Farma-icoon Ajit Shetty: ‘Klagen is oké’

Ajit Shetty ging tien jaar geleden met pensioen, na een topcarrière van 35 jaar bij Janssen Pharmaceutica en diens moederbedrijf Johnson & Johnson (J&J). Het werd het begin van een bruisend nieuw professioneel leven. “Jammer dat we als samenleving niet appreciëren dat de meeste mensen op latere leeftijd nog veel energie hebben.”

Op zijn 75ste verdeelt Ajit Shetty zijn tijd over een uit de kluiten gewassen serie bestuursmandaten in de hele wereld. Shetty, Trends Manager van het Jaar 2004 en baron sinds 2007, heeft zich na zijn afscheid bij Janssen en Johnson & Johnson (J&J) sterk geprofileerd als een diplomatische netwerker en facilitator van onderzoek en ontwikkeling in de hoogtechnologische wereld van de lifesciences. Een uitzondering op de regel is het bestuurszitje bij Soudal, het bedrijf van zijn Kempense vriend Vic Swerts. De in India geboren Shetty, die is getrouwd met een nicht van Janssen Pharma-oprichter dr. Paul Janssen, is een vurig pleitbezorger van langer werken en dweilt nog altijd professioneel de wereld af. Zo kan Shetty ons een buitenlandse spiegel voorhouden.

“Ik doe dit niet voor het geld, maar voor het plezier”, zegt Shetty. “Ik wil een mooie bijdrage leveren aan de maatschappij, zolang het lichamelijk en geestelijk gaat. In België is het veel te zwart-wit. Wie 64 jaar en 364 dagen is, wordt een dag later blijkbaar waardeloos. Dat is grote nonsens, zeker omdat de levensverwachting zo gestegen is. De pensioenleeftijd lag vroeger op 58 jaar omdat mensen gemiddeld maar 64 werden. Nu is dat fors over de 80 en hebben de meeste mensen op latere leeftijd nog veel energie. Het is jammer dat we dat als samenleving niet appreciëren.”

U wordt 76 en gaat hard door, in een land waar heel veel verzet is tegen langer werken.

AJIT SHETTY. “Toen ik 45 was, begreep ik al niet waarom onderzoekers die dag en nacht werkten in onze labo’s, plotseling met pensioen moesten gaan. Nu sta ik aan de andere kant en zeg ik: jeugd brengt energie, leeftijd brengt wijsheid en ervaring. Wij kunnen veel meer ervaring brengen, rijkdom die nu vaak gewoon verloren gaat. We creëren te weinig kansen voor oudere mensen om zich verder te ontplooien als zij daar zin in hebben. Ik ben er ook heilig van overtuigd dat het brein absoluut actief moet blijven. Het thema veroudering is enorm belangrijk in de Verenigde Staten. Als je de afbraak van hersencellen kunt tegengaan, kun je het verouderingsproces afremmen dat leidt tot heel wat ziekten.”

Is uw werklast even hoog als pakweg dertig jaar geleden?

SHETTY. “Grotendeels wel. Soms is het evenveel, soms iets minder. Wat is weggevallen, is de dagelijkse discipline van naar kantoor te moeten gaan. En ik heb geen last meer van office politics. Die hebben altijd te maken met persoonlijke ambities van mensen. Dat mis ik zeker niet.”

Hoe waren de laatste jaren bij J&J?

SHETTY. “Daar is het de regel dat topmanagers op hun 62ste vertrekken, maar door een grote herstructurering ben ik tot mijn 66ste aangebleven. Het was een beetje crisis, we worstelden met onze supplychain. Ik kreeg de opdracht die te stroomlijnen. Die hele keten was bijzonder complex. We waren te kwetsbaar voor problemen bij onze dochterbedrijven. Een farmabedrijf moet zich geen illusies maken: het moederbedrijf krijgt toch de volle laag als er ergens iets fout loopt bij een dochterbedrijf. “Zo’n grote interne reorganisatie lag zeer gevoelig, ook al benadruk je dat alles in de familie blijft. Ik had er al wel wat ervaring mee. In de jaren negentig had ik een deel van de productie van Imodium (een middel tegen buikloop, nvdr) van België naar de Verenigde Staten verhuisd. De winst bleef wel naar Janssen Pharmaceutica in Beerse stromen. Toen ik jaren later die Amerikaanse fabriek bezocht, beweerden ze bij hoog en bij laag dat Imodium een Amerikaanse uitvinding was. Typisch Amerikaans ( lacht). Ik heb hen moeten uitleggen dat het uitgevonden was door dokter Paul in het kleine Belgische dorp Beerse.”

Wat hebt u sinds uw afscheid bij J&J gedaan?

