Geen geschikt diploma? Geen probleem: vier getuigenissen over opleidingen ‘on the job’

Een geluk bij een ongeluk: de kwaliteit van ons onderwijs gaat dan wel achteruit, maar door de krapte op de arbeidsmarkt zijn diploma’s voorlopig minder belangrijk. Wie met de juiste motivatie en attitude solliciteert bij een bedrijf, krijgt wel een opleiding on the job. Vier ondernemingen vertellen hoe ze dat doen.

Geert Defieuw sitemanager Umicore – ‘Duaal leren moet niet alleen bij de bakker of de slager’

Geert Defieuw is manager van de Olense site van de materialengroep Umicore en voorzitter van de focusgroep Arbeid en Onderwijs bij Agoria. “Wij vinden dat er meer moet worden ingezet op duaal leren. In Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk werkt die formule voor jongeren die minder affiniteit hebben met de schoolbanken. In ons land zijn zulke trajecten niet voldoende voorhanden, waardoor we veel jongeren met interessante competenties mislopen. Er zouden minder jongeren verloren raken voor de arbeidsmarkt als ze niet gedwongen worden tot hun achttiende of twintigste hun broek te verslijten op de schoolbanken.”

“In Duitsland kunnen jongeren vanaf zestien jaar met het statuut van Auszubildende (Azubi) in een bedrijf aan de slag en tegelijk een leertraject doorlopen. Ze kunnen zelfs doorstuderen en een bachelor halen. Ze leren gewoon meer en langer on the job. Het Belgische systeem blijft te veel hangen in het leerjongerentraject bij de bakker of de slager. Duaal leren hoeft niet beperkt te blijven tot basisberoepen. Ik leid in Duitsland een vergelijkbare analytisch laboratorium als in Olen. Daar beginnen leerjongeren op hun zestiende aan een duaal traject als chemielaborant. Ik zou niet weten hoe ik dat in België georganiseerd moet krijgen. Het systeem schiet organisatorisch tekort. De lesperiodes in de school en het werk in het bedrijf zijn te strikt gereglementeerd. Dat beperkt de mogelijkheden. Het onderwijs moet de flexibiliteit krijgen om zich aan te passen aan het duaal leren.”

“Tegelijk merken we dat alles begint met de juiste attitude. Het bedrijfsleven kan zulke jongeren zelf opleiden, al dan niet in een duaal traject. Daarom pleit Agoria er ook voor dat meer scholen het SODA-attest gebruiken.” SODA staat voor stiptheid, orde, discipline en attitude. De vzw SODA+ begeleidt scholen in het motiveren van leerlingen om de juiste arbeidsattitudes aan te leren. SODA+ werkt intensief samen met SODA-scholen, werkgevers en onderzoekers. 73 scholen hebben zich aangesloten.

Jens De Wael hr-manager Bilfinger – ‘Bij ons wérkt duaal leren’

De multinational Bilfinger maakt buizen en leidingen voor de petrochemische industrie. In België heeft het bedrijf 900 werknemers in dienst, internationaal zijn er dat 30.000. “Het is moeilijker dan ooit om mensen te vinden”, zegt de Belgische personeelsdirecteur Jens De Wael. “We zien ook dat de krapte zich niet langer beperkt tot de technische profielen. Attitude en motivatie zijn daarom belangrijke criteria geworden. Al blijf je ook wel rekening houden met de opleiding. Zeker in technische functies is kennis van basistechnieken essentieel. Je kunt die op de werkvloer wel aanleren, maar dat duurt lang.”

“Wij zetten volop in op duaal leren. We werken samen met vijftien technische scholen in Vlaanderen. Dat deden we eigenlijk ook al voordat het systeem van duaal leren bestond, maar toen ging het eerder om traditionele stages. De kloof tussen de schoolbanken en de werkvloer was toen toch groter. Duaal leren geeft een extra stimulans aan leerlingen, omdat ze voor een lange periode in de dagelijkse praktijk van het bedrijf worden meegetrokken. Na een tijd zijn ze een onderdeel van het team.”

