Grégoire Dallemagne (CEO Luminus): ‘Lager aardgasverbruik helpt ons tegen drie crisissen’

Europa staat voor de grote uitdagingen af te kicken van Russisch gas en tegen 2050 een klimaatneutraal energiesysteem te bouwen. “We discussiëren in België dat het een lieve lust is over kerncentrales, maar het gaat veel te weinig over de kern van de zaak. Ook het Belgische energieverbruik stoelt nog voor 75 procent op fossiele brandstoffen. Dat moet dringend lager”, zegt Grégoire Dallemagne, de CEO van de energieleverancier Luminus en de voorzitter van de Federatie van Belgische Elektriciteits- en Gasbedrijven.

Coup de théatre op de aardgasmarkten vorige week. De dagprijs werd vorige week maandag zelfs eventjes negatief dankzij het zachte najaarsweer, er is een toestroom van lng-schepen (vloeibaar gas) en de Europese aardgasvoorraden zijn tot de nok gevuld. Dat betekent niet dat de energiecrisis voorbij is. De aardgasprijs voor levering deze winter blijft zeven tot acht keer hoger dan jarenlang de norm was. Zolang de aardgasprijs hoge toppen scheert, teistert ook een hoge elektriciteitsprijs uw voorschotfacturen en eindafrekeningen.

“Een tijdelijke prijsdaling verandert fundamenteel niets. Het is een kwestie van een te hoge vraag bij een te krap aanbod”, zegt Grégoire Dallemagne, die de Europese aardgasrekening maakt. “Europa moet alle aardgas importeren. Tien jaar lang was het aanbod ruim voldoende bij een prijs van 15 tot 20 euro per megawattuur. Tijdens de coronacrisis zagen we in april 2020 zelfs tijdelijk negatieve prijzen door de daling van de vraag bij een stabiel aanbod. Het herstel van de economie betekende ook het herstel van de aardgasvraag. Wij vroegen ons al in september 2021 af hoe hoog de gasprijzen zouden stijgen. De vraag naar aardgas lag in Europa en Azië toen al structureel hoger dan het aanbod. In de loop van 2022 kwam daar in Europa een dalende toevoer uit Rusland bij. Europa probeert nu het Russische aardgas te vervangen door lng, waarvoor we in concurrentie zijn met Azië. De prijsdaling van de jongste weken is goed nieuws, want het geeft de Europese industrie wat ademruimte. Maar één zwaluw maakt de lente niet. Europa kan het Russische aardgas niet volledig vervangen door lng. Dat wil zeggen dat Europa zijn aardgasverbruik moet verminderen om tekorten te vermijden.”

Hebt u de verwarming nog altijd niet aangezet na de zomer?

GRÉGOIRE DALLEMAGNE. “Neen, wat ook mogelijk was dankzij het zachte weer, natuurlijk. Minder stoken maakt een groot verschil in het aardgasverbruik. Zo draag ik een klein steentje bij tot de oplossing. Een lager aardgasverbruik helpt de klimaattransitie te realiseren, helpt ons aan lagere energieprijzen én helpt ons geopolitiek, omdat we minder afhankelijk worden van Rusland. De kostprijs van de energiecrisis blijft hoog, maar het is tegelijk een kans om de klimaattransitie te versnellen.”

Er zijn nog veel steentjes van iedereen nodig, om de economie tegen 2050 klimaatneutraal te maken.

DALLEMAGNE. “Na een daling in het coronajaar 2020 zijn de CO2-emissies wereldwijd met 5 procent gestegen in 2021. De uitstoot daalt dus niet zoals zou moeten. Nog altijd is 84 procent van de energie in de wereld gebaseerd op fossiele brandstoffen. Intussen raakt ons koolstofbudget snel op. In het huidige tempo is dat budget over tien jaar op, als we de opwarming willen beperken tot 1,5 graden (lees ook blz. 52). Ook het Belgische energieverbruik is nog voor 75 procent gebaseerd op fossiele brandstoffen, maar tegen 2050 moeten we koolstofneutraal zijn. We discussiëren vooral over de manier waarop we elektriciteit willen produceren, maar vorig jaar liep slechts 18 procent van onze energievraag via elektriciteit. Er is veel discussie over die 18 procent, maar onze aandacht zou veel meer moeten worden toegespitst op het verminderen van het verbruik van fossiele brandstoffen, dat 75 procent van het probleem vormt.”

Is een doorgedreven elektrificatie van de economie een deel van de oplossing?

DALLEMAGNE. “Ja. We kunnen het energieverbruik verminderen dankzij de efficiëntiewinsten die we behalen met elektrificatie. Een warmtepomp verbruikt drie tot vier keer minder energie dan een aardgasketel. Ook een warmtepomp die wordt gevoed met elektriciteit uit een aardgascentrale is veel energie-efficiënter dan verwarming op basis van verbranding in een aardgasketel. Een elektrische auto is drie keer energiezuiniger dan een auto met een verbrandingsmotor. Elektriciteit is ook de enige energiedrager die op grote schaal koolstofvrij of koolstofarm kan worden gemaakt. Elektriciteit kan ook worden gebruikt om koolstofvrije brandstoffen te produceren, zoals groene waterstof. Maar je hebt enorm veel elektriciteit nodig om waterstof te produceren.

België zal niet genoeg hernieuwbare energie op eigen bodem hebben om op grote schaal waterstof te produceren.”

Een doorgedreven elektrificatie verlaagt de energievraag, maar verhoogt de vraag naar elektriciteit. Kunnen we dat aan?

DALLEMAGNE. “Elia voorspelt in zijn Roadmap to Net Zero-rapport dat de elektriciteitsvraag in België tegen 2050 zal stijgen met een factor 2,5 à 3 in een basisscenario. Hernieuwbare elektriciteit kan, volgens Elia, in 2050 ongeveer een derde van die vraag invullen. Dat betekent dus ook dat België een gediversifieerde productiecapaciteit nodig heeft, met voldoende stuurbare capaciteit, die geleverd kan worden door aardgascentrales of kerncentrales. We staan dus voor grote investeringen. Elia zegt dat we tegen 2050 tot 15 gigawatt stuurbare capaciteit nodig hebben. Vandaag heeft België voor 5 gigawatt aan kerncentrales en voor 6 gigawatt aan aardgascentrales.

“Je hebt minder stuurbare capaciteit nodig, als je de elektriciteit op basis van hernieuwbare energie beter kunt stockeren. De opslag van elektriciteit is de heilige graal van de energiemarkt. Dat is vandaag moeilijk op grote schaal. Ook de research in onze groep zoekt vooral naar het verhogen van de stockagecapaciteit. In België kan je met de huidige opslagcapaciteit dagschommelingen in het elektriciteitsverbruik opvangen. Het overaanbod van hernieuwbare energie bij een zonnige middag kunnen we opslaan om het ‘s avonds te verbruiken. De echte uitdaging is echter om seizoenschommelingen op te vangen. Hoe overbrug je in de winter twee weken zonder wind? Dat energietekort kunnen we bijlange niet opvangen met opslagcapaciteit. Dus heb je genoeg stuurbare capaciteit nodig, om op elk moment genoeg elektriciteit te hebben tegen de laagste kostprijs.

Zal de markt voor die capaciteit zorgen, of is een subsidiemechanisme nodig, zoals België heeft met het capaciteitsremuneratiemechanisme (CRM)?

DALLEMAGNE. “Het CRM is een goede beslissing. Het zorgt voor een nieuwe markt van capaciteit, boven op de bestaande markt van energie, die de prijs per megawattuur bepaalt. Die extra capaciteitsmarkt is nodig om bijvoorbeeld tijdens de winter over voldoende capaciteit te beschikken.”

Luminus boekte vorig jaar een bedrijfsverlies van 104 miljoen euro. Maakt de volatiliteit op de markt het moeilijk goede resultaten te behalen?

DALLEMAGNE. “Overal in Europa hebben de energieleveranciers het sinds het vierde kwartaal van 2021 moeilijk. Heel wat klanten hebben nog een leveringscontract met een vaste elektriciteitsprijs. Zo heeft het grootste deel van onze industriële klanten zich in 2020 ingedekt tegen een vaste prijs tot midden 2023. De meerderheid van onze bedrijfsklanten zit dus nog niet in de miserie. Voor de leverancier is het een ander verhaal. De elektriciteit die we via die contracten moeten leveren, produceren we zelf of hebben we ook zelf op voorhand ingekocht, waarbij we een kleine marge verdienen. Maar zelfs als je goed ingedekt bent, ontloop je bepaalde kosten niet die gelinkt zijn aan de spotprijs. Als we op een dag meer elektriciteit moeten leveren dan we zelf produceren of ingekocht hebben, dan moeten we die inkopen tegen de huidige hoge spotprijzen. Die optimalisatiekosten liggen aan de basis van ons verlies in 2021. Zolang die vaste contracten in onze portfolio zitten, is dat goed voor de klant, maar verlieslatend voor de leverancier. Alle energieleveranciers in België kampen daarmee. In 2021 werden we ook nog eens geconfronteerd met minder wind. In het vierde kwartaal lag de productie van windenergie 10 procent lager dan normaal, terwijl de elektriciteitsprijs op de spotmarkt door het dak ging. Dat heeft onze resultaten uit windenergie in 2021 helemaal kapot gemaakt. Ook 2022 is tot nu toe een jaar met relatief weinig wind.”

Kunt u iets doen om die optimalisatiekosten te verlagen of door te rekenen?

DALLEMAGNE. “Hadden we ons meer of anders moeten indekken? Dat is natuurlijk de analyse na de match. Het is in elk geval maatschappelijk wenselijk dat leveranciers elektriciteit op voorhand blijven verkopen via vaste contracten. De klanten willen hun prijs kennen. Het is daarom van levensbelang voor de leveranciers dat we de kosten van de volatiliteit kunnen factureren in de nieuwe contracten, anders wordt het voor ons onhoudbaar. Nieuwe contracten zullen de hogere kosten reflecteren, maar voor de klant gaat het om extra kosten die slechts een fractie van de marktprijs bedragen.”

De overheid wil de energieproducenten trakteren op een overwinstbelasting. Voelt u zich aangesproken?

DALLEMAGNE. “Ik begrijp de discussie. Ik wil ook dat niemand zich in deze omstandigheden op een abnormale manier verrijkt. Maar de overwinsten moet je zoeken bij de landen die aardgas aan Europa leveren tegen prijzen die tien keer hoger liggen dan vroeger. Wij boeken geen overwinsten. Zelfs onze participatie van 10 procent in vier kerncentrales van Engie Electrabel was verlieslatend. Tussen 2009 en eind 2021 hebben we daar 125 miljoen euro cash aan verloren door een verhoogde bijdrage voor de nucleaire provisies, relatief lage elektriciteitsprijzen en uitval van de centrales. Voor de aardgascentrales moet je naar het rendement op de lange termijn kijken. Op onze gascentrales hebben we tussen 2010 en 2020 een heel laag rendement verdiend. We zijn met die centrales door de woestijn gegaan door lage elektriciteitsprijzen op de groothandelsmarkt. We hebben zelfs enkele centrales voor langere tijd moeten stilleggen. Nu moeten we voor miljarden euro’s investeringen aantrekken, om de productiecapaciteit in België te verhogen. We moeten die investeerders perspectief bieden dat hun return voldoende is ten opzichte van de risico’s die ze nemen.”

Mogen we consolidatie en schaalvergroting verwachten op de markt, omdat grotere bedrijven beter de toegenomen risico’s aankunnen?

DALLEMAGNE. “Voor het algemene belang is het goed dat de markt competitief blijft. De Belgische markt is bij de meest competitieve van Europa. We zullen ook meer spelers zien die zich specialiseren in een niche. Dankzij de installatie van slimme meters kun je innoveren en meer diensten aanbieden. Wij begeleiden onze klanten bijvoorbeeld om hun verbruik onder controle te houden. Zo boeken we succes door een bedrijf, een stad of een school energieprestatiecontracten aan te bieden. Voor een bepaald investeringsbudget garanderen we een bepaalde energiebesparing. Daalt het verbruik meer dan afgesproken, dan krijgen we een bonus. Is de daling lager dan afgesproken, dan betalen we een malus aan de klant. Dat zorgt ervoor dat we in het begin van die langetermijncontracten veel investeren in energiebesparing. We doen wat nodig is om het verbruik te verlagen. Europa sprak de politieke ambitie uit minder fossiele brandstoffen te verbruiken. Wij doen het in de praktijk.”

Hoe is de sfeer in uw callcenter deze dagen?

DALLEMAGNE. “Iedereen is energie-expert vandaag (lacht). We krijgen een pak meer telefoons. Onze klantendienst kan 90 procent van de oproepen beantwoorden, terwijl 95 procent onze gemiddelde score is. Maar de klantentevredenheid blijft op een goed niveau. Onze medewerkers verrichten wonderen in moeilijke omstandigheden. Vooral de moeilijke dossiers belanden bij hen, maar ze blijven hun job met hart en ziel doen. We doen ons best, maar de wortel van het probleem is de explosie van de aardgasprijs. Daar hebben wij geen vat op.”

Net als andere leveranciers biedt ook Luminus geen vaste contracten meer aan. Blijft dat zo?

DALLEMAGNE. “De meeste klanten willen het liefst een vast contract, en wij zouden een vast contract willen aanbieden. Maar in België is het contract enkel vast voor de leverancier en niet voor de klant, die het contract elke maand en zonder verbrekingsvergoeding kan opzeggen. Bij een lage volatiliteit op de markt kunnen we dat risico nemen, maar nu niet. Er is vandaag dus geen leverancier meer die nog een vast contract kan aanbieden. Als vast opnieuw vast wordt aan beide kanten, kan het opnieuw.”