Frank Brichau (CEO Essent.be): ‘Liberalisering van energiemarkt mag niet leiden tot monopolie van leveranciers’

Volgens Frank Brichau, CEO van energieleverancier Essent.be, valt te vrezen voor het voortbestaan van sommige energieleveranciers.

Sinds de zomer van 2003 is de energiemarkt in Vlaanderen geliberaliseerd, begin 2007 volgden Brussel en Wallonië. Sindsdien kunnen klanten vrij kiezen tussen energieleveranciers en op dit moment zijn dat er meer dan twintig. Er is dus geen enkele reden om je als klant neer te leggen bij het monopolie van een standaardleverancier zoals voor de vrijmaking van de markt het geval was. Veranderen van leverancier is bovendien nog nooit zo eenvoudig geweest en de laatste jaren is dat dan ook exact wat veel Belgen gedaan hebben.

Dat klinkt als een gezonde vrije markt, maar helaas moeten we vaststellen dat niets minder waar is. Het aantal nieuwkomers in de markt en het aantal overstappende klanten zijn niet de enige manieren om de marktwerking te toetsen – ook al zijn dat de parameters die de regulatoren graag hanteren. Na meer dan 10 jaar liberalisering zou de haalbaarheid van duurzame rendabiliteit van de leveranciers minstens even belangrijk moeten zijn, omdat de markt enkel zo optimaal kan werken voor de consument: scherpe prijzen, goede acties, veel keuze, …

De energieleveranciers staan in die mate onder druk dat de houdbaarheid van het model in vraag kan gesteld worden. Energieleveranciers kunnen wel degelijk failliet gaan, enkele jaren geleden nog vond dit doemscenario plaats in Nederland. Rond kerst 2012 moest stroombedrijf Orro de boeken neerleggen en de chaos die daar op volgde was amper te overzien. Verschillende andere leveranciers kwamen in de problemen en ook Trianel moest zich terugtrekken uit de Nederlandse markt. Een dergelijke situatie moeten we in België te allen tijde vermijden, maar op dit moment stevenen we er recht op af. Daar is een opeenstapeling van factoren verantwoordelijk voor.

Ten eerste is er het alsmaar afnemend aandeel van de prijs van gas en elektriciteit. Slechts één derde van de factuur die klanten betalen bestaat uit de prijs van gas of elektriciteit. De rest zijn een combinatie van netwerkkosten en belastingen. De leveranciers innen ze wel, maar moeten ze meteen doorbetalen, ook als de klant niet betaalt.

Door de afnemende energiecomponent en een stijgende factuur wordt de draagkracht van de leveranciers om de kosten en risico’s in de huidige competitieve markt te dragen, altijd maar kleiner. Ten tweede heeft de overheid de afgelopen jaren ook een gebrek aan langetermijnvisie getoond. Er zijn verschillende regulatoire verplichtingen en aanpassingen doorgevoerd die even snel zijn teruggeschroefd. Het gevolg is dat de leveranciers continu moeten schakelen en tarieven op recordtijd herberekend moeten worden. De verhoging van BTW van 6 naar 21% is daar het beste voorbeeld van. Op een maand tijd moest de factuur aangepast worden, nochtans was het BTW-tarief van 6 % amper anderhalf jaar van kracht, en de klanten geïnformeerd. Om een idee te geven van de impact: bij essent.be gingen gedurende meer dan een week ongeveer de helft van alle inkomende telefoongesprekken over de BTW-verhoging. Dat betekent dus heel wat extra telefoons voor onze call agents.

Als leverancier voltrekken we deze wijzigingen met de glimlach, net zoals de vele andere diensten die we gratis verlenen voor andere partijen. Ik denk bijvoorbeeld aan groenestroomcertificaten, het sociaal tarief, distributienetkosten, enzoverder. Tot slot kampen we ook nog met meer en meer financiële risico’s, omwille van wanbetalingen van de stijgende facturen. Stijgende energiefacturen verhogen de kans dat een klant zijn factuur niet kan betalen. De energiemarges, die ondertussen al zo klein zijn, komen daardoor nog meer onder druk te staan.

Het gevolg is dat er aan leverancierskant op dit moment een uiterst onzeker ondernemersklimaat heerst. Essent.be streeft ernaar om op de lange termijn rendabel en winstgevend te zijn, ook dat is een vorm van duurzaamheid. Zoals de kaarten nu liggen, ziet het ernaar uit dat er grote veranderingen op til zijn in de energiemarkt. Als er niet snel iets verandert, valt te vrezen voor het voortbestaan van sommige energieleveranciers. En zo evolueren we opnieuw naar een monopolie, of duopolie waarin één of twee grote leveranciers het voor het zeggen hebben. En we weten dat daar maar één iemand de dupe van is: de klant! De leveranciers riskeren in hetzelfde marktmodel terecht te komen als de producenten. Daar domineren twee spelers de markt en een gezonde situatie is dat allesbehalve. Dat is absoluut niet wat iedereen bij de vrijmaking voor ogen had. Eenzelfde probleem stelt zich overigens in de telecomsector. Ook daar is er de facto een duopolie, met een derde speler die hoogstens geduld wordt. Essent.be staat niet alleen met haar vaststellingen over de houdbaarheid van deze situatie. Al in december 2014 heeft de beroepsfederatie van Belgische elektriciteits- en gasbedrijven een alarmsignaal uitgestuurd. Een schatting van Febeg in de zomer van 2015 berekende dat met de genomen beslissingen en de aangekondigde maatregelen tegen volgend jaar de factuur in Vlaanderen zal verhoogd zijn met 57% ten opzichte van begin 2012.

Deze stijgingen zijn bijna uitsluitend toe te schrijven aan andere posten dan de energiecomponent.

Als onze overheden willen dat er een duurzame energiemarkt is waar consumenten echt kunnen kiezen en waar de concurrentie goed speelt, dan zullen ze een ander, evenwichtiger en stabieler beleid moeten uittekenen en de risico’s en lasten op een fairdere manier moeten spreiden over alle actoren (leveranciers, distributienetbeheerders, overheden).

Frank Brichau is CEO van energieleverancier Essent.be