“We kunnen nu ook nauwer samenwerken met de praktijkleerkrachten. Dat zorgt voor een betere wisselwerking tussen wat op de schoolbanken wordt geleerd en wat wij nodig hebben. Wij staan positief tegenover duaal leren, maar dit is dan ook een groot bedrijf. Voor ons is het eenvoudiger om mensen en middelen vrij te maken. Dat is voor kmo’s moeilijker. Zeker omdat voor duaal leren ook een vergoeding moet worden gegeven. Dat is een investering, terwijl de werkmiddelen beperkt zijn.”

Nick Leenaert hr-manager Unilin – ‘Iedereen is welkom bij ons’

De laminaatproducent Unilin kent in Zuidwest-Vlaanderen al jaren een krappe arbeidsmarkt met een heel lage werkloosheid. “De krapte toewijzen aan wat studenten leren op school is te eenzijdig”, zegt personeelsdirecteur Nick Leenaert. “De vergrijzing van de bevolking is bijvoorbeeld ook een belangrijke factor.”

“Iedereen is welkom bij ons. Als er een match is met onze bedrijfscultuur en een goede motivatie, dan halen we die persoon binnen en leiden we die zelf op. Onze productie is sterk geautomatiseerd. Dat maakt de uitdaging nog wat groter. We moeten dus geschoolde profielen vinden, of mensen die de competenties hebben om het te worden. We geloven enorm in in-house-opleiding: voor ons is opleiden het nieuwe rekruteren. Iemand zonder rijbewijs en zonder ervaring kan bij ons aan de slag als heftruckchauffeur. Wij zorgen voor een betaalde opleiding en stomen de kandidaten klaar.”

“Ik denk niet dat een soort getuigschrift van goede attitude noodzakelijk is. Dat kan het stereotiepe beeld in de hand werken dat jongeren lui, ongemotiveerd of wispelturig zijn. Ik geloof eerder in een positieve, stimulerende aanpak. Laten we oprecht luisteren naar wat de jongeren interesseert en nadenken over wat de beste leervorm voor hen is. Hen inspireren en dingen laten ontdekken, en dat doen in een school- én bedrijfscontext zal volgens mij meer helpen. Daarom is Unilin al sinds het begin erkend als bedrijf voor duaal leren, en dat in diverse richtingen. Elk jaar kunnen we daardoor ook een aantal studenten aanwerven. Wij zijn dus erg tevreden. De uitdaging zit vooral in de aantallen. Vandaag spreken we over een handvol studenten per jaar. De vraag is hoe we kunnen zorgen dat de instroom voor duale leertrajecten groter wordt.”

Valerie Veldeman business controller Veldeman Bedding – ‘De school naar de fabriek halen’

Valerie Veldeman staat samen met haar vader en echtgenoot aan het hoofd van de meubelenfabrikant Veldeman Bedding. “Wij zijn een familiebedrijf dat voornamelijk is gespecialiseerd in boxsprings en matrassen. Doordat er amper scholen nog een opleiding stoffering en stikken aanbieden, wordt het steeds moeilijker werknemers te vinden. Onze productie is deels geautomatiseerd. Dat zijn ingewikkelde machines die een specifieke kennis vergen. Daarom hebben we een samenwerking opgezet met een school in Bree. We hebben hier voor hen een leslokaal ingericht. Studenten doen hier ook al eens een eindejaarsproject. Het voordeel is ook dat ze de opleiding kunnen voortzetten in de productie en daar stage kunnen lopen.”

“Die samenwerking loopt heel goed. De jongeren die zo afstuderen, weten hoe het eraan toegaat in een productiebedrijf. In een beschermde omgeving stofferen is wat anders dan in een stressvolle productieomgeving. Officieel valt dit niet onder duaal leren, maar we deden dit al voor het concept werd ingevoerd.”

“Elk jaar proberen we een aantal afgestudeerden aan te werven, mensen die bij ons kunnen passen. Wij zijn een familiebedrijf. Attitude en motivatie zijn hier belangrijk. Onze werknemers moeten passen bij ons. Iemand met de juiste motivatie kunnen we het vak in huis aanleren. We bekijken of we een soort academie moeten oprichten, zodat iemand met een algemene vorming en de juiste motivatie ook bij ons terecht kan.”