SHETTY. “Ik heb een achtergrond in materiaalkunde, maar mijn carrière draait volledig rond medisch onderzoek en gezondheidszorg. Dat is ook de rode draad gebleven na mijn vertrek bij J&J. Ik adviseer of ben betrokken bij verschillende farma- en medische bedrijven, waaronder Mithra, waar ik voorzitter ben. Daarnaast ben ik voorzitter van Newton Biocapital van Alain Parthoens. Dat is een van de weinige lokale biotechfondsen die zich richten op starters die met experimentele technologie aan de slag gaan. Ik wil hen echt ondersteunen, want men staat er niet genoeg bij stil dat die starters hun hele carrière riskeren. Voorts zit ik in de raad van bestuur van een vaccinproducent in China. Dat is nogal wat, een Indiër in een Chinees bedrijf ( lacht).

“Natuurlijk is er ook mijn voorzitterschap bij het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB). Het is een ongelofelijk privilege daarbij betrokken te zijn. Jo Bury, Rudy Dekeyser, Johan Cardoen en nu Jérôme Van Biervliet hebben er een onvoorstelbare instelling van gemaakt, onder meer door een goed samenwerkingsmodel uit te werken met alle Vlaamse universiteiten. Dat is uniek in de wereld.”

U zit ook in de beheerraad van de Carnegie Mellon University van Pittsburgh.

SHETTY. “Ik heb er mijn MBA behaald en er mij altijd blijven engageren, uit dankbaarheid voor de opleiding, en dat heeft mij tegelijk de kans gegeven om de vinger aan de pols te houden in IT en software. Carnegie Mellon staat gerangschikt als de beste universiteit voor onderzoek naar artificiële intelligentie. Ik heb er met de echte pioniers kunnen spreken en hen nog gevraagd of ze niet het brein van dokter Paul konden reproduceren. Stel je voor dat we zo voor altijd een van de meest inventieve medicijnonderzoekers ter wereld bij ons zouden hebben… Het wordt meer en meer realiteit. Met nieuwe methodes zoals deep learning kunnen we steeds beter bepaalde menselijke denkprocessen nabootsen voor specifieke taken. Ik heb door mijn mandaat bij Carnegie Mellon ook gezien hoe IT, farma en biotech steeds meer verweven raken. Voorts ben ik bestuurder bij Saama Technologies. Diens software focust op het versnellen van klinische proeven door automatische dataverwerking via artificiële intelligentie. De Verenigde Staten lopen voorop in de fusie van IT en de medische sector, maar ik ben blij dat de Vlaamse overheid daar nu ook een prioriteit van wil maken. Ze heeft een plan van het VIB daarover goedgekeurd.”

U hebt al decennialang een helikopterzicht op de technologische vooruitgang. Hebben we hier kansen laten liggen?

SHETTY. “In Vlaanderen beseffen we nog te weinig hoe hard we moeten lopen om gewoon op dezelfde plaats te kunnen blijven staan. We hebben onze voorsprong op China grotendeels verloren. Onlangs kondigde J&J nog een investering in Gent aan voor celtherapie tegen bloedkanker. Die investering, van wellicht 100 miljoen euro, is op basis van technologie van Legend Biotech, een Chinees bedrijf. We mogen nog denken dat Chinezen louter onze technologie kopiëren, maar dat is echt niet zo. En dat gebeurt in zowat alle sectoren, kijk maar naar onze computers. Ze maken betere computers dan wij ooit in het Westen hebben gekund.

“Ik ben een grote bewonderaar van de Vlaamse innovatie. Maar we zijn te braaf. We moeten werken aan onze bekendheid. Het is een oud zeer. Toen ik lang geleden startte bij Janssen Pharmaceutica, had dat al een fantastisch trackrecord. Maar wie wist in andere regio’s dat in Beerse jaarlijks twee medicijnen werden ontwikkeld? Dat was een wereldrecord. We waren het best bewaarde geheim ter wereld, zei ik toen al. Wel, het VIB is nu een van de best bewaarde geheimen ter wereld. We moeten meer naamsbekendheid verwerven. Ik ben akkoord met Edwin Moses, de vroegere CEO van Ablynx, die dat al in Trends aankaartte. In San Francisco en de rest van de westkust van de Verenigde Staten kennen ze het VIB niet, deels omdat we daar niet sterk genoeg vertegenwoordigd zijn. We moeten onze zwaktes erkennen en misschien eens proberen overdreven agressief te zijn in onze public relations. Bekendheid is belangrijk. Zo trek je de beste talenten, investmentbankers, financiers en infrastructuurbedrijven aan.”

Dr. Paul Janssen hamerde er bij zijn kinderen op bescheiden te blijven. Dat vloekt toch met wat we nu zouden moeten doen: harder op tafel slaan en onszelf beter verkopen?

SHETTY. “Dat klopt. Maar als de mensen niets weten over wat Vlaanderen presteert, krijgen we nooit de nodige erkenning. Daarin kunnen wij zeker leren van de Amerikanen. Daar maken ze van tien honderd, terwijl wij van tien vijf maken” ( lacht).

U was 35 jaar actief in de farmasector en hebt er nog nauwe banden mee. Een constante in de sector is zijn imagoprobleem.

SHETTY. “We hadden het er vaak over toen ik in de Verenigde Staten bij J&J was: in de rangschikking van het imago van sectoren stond farma steevast onderaan. Alleen sigarettenmakers en wapenproducenten stonden nóg lager. Uiteraard is er het gegeven dat farmabedrijven veel winst maken en dat mensen niet graag hebben dat winst wordt gemaakt op hun gezondheid. Dat zal altijd zo zijn. Dus moet farma zijn verhaal beter vertellen. We zeggen altijd: hoe hoger het risico, hoe hoger de prijs. Maar dan bots je tegen een kostprijs van een medicijn die oploopt tot 1 of 2 miljoen dollar per jaar per patiënt en weet je meteen dat het onbetaalbaar is. Dat maakt uiteindelijk zelfs de beste gezondheidszorgsystemen – en dat van België is een van de beste – kapot. Dus moeten we betere modellen vinden om de kennis en de baten van onderzoek te delen. Misschien moet een globaal fonds worden gecreëerd om die zaken te onderzoeken en op te lossen. Dan kun je mogelijk ook mensen als Bill Gates en Warren Buffett aantrekken. Die kunnen hun geld ook niet mee in het graf nemen.”

Er wordt geëist dat farmabedrijven als Pfizer en J&J de patenten op hun coronavaccins minstens tijdelijk vrijgeven, omdat het percentage gevaccineerden in arme landen nog altijd ver achteroploopt.

SHETTY. “De oplossing ligt niet in het pauzeren of afschaffen van patenten. Je moet bedrijven vergoeden voor het risico dat ze nemen. Medicijnen mogen niet alleen voor de rijken zijn, maar geneesmiddelenonderzoek is wel enorm duur. Ik denk eerder aan een model waarbij farmabedrijven in arme landen voor coronavaccins en andere medicijnen slechts iets meer dan de werkelijke productiekosten aanrekenen, zodat iedereen ook daar toegang krijgt. Ik betwijfel hoe dan ook dat je door het vrijgeven van de patenten de mensen in arme landen sneller zal helpen. Er is altijd het risico dat die producten daar in beslag worden genomen en op de een of andere manier verkocht in de rijke landen. Finaal komen de baten van die goedkopere geneesmiddelen dan op een Zwitserse bankrekening van een of andere corrupte leider terecht. Natuurlijk maken bedrijven als Pfizer, Moderna en J&J nu extra veel winst door de coronavaccins. Ze moeten ook zelf hun verantwoordelijkheid nemen en zich niet door winstbejag laten leiden. Maar vergeet niet dat ze een hoog rendement nodig hebben om in nieuwe behandelingen te investeren. De coronacrisis leert de farmabedrijven opnieuw dat de wereld één dorp is. Destijds was er bij Janssen, net zoals bij andere farmabedrijven, niet veel animo om bij de opkomst van hiv daar onderzoek naar te doen. Dat was toch alleen ‘iets voor Afrika’. Terwijl we nu weten dat het altijd de hele wereld aanbelangt.”

U hebt een breed internationaal netwerk. Hoe kijkt het buitenland naar ons land?

SHETTY. “Ze zien wel dat hier dingen verkeerd lopen. Maar toon me iemand die nooit een fout heeft gemaakt, en ik toon je iemand die nooit een risico heeft genomen. In het algemeen wordt België gezien als een land dat vrij stabiel is, met onderwijs en een gezondheidszorg van een hoog niveau, en een grote mate van discipline en veilig leven. De belastingen zijn hoog, maar als ik kijk naar de scholing van mijn kleinkinderen: in Amerika is dat bijna onbetaalbaar geworden. Je mag niet alleen naar de negatieve dingen kijken, maar ook de positieve zien en proberen een oplossing te vinden voor de negatieve.”

Zijn we te kritisch voor onszelf?

SHETTY. “Het is goed om kritisch te zijn, ons een spiegel voor te houden. Klagen is ook oké. Als je niet klaagt, weet niemand dat er een probleem is. Binnen J&J kon klagen bijvoorbeeld ook. Daar wordt gewerkt met questionnaires waarin mensen de plussen maar ook de minnen kunnen aangeven. Alleen moet er de wil zijn om problemen op te lossen.”

U bent een geboren en getogen Indiër, die studeerde in Cambridge en veel jaren grotendeels in de Verenigde Staten woonde. Beschouwt u zich toch als Kempenaar?

SHETTY. “Jazeker. Ik heb in de Verenigde Staten altijd gezegd dat ze daar het gezonde boerenverstand van de Kempenaren zouden moeten hebben. Ik ben misschien niet zo koppig, maar ik heb van mijn omgeving wel die praktische ingesteldheid van de mensen hier geleerd. Ik leerde veel toen ik hier vroeger wandelde tussen de koeien” ( lacht).

Hoelang wilt u doorgaan?

SHETTY. ( Gebaart ‘tot ik omval’) “Ik ben opgegroeid onder Paul Janssen. Die is ook tot zijn laatste dagen blijven werken. Ik heb ook mensen gezien die, eenmaal met pensioen, vijf dagen onder de zon op het strand gingen liggen of vijf dagen per week golf gingen spelen, en zag dat ze snel bergaf gingen. Tussen haakjes, ik speel een beetje golf, maar alleen om mijn tienduizend stappen te halen, want ik wandel helemaal niet graