Hoe covid-19 onze ziekenhuizen veranderd heeft

In onze ziekenhuizen werken 25.000 mensen die niet betrokken zijn bij de zorg zelf. Voor hen was het afgelopen anderhalf jaar net zo goed een rollercoaster als voor het zorgpersoneel. Wat valt er te leren uit hun ervaringen?

De zorgsector moet opnieuw niet-essentiële zorg uitstellen als gevolg van de opflakkerende corona-epidemie. Ook de uitval van het zorgpersoneel speelt daarbij een rol. Maar een ziekenhuis is in deze tijden veel meer dan een verzameling artsen en verzorgenden. Het zijn ook werkgevers voor diverse administratieve en ondersteunende profielen. In de berichtgeving over corona van de jongste maanden bleven de 25.000 werknemers in ziekenhuizen die niet-zorgtaken uitvoeren meestal buiten beeld. De Artsenkrant voerde in samenwerking met de IT-leverancier Zorgi een enquête uit bij die groep van niet-zorgende werknemers.

Onmisbare digitalisering

Zorgi is een van de grote IT-leveranciers voor de Belgische ziekenhuissector. Het ontstond uit de fusie van Infohos en Xperthis. CEO Melchior Wathelet leert uit de resultaten van de enquête dat de ziekenhuizen wel degelijk tot verandering in staat zijn. “Ziekenhuizen worden vaak gezien als tankers die slechts moeizaam evolueren”, zegt hij. “Zo wordt al vijftien jaar gepraat over de herziening van de nomenclatuur, zonder dat er veel verandert. De administratie van een ziekenhuis wordt gezien als een weinig innoverende omgeving. Maar in deze crisis hebben de ziekenhuizen getoond dat verandering niet noodzakelijk lang hoeft te duren. Het adaptatievermogen van de niet-zorgenden blijkt groter dan gedacht. Dat is een mooie zaak, maar er is een crisis nodig geweest om dat te bereiken.”

Corona heeft telewerk in de ziekenhuizen bijvoorbeeld heel gewoon gemaakt. In de enquête van AK-Hospitals gaf 79 procent van de 849 ondervraagden aan dat ze nu geregeld vanaf een externe locatie hun taken uitvoeren. Voor de coronacrisis was dat slechts 55 procent. Ziekenhuizen hebben tijdens de pandemie duidelijk gesleuteld aan hun interne processen. Zo werd de administratie, inclusief Riziv-nummers, voor teleconsultatie in een mum van tijd opgezet, terwijl het concept al jaren niet voorbij het stadium van lastig gespreksonderwerp was geraakt. “De crisis heeft verandering mogelijk gemaakt en wij hebben begrepen dat IT kan helpen in dat veranderingsproces”, stelt Wathelet vast. “Niet door alles te vervangen, maar wel door een deel van de oplossing te zijn. Zorgi heeft bijvoorbeeld een oplossing om de wachtrijen aan te pakken. Dat was tijdens een belangrijke hulp omdat er door covid-19 niet te veel mensen in dezelfde ruimte mochten zijn. Dus moesten het afsprakensysteem en de wachtrij perfect functioneren. Daarbij heeft IT geholpen. De digitalisering maakt het mogelijk zaken ter beschikking te hebben die in een modern ziekenhuis, zeker in periode van pandemie, onmisbaar zijn.”

Geld alleen is niet genoeg

De federale regering heeft plannen om de digitalisering van de ziekenhuizen te versnellen. Daarvoor kan minister van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (Vooruit) rekenen op een extra budget van 126 miljoen euro uit het Europese relanceplan. Maar extra geld alleen is niet genoeg, waarschuwt Wathelet. “We moeten er ons ook bewust van zijn dat het budget niet eindeloos is. Er zijn zeker meer investeringen nodig, maar we moeten niet doen alsof er niets gebeurt. Geld investeren als de oplossingen er niet zijn, heeft bovendien weinig zin. Of vanuit ons standpunt als leverancier bekeken: als de procedures in een ziekenhuis niet zijn aangepast aan wat er met IT mogelijk is, is extra investeren geen oplossing. De processen en de standaarden voor informatisering aanpassen is even belangrijk als extra budget.”

Toch benadrukt Wathelet dat 126 miljoen investeringen te weinig is. “Toch in verhouding met de uitdaging waar we voor staan. Meer budget hebben zou beter zijn, maar ik geef toe dat 126 miljoen ook wel meer is dan voorheen. Dit is het verhaal van het halfvolle glas.”

Volgens Zorgi is de sector ook het het stadium voorbij dat het nut van digitalisering voor de ziekenhuizen nog moet worden aangetoond. Wathelet: “Laat ons duidelijk zijn: ziekenhuizen moeten op grote schaal investeren in IT en digitalisering. Maar als leverancier moeten wij het ook beter doen. In een ziekenhuis zijn nog niet alle IT-oplossingen rendabel. Nochtans is het de bedoeling om in de toekomst zelfs IT-toepassingen voor patiënten buiten de muren van het ziekenhuis te gebruiken. De software voor huisartsen, kinesisten, apothekers en thuisverpleging moet allemaal met elkaar praten. Daarom moeten er zo snel mogelijk een kader en middelen komen voor de digitalisering in de ziekenhuizen.”

Marktlogica

Intussen zitten de Belgische ziekenhuizen in een proces van netwerkvorming, dat onder impuls van de vorige minister van Volksgezondheid, Maggie De Block (Open Vld), is ingezet. Dat is een opstap naar meer consolidatie op termijn. Momenteel zijn de ziekenhuizen in eenzelfde netwerk nog in competitie met elkaar voor de financiering, maar allicht leidt die paradoxale situatie op termijn tot meer fusies. De vorige regering liet eigenlijk de regie voor een efficiëntere ziekenhuissector aan de ziekenhuizen zelf over.

De IT-leveranciers voor ziekenhuizen staan ook voor een consolidatiegolf. Wathelet vindt dat competitie tussen de innovatieve spelers mogelijk moet blijven. De overheid moet de standaard vastleggen, zodat de toepassingen gegevens kunnen uitwisselen. “Ik besef dat zo’n standaard kiezen niet makkelijk is, maar het is wel de juiste richting.”

De softwareleveranciers kunnen ook zelf de zaak vergemakkelijken. Uiteindelijk zijn het de administratieve krachten die voortdurend moeten switchen tussen IT-toepassingen. Dat remt de innovatie en de digitalisering van de ziekenhuizen. Wathelet: “Het is zaak de verandering goed te begeleiden. En we hebben onvoldoende het accent gelegd op de adaptatie aan onze IT-toepassingen. Niet alleen de ziekenhuizen moeten meer investeren, de IT-leveranciers moeten de ambitie hebben om meer te willen zijn dan een uitgever van handleidingen waaraan het ziekenhuis zich moet aanpassen. Wij moeten beter worden in het begrijpen van de behoeften van de niet-zorgenden en de begeleiging van het nuttige gebruik van onze toepassingen. Door alles eromheen goed te laten functioneren maken we de zorg beter.”