niet foutloos

Ook klantendiensten hebben de weg naar AI gevonden, zij het met enige terughoudendheid. Het risico is daar groter, omdat AI niet foutloos is. Er zijn genoeg voorbeelden van chatbots die onbedoeld verkeerde informatie geven.

Een voorbeeld is het Air Canada-incident, waarbij een klant onbedoeld een terugbetaling kreeg nadat hij het AI-systeem om de tuin had geleid met gewiekste vragen die tegenstrijdig waren met het bedrijfsbeleid. Bedrijven zijn dus voorzichtig met de invoering van AI in klantgerichte omgevingen. Om zulke risico’s te beperken, wordt gewerkt met disclaimers en technische maatregelen die de AI-modellen binnen de perken houden.

Automatiseren is de derde populaire toepassing. Met robotic process automation (RPA) kunnen organisaties repetitieve bedrijfsprocessen automatiseren zoals orders registreren, rapporten samenstellen en facturen opmaken. De technologie werkt sneller en accurater dan mensen, en ze is niet alleen zinvol in een kantooromgeving, maar ook voor de maakindustrie.

Alexander Frimout: “Terwijl RPA vroeger sterk afhankelijk was van vooraf gedefinieerde regels en voorbeelden, kunnen moderne AI-tools zoals grote taalmodellen direct complexe documenten verwerken zonder uitgebreide training. Dat maakt processen zoals documentverwerking veel efficiënter.” AI wordt zo een krachtigere tool om repetitieve taken te automatiseren en bedrijfsprocessen te verbeteren.

Zonder risico’s

Veel bedrijven voelen de druk om ‘iets’ te doen met AI, maar volgens Frimout is dat niet altijd verstandig. “AI is een middel, geen doel op zich. Bedrijven moeten eerst kijken welk probleem ze willen oplossen in plaats van AI blindelings te omarmen.” Volgens Nowé is het belangrijk realistisch te blijven over de kosten en de mogelijkheden: “Een AI-oplossing ontwikkelen vraagt domeinkennis en inzicht in het probleem, en is vaak maatwerk.”

Voor bedrijven die AI willen integreren, bestaan verschillende initiatieven. Professor Nowé tipt het Vlaams AI-programma van het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI), dat enerzijds via het innovatieagentschap Vlaio subsidies geeft aan industriële projecten, en anderzijds opleidingen en begeleiding organiseert via de Vlaamse AI Academie (VAIA). De technologiefederatie Agoria, het onderzoekscentrum Sirris en het VUB-initiatief FARI geven advies en workshops. Ook consultancybedrijven bieden brede AI-oplossingen, terwijl nichebedrijven gespecialiseerde AI-oplossingen ontwikkelen. Voor organisaties die voorzichtig willen starten, raadt Frimout aan laagdrempelige toepassingen te testen, zoals een interne personeelschatbot: “Dat is een veilige manier om vertrouwd te raken met AI, zonder grote risico’s.”

Heikel punt

Er leeft bij de bedrijven veel onzekerheid over privacy en gegevensbeveiliging, nieuwe wetgeving en energie. “Wat gebeurt er met mijn data? Worden die gedeeld met AI-aanbieders zoals OpenAI? Dat zijn cruciale vragen, zeker sinds incidenten zoals dat van Samsung, waar gevoelige bedrijfsinformatie onbedoeld uitlekte via AI-tools”, zegt Alexander Frimout.

Naast privacy is ook de wetgeving een heikel punt. De Europese AI Act die binnenkort in werking treedt, roept nog veel vragen op. Alexander Frimout: “Hoe de wetgeving precies zal worden gehandhaafd in België, is nog niet helemaal duidelijk. Bijna iedereen gebruikt vandaag tools zoals ChatGPT, maar slechts weinig bedrijven hebben richtlijnen opgesteld over wat ze wel en niet mogen delen. Dat leidt tot risico’s, zoals het onbedoeld delen van gevoelige bedrijfsdata. Mensen moeten altijd verantwoordelijkheid blijven nemen voor de content die AI genereert. Als een medewerker een fout in een e-mail maakt door een AI-tool te gebruiken, mag dat geen excuus zijn. AI kan ondersteunen, maar de eindverantwoordelijkheid ligt nog altijd bij de mens.”

Energie verslinden

Een minder besproken, maar niet onbelangrijk aspect is het energieverbruik van AI. De rekenkracht die nodig is om AI-modellen te trainen en te onderhouden, is gigantisch. In de Verenigde Staten investeren enkele grote techbedrijven daarom in kernenergie. “Vooral generatieve AI, zoals die van ChatGPT, verbruikt enorm veel stroom”, zegt Ann Nowé. “Het trainen van AI-modellen vergt gigantische hoeveelheden energie. Daarnaast is er de ecologische voetafdruk bij het gebruik. Die is niet te verwaarlozen, zeker bij de nieuwe modellen.”

Toch is niet alle AI energieverslindend. Meer traditionele AI-technieken zijn veel minder belastend voor het milieu. Het probleem is dat generatieve AI momenteel zo in de schijnwerpers staat dat andere AI-oplossingen minder aandacht krijgen. Bij ACA Group wordt bewust gekeken naar manieren om AI duurzamer te maken. “We plannen AI-verwerkingstaken strategisch in, bijvoorbeeld door minder dringende opdrachten ’s nachts in datacenters met een overschot aan groene energie te laten uitvoeren”, zegt Frimout. Dat verlaagt de ecologische voetafdruk. Niet elke AI-taak hoeft meteen te worden uitgevoerd.