Hoe efficiënt wordt fusie Infrax en Eandis tot Fluvius?

Vlaanderen telt voortaan nog maar één netbedrijf voor elektriciteit en gas. Infrax en Eandis zijn sinds begin juli gefuseerd tot Fluvius. De operatie moet een en ander efficiënter maken.

“Dat de fusie van Infrax en Eandis tot Fluvius zal leiden tot een daling van 2 tot 3 procent op de factuur, vind ik om te lachen. Als de wil er is, kan dat een pak efficiënter.” Het citaat van Eneco-topman Christophe Degrez, drie weken geleden in Trends, werd druk gelezen op de hoofdkwartieren van Eandis en Infrax. Al zijn ze het er niet mee eens: “Een besparing van 15 procent op de werkingskosten is niet niks.”

De twee bedrijven zijn sinds 1 juli gefuseerd tot Fluvius. Dat wordt een multi-utility-bedrijf, met 5330 werknemers. Fluvius beheert de gas- en elektriciteitsnetten, en de openbare verlichting in alle Vlaamse gemeenten. Daarnaast gaat het nieuwe bedrijf over de uitbouw van warmtenetten, en – de Infrax-erfenis – het beheer van de riolering in 84 gemeentes en van de kabeldistributie in 91 gemeenten. Door de energietransitie en het toenemende belang van data ziet Fluvius voor zichzelf eerder een rol als systeembeheerder. Meer dan een pure netbeheerder wordt het de neutrale partij die het energiesysteem in Vlaanderen beheert.

Fluvius wordt de werkmaatschappij voor veertien intercommunales die de eigenlijke distributienetbeheerders zijn. Die krijgen, via Fluvius als doorgeefluik, een billijke vergoeding, gebaseerd op het geïnvesteerde kapitaal in hun infrastructuur, en op de langetermijnrente. De Vlaamse energieregulator VREG controleert de waarde van die netten en installaties. De verschillen in investeringen verklaren ook de verschillende tarieven die elke distributienetbeheerder hanteert.

De operatie zou, aan het einde van het integratieproces in 2022, resulteren in een jaarlijkse besparing van 110 miljoen. Die komt gedeeltelijk door natuurlijke afvloeiingen: de komende jaren gaan 500 medewerkers met pensioen, en die worden niet allemaal vervangen.

Ook kan er geld uitgespaard worden door de uniformisering van de dienstverlening en schaalvoordelen, zoals lagere inkoopprijzen en betere voorwaarden bij de toeleveranciers. De digitale meter was daar een voorproefje van.

Door de gezamenlijke aanpak van het bepalen van meters, uitwerken van procedures, zoeken van technische partners en uitbouw van het IT-systeem – al is het Atrias-systeem nog lang niet klaar – konden de kosten worden beperkt. In de jongste kosten-batenanalyse rekende de Vlaamse energieregulator VREG op een maatschappelijke winst van 440 miljoen euro, bijna een derde meer dan de 336 miljoen uit de berekening van het jaar ervoor.

Efficiëntie

Dat overtuigt Eneco-topman Degrez niet. “De stijgende elektriciteitsfactuur van de afgelopen vijf jaar is vooral te wijten aan stijgende kosten voor het distributienet. Sorry, maar dan zijn er grotere efficiëntiewinsten mogelijk. Een gemiddeld gezin betaalt ongeveer 2000 euro per jaar. Als je instaat voor 800 euro daarvan, vind ik 4 procent besparing op die factuur, dus 32 euro, erg weinig.”

Björn Verdoodt, woordvoerder van Fluvius, steigert: “De stijging van de factuur heeft vele oorzaken, van een hogere btw tot de groenestroomcertificaten. Dat weet Christophe Degrez ook. De werkingskosten van Eandis en Infrax – die slechts de helft van het distributienettarief uitmaken – zijn geen van die oorzaken: die dalen al jaren. De fusie zorgt trouwens voor 15 procent extra besparing op onze werking, geen 4 procent.”

Toch is de Eneco-topman niet tegen de fusie. “Alleen moet er een logica zijn in functie van de consument. Wij hebben Eni overgenomen, maar dat moet onze klanten ten goede komen, in de vorm van hogere efficiëntie, betere dienstverlening, betere prijzen. Dat verwacht ik ook van bedrijven zoals Fluvius. Dat moet focussen op de verwachtingen van de consument, die binnenkort thuis een laadpaal heeft of met een coöperatieve die een windmolen bouwt, en het net daaraan aanpassen. Dat betekent dat je niet alleen de digitale meter invoert, maar ook zorgt voor een bi-directioneel netwerk. Dus moet het bekijken hoe het die nieuwe initiatieven efficiënt regelt, in plaats van eenvoudig zijn kosten door te rekenen. Het moet efficiëntie in de organisatie brengen.”

Over de vraag om een jaarlijkse efficiëntieverhoging of productiviteitsverbetering op te leggen, is net een consultatie gehouden, weet Thierry Van Craenenbroeck, directeur netbeheer bij de VREG. “Door de fusie kunnen we de operationele kosten, goed voor iets meer dan een derde van het totaal, niet meer vergelijken tussen Eandis en Infrax. Dus moeten we kijken naar netten in Wallonië, Nederland of Duitsland, en dat is complexer. Maar de fusie heeft ook voordelen. Het is onze rol die maximaal naar de klant te krijgen, terwijl de netbeheerders uiteraard wat voorzichtiger zullen zijn, en rekening houden met beloftes tegenover personeel of gemeentes.”

Een studie van Roland Berger schat dat een goed beheer van de slimme netten de distributienetbeheerders 15 tot 25 procent op hun kosten voor onderhoud en investeringsbeheer kan besparen. Verdoodt: “Die studie was vorig jaar de basis voor de keuze om te fuseren. In samenwerking met Boston Consulting Group en KPMG hebben we de oefening de voorbije maanden concreter gemaakt. De 110 miljoen euro besparingen komen neer op 15 procent besparing op onze operationele kosten.”

De studie becijferde ook dat de kosten van een gemiddelde netbeheerder tussen 2015 en 2025 jaarlijks met 5,8 procent stijgen. Al hoeven ze daarvoor niet met alle zonden Israëls te worden beladen. Zowat de helft van de kosten wordt veroorzaakt door openbaredienstverplichtingen, zoals het opkopen van groenestroomcertificaten, of het verzekeren van een minimale dienstverlening voor wanbetalers en arme gezinnen.

De klant zal wel degelijk profiteren van de fusie, meent een sectorkenner. “Een bouwer of verbouwer, of wie verhuist, kan voortaan bij één bedrijf terecht voor bijna alle nutsvoorzieningen. En wegen moeten minder vaak worden opengegooid als één bedrijf de meeste ingrepen kan plannen.”

Discrepantie

Toch is lang niet iedereen enthousiast. “Door de fusie verandert er hoegenaamd niets”, voorspelt de onafhankelijke energie-expert André Jurres. “De Vlaamse overheid zou veel meer kunnen bereiken, mocht ze een geïntegreerde strategie hebben. Fluvius is gewoon de melkkoe van de gemeenten.”

Jurres hamert al langer op de discrepantie in het beleid, die bijvoorbeeld bezitters van warmtepompen benadeelt. Die reduceren het verbruik van stookolie of aardgas tot nul, maar verbruiken flink wat elektriciteit om de warmte uit de bodem of de lucht te halen. “Je kunt als Vlaamse overheid niet beweren dat je duurzame vormen van verwarming ondersteunt, en dan niets doen aan de tarieven.”

Een mogelijke oplossing is een vermogenstarief. De consumenten betalen dan niet op basis van hun verbruik – de kilowattuur (kWh) – maar op basis van hun maximale verbruik – de kilowatt. Bezitters van een elektrische auto, een sauna of een verwarmd zwembad hebben een zwaardere aansluiting nodig dan wie dat niet heeft. Voor een netbeheerder is zo’n tarief logischer, omdat zijn kosten vooral de aansluiting betreffen. Het verbruik is een zaak van energieproducenten en -verkopers. “Daarover is een interne oefening bezig”, weet Van Craenenbroeck. “Wat daarin wordt onderschat, is de gelijktijdige invoering van de slimme meter, die ook een impact heeft op de tarieven.”

Wanneer dat vermogenstarief er komt, blijft koffiedik kijken. “Het zou kunnen vanaf 2021, wanneer een nieuwe tariefperiode ingaat, maar een beslissing is er nog niet.” Ook zal wellicht een deel van de factuur in kWh blijven. Van Craenenbroeck: “Bij de hoogspanningsnetbeheerder Elia is het tarief grotendeels op het vermogen gebaseerd. Maar ook die factureert de zaken waar er een link is met de hoeveelheid energie die op het net wordt vervoerd, zoals energieverliezen, volgens verbruik. Bij Fluvius kan je dan denken aan de openbaredienstverplichtingen.”

Kerntaken

Volgens de studie van Roland Berger moeten netbeheerders hun inkomsten diversifiëren. Niet alleen het vervoer van energie kan geld opleveren. Ook het beheer van micronetten, de verkoop van data, en zelfs internationale expansie, kunnen belangrijke inkomstenbronnen worden. Matthias Van Steendam, projectmanager bij Roland Berger, verwijst naar luchthavens, die nu ook al micronetten zijn. “Het beheer daarvan, of het advies daarrond, kunnen ze perfect ook in het buitenland doen. Maar ook voor de overname van buitenlandse sectorgenoten, om de kosten beter te kunnen spreiden, valt iets te zeggen.”

Daardoor dreigen de netbeheerders op het terrein van de privébedrijven te komen. “Een deel van het kerntakendebat hebben we al gevoerd”, weet algemeen directeur Marc Van den Bosch van Febeg, dat de Belgische elektriciteits- en gasbedrijven groepeert. “Zo is de plaatsing van de digitale meter iets voor Fluvius, omdat je anders in Britse toestanden verzeilt, waar je een andere meter nodig hebt als je van leverancier verandert. Maar de diensten die je daarop kan ontwikkelen, zoals apps, toepassingen, of slimme toestellen, zijn ons domein. Net zoals het beheer van micronetten in huizen, bedrijventerreinen, en appartementsgebouwen. Ook opslag van energie behoort tot de commerciële activiteiten.”

Fluvius lijkt er voor te kiezen in eerste instantie vooral het Infrax-model in heel Vlaanderen in te voeren, en vooral de werkmaatschappij te willen zijn voor de meeste nutsvoorzieningen. Infrax hanteerde dat model al, Eandis beperkte zich jarenlang tot het beheer van de gas- en elektriciteitsnetten. Toch zeggen bronnen dicht bij het bedrijf dat de ontwikkeling van micronetten toekomstpotentieel heeft voor Fluvius, omdat het technologisch in het verlengde ligt van de huidige activiteiten.

Ronnie Belmans, de CEO van Energyville, sluit zelfs internationale expansie niet uit. “Als je de beste mensen wil aantrekken, moet je over de grenzen durven te kijken. Ofwel blijf je een semi-staatsbedrijf dat buizen in de grond steekt, ofwel volg je het voorbeeld van Elia.” De hoogspanningsnetbeheerder kocht in twee stappen 80 procent van de Duitse sectorgenoot 50 Hertz, en biedt via EGI internationaal engineeringadvies aan.

Zo valt er wellicht wel een lans te breken om het energienet in het Nederlandse Zeeland ten zuiden van de Schelde te laten beheren door Fluvius. Andere sectorgenoten zitten evenmin stil. De Amsterdamse netbeheerder Alliander heeft een dochter, Liander, die ook in Vlaanderen laadpalen plaatst. Een andere dochter, Allego, ontwikkelt laadoplossingen en IT-oplossingen voor elektrische wagens. “Je moet durven niet-gereguleerde activiteiten te ontwikkelen. Uiteraard zal het dan eens botsen. Maar het zorgt wel voor dynamiek.”