Het ABC van Business Angel Netwerk (BAN) Vlaanderen

De investering in Suwaco is de 250ste deal van BAN Vlaanderen, maar sinds de eerste deal in 2004 is het investeringslandschap heel wat veranderd. Het Business Angel Netwerk speelde daarop in door ondernemers en investeerders te helpen betere deals te sluiten, hen op te leiden en in te zetten op co-investering.

Angels. Een businessangel is een vermogende particulier die tot 10 procent van zijn vermogen investeert in jonge bedrijven in ruil voor aandelen van het bedrijf. 223 zulke leden telt BAN Vlaanderen op dit moment. Het Vlaamse netwerk van businessangels ontstond in 2004 uit een fusie van vier netwerken. “Een Vlaamse businessangel investeert bij ons gemiddeld 70.000 à 75.000 euro per dossier”, zegt Reginald Vossen, de algemeen directeur van BAN Vlaanderen. “Dat is drie tot vier keer meer dan in de ons omliggende regio’s. 250 leden is het maximum. Zo houden we het netwerk persoonlijk.”

Bedragen. Tussen 2004 en 2016 hebben de businessangels 39.472.814 euro geïnvesteerd in 250 bedrijven. Daar kwam nog 14.159.030 euro bij via kmo-cofinanciering, die onder meer de vroegere BA+lening vervangt. Beide zijn overheidsinstrumenten om starters achtergestelde leningen te geven. Bedrijven krijgen zo’n lening van maximaal 350.000 euro enkel als ze ook elders geld ophalen, bij businessangels bijvoorbeeld. Bij kmo-cofinancering kan voor elke euro die de businessangel investeert, tot 4 euro worden bijgevoegd via een kmo-cofinanciering. Bij de vroegere BA+lening was dat slechts 1 euro.

Cofinanciering. De kmo-cofinanciering van het Participatiefonds Vlaanderen, een dochter van de investeringsmaatschappij PMV van de Vlaamse overheid, is een van de redenen waarom businessangels meer samen investeren in ‘syndicaten’. Een andere reden is dat je zo uiteraard het risico spreidt. “Wanneer een bedrijf 200.000 euro nodig heeft, verdelen we dat”, legt Reginald Vossen uit. “Daardoor zakt de investering van de businessangel. Wij vinden dat niet erg, want het betekent dat we meer businessangels in meer dossiers kunnen inzetten. Ongeveer acht op de tien dossiers hebben tegenwoordig te maken met kmo-cofinanciering.”

Dossiers. Sinds 2004 heeft BAN Vlaanderen 6300 bedrijven over de vloer gekregen. Na een kennismakingsgesprek stelden 1173 bedrijven zich voor aan de financiers in het netwerk. In 2016 waren dat er 101. Dat heeft geleid tot 22.927 contacten tussen businessangels en ondernemers. Die mondden eind 2016 uit in 250 investeringen in startende bedrijven.

Exits. Start-up-jargon voor financiers die hun aandelen in een bedrijf verkopen. 15 van de 250 bedrijven zijn intussen verkocht. Meestal verkochten zowel de businessangels als de oprichters hun aandelen. “Vaak kopen buitenlandse groepen die bedrijven, bijvoorbeeld om de technologie in handen te krijgen”, zegt Vossen. “De meeste bedrijven zijn nog altijd verankerd in België, maar het kapitaal is niet langer Belgisch. We zien ondernemers die zelf ook meer en meer naar een exit streven. Ze zoeken een compagnon de route voor zes jaar.”

Fondsen. BAN Vlaanderen maakt gebruik van de Arkimedes-fondsen van de Vlaamse overheid. In die fondsen stak het overheidsbedrijf PMV 210 miljoen euro, die het bij particulieren ophaalde. Erkende investeringsfondsen, Arkivs genaamd, kunnen dat geld gebruiken. BAN Vlaanderen beheert samen met ING België en drie fondsmanagers een van die Arkivs, het Ark Angels Activator Fund. Businessangels kunnen met dat gesloten risicokapitaalfonds van 14,8 miljoen euro samenwerken. Voor elke euro privékapitaal die ze in een bedrijf investeren, legt het fonds dan een euro bij. Deze Arkiv loopt in februari af. Het eerste Arkimedes-fonds houdt er in december mee op, maar Arkimedes Fund II is veranderd in een permanent fonds. Dat betekent dat er geld naar terugvloeit, zodat nieuwe Arkivs kunnen worden opgericht.

Groeikloof. “We hebben te veel fondsen die 1 tot 1,5 miljoen kunnen investeren, maar fondsen die 5 miljoen op tafel kunnen leggen, hebben we te weinig”, zegt Reginald Vossen over de groeikloof in België. “Nu is het een beetje rijden met de handrem op.”

Hoger. “De sprong van kapitaalbehoeftes van 1 miljoen tot 5 miljoen is het probleem. Daarvoor moeten de businessangels passen.” Wie neemt de fakkel over? Wanneer bedrijven te groot geworden zijn voor businessangels, stappen ze naar risicokapitaalfondsen (venture capitalists) om bedragen van meer dan 5 miljoen euro op te halen. Zulke fondsen – Belgische voorbeelden zijn Fortino, Volta Ventures of Qbic – zouden elkaar volgens Vossen meer moeten opzoeken, zodat ze grotere bedragen kunnen investeren.

IT. Van de 91 deals die businessangels via BAN Vlaanderen sloten in 2015, ging het in 38 procent van de gevallen om investeringen in IT-bedrijven. Daarmee is IT de grootste sector, maar het is een fabeltje dat businessangels overwegend of alleen maar in IT-bedrijven investeren. Een vijfde van de investeringen ging naar dienstenbedrijven. Duurzame gebruiksgoederen en consumptiegoederen waren elk goed voor een tiende.

Jobcreatie. Op basis van de enquêtes die BAN Vlaanderen elk jaar houdt onder de ondernemers en businessangels in zijn netwerk, schat Reginald Vossen dat de 250 gefinancierde bedrijven tot 2750 à 3000 directe banen hebben gecreëerd, freelancewerk niet meegerekend.

Koppelaar. BAN Vlaanderen ziet dat ondernemers weer meer eigen middelen in hun bedrijf investeren. Dat komt volgens Reginald Vossen omdat er nu te veel financieringsinstrumenten zijn. “Er is een aanbodparadox. Ondernemers zien door de bomen het bos niet meer en grijpen terug naar eigen middelen.” BAN wil meer de rol van koppelaar spelen tussen crowdfundingsites, banken, overheidsinstellingen en risicokapitaalfondsen.

Leren. Omdat businessangel zijn iets is wat je moet leren, organiseert BAN Vlaanderen opleidingen. Een goede ondernemer is niet automatisch een goede businessangel. “Dat is een andere rol.” Met bootcamps, academies en trainingen over investeren stoomt BAN hen klaar.

Minderheidsrelatie. “Voor ons is een businessangel iemand die met een minderheidsbelang in een bedrijf stapt”, zegt Reginald Vossen. Dat een businessangel een aantal zaken wil blokkeren, vindt Vossen normaal, maar het is niet de bedoeling dat hij zich als een bazige schoonmoeder overal in mengt. “Je moet onderling afspreken over welke sleutelbeslissingen je als businessangel iets te zeggen hebt.”

Netwerk. BAN Vlaanderen is een netwerk dat diensten aanbiedt om ondernemers en businessangels te helpen goede deals te sluiten, maar het investeert zelf niet in bedrijven. “Wij schrijven niet de aandeelhoudersovereenkomst uit”, zegt Reginald Vossen. “Wij mogen ons niet bemoeien met de inhoud van de dossiers.”

Overlevingspercentage. Vorig jaar onderzocht BAN Vlaanderen voor elk jaar tussen 2004 en 2015 hoeveel van de gesteunde bedrijven nog actief waren. In de eerste jaren hield slechts 50 tot 60 procent van de bedrijven die dat jaar werden gesteund, het hoofd boven water. In 2012 schoot het percentage naar 80 procent en in 2015 werd zelfs 100 procent gehaald. “In 2012 zagen we een belangrijke kentering”, zegt Reginald Vossen. “We zijn toen strenger geworden op de instroom en begonnen diensten aan te bieden om evenwichtige deals tot stand te brengen. Mijn vermoeden is dat we nu gewoon betere deals maken dan vroeger.”

Procedure. Hoe komt zo’n deal tot stand? Ondernemers die de doorlichting overleven, komen hun bedrijf presenteren aan businessangels van overal in Vlaanderen. De ondernemers en de investeerders besnuffelen elkaar tijdens enkele vergaderingen. Wanneer een groepje gevormd is, begeleidt een kapitein beide partijen om tot een evenwichtig akkoord te komen. Een businessangel die kapitein is, mag zelf niet in het bedrijf investeren.

Questionnaire. Elk jaar voert BAN Vlaanderen een enquête uit onder de leden en de ondernemers in zijn netwerk. Uit de jongste bleek bijvoorbeeld dat bedrijven sneller dan vroeger behoefte hebben aan kapitaal en ook sneller voor de tweede keer kapitaal willen ophalen. Het is belangrijk geworden dat businessangels door samen te investeren zelf niet meteen te veel investeren, maar nog kunnen ‘volgen’ bij de volgende kapitaalronde.

Rendement. Een businessangel bij BAN Vlaanderen houdt zijn investering gemiddeld zeven à acht jaar bij en heeft een half dozijn bedrijven in zijn portfolio. Sommige businessangels beperken zich tot één sector. “Dat is een mooie rol. Je kunt dan bedrijven met elkaar in contact brengen zodat ze samen dingen op de markt kunnen brengen. Dan ben je werkelijk aan het bouwen”, zegt Reginald Vossen. “In goede gevallen vermenigvuldigt een businessangel bij ons zijn inleg vijf à zeven keer. Dat zijn de echt goede verhalen. Meestal gaat het richting twee à drie keer.”

Suwaco. De businessangel Wim Poppe verhoogde eind vorig jaar het kapitaal van Suwaco met 100.000 euro. Het was de 250ste deal van BAN. De in 2015 opgerichte nv van de ondernemers Bruno Dusoleil en Tom Bielen verkoopt en verhuurt gedeeltelijk of volledig ondergrondse afvalcontainers en afvalverkleiningsmachines aan onder meer kmo’s, rust- of ziekenhuizen en overheidsbedrijven.

Taxshelter. Sinds bijna twee jaar kunnen particulieren dankzij de taxshelter voor start-ups hun investeringen in aandelen van jonge bedrijven voor 30 tot 45 procent van dat bedrag aftrekken van de belastingen. Ook mensen die via crowdfundingwebsites in startende ondernemingen investeren, krijgen sinds dit jaar een fiscaal voordeel. “Er was veel vraag naar de taxshelter en doet echt deugd”, zegt Reginald Vossen. “Het aantal investeringen onder de taxshelter stijgt.”

Uil. Businessangels zijn wijze ondernemers of managers. Ze willen niet alleen geld investeren, maar ook hun kennis ten dienste stellen van het bedrijf. Smart money wordt dat genoemd. Het vraagt de nodige wijsheid om een goed evenwicht te vinden. Sommige ondernemers willen niet dat hun investeerders zelf te actief worden in het bedrijf, terwijl je ook financiers hebt die al vijf investeringen hebben lopen en geen tijd hebben om de ondernemer te begeleiden.

Vlaanderen. BAN Vlaanderen staat voor ‘Business Angels Netwerk Vlaanderen’ en is marktleider. De Franstalige tegenhanger is BeAngels. De scheidingslijn is niet heel strikt. Er zijn ook Brusselse of Waalse leden en projecten bij BAN, maar het blijft een kleine minderheid.

Waardering. Ondernemers en businessangels hebben ook tegengestelde belangen, zeker bij de waardering van het bedrijf. De relatie tussen beide partijen loopt daar wel vaker op spaak. Ondernemers starten graag met een hoge waardering, anders verwatert hun eigen inbreng snel wanneer nieuw kapitaal wordt opgehaald. “Wij zien liever een waardering die initieel lager ligt, waarbij de ondernemer aandelen bij krijgt als hij zijn doelen in het businessplan haalt”, zegt Reginald Vossen.

X-chromosoom. Businessangels met twee x-chromosomen blijven zeldzaam, want het blijft vooralsnog een mannenclubje. BAN Vlaanderen telt slechts een vijftal vrouwelijke leden.

Yes. Dat is wat businessangels verwachten te horen van ondernemers wanneer ze zeggen dat ze willen investeren in hun bedrijf, maar vaker dan vroeger is het ‘neen’. Ondernemers lichten nu ook businessangels door. “Bij ons zijn intussen vaak drie tot vijftien businessangels geïnteresseerd in een dossier”, legt Reginald Vossen uit. “Dat geeft de ondernemer de mogelijkheid te kiezen. Dat is niet altijd zo leuk voor de businessangels, maar daar moeten onze leden mee leren leven.”

Zonde. Er zijn nogal wat verhalen van businessangels die eerder devils bleken te zijn. “Wij horen de slechte berichten ook. Ik heb ook enkele verhalen gezien van bij ons. Ik zal niet zeggen dat al onze leden helemaal zonder zonde zijn”, zegt Vossen. De sociale controle, de keuzevrijheid van de ondernemers, de opleidingen tot correcte investeerders en de co-investeringen moeten ondernemers bij BAN garanties bieden. “Een regel in onze gedragscode is bijvoorbeeld dat je je niet laat betalen om businessangel te zijn in het bedrijf. Daar moeten we continu over waken, maar het biedt wel de beste garantie voor een ondernemer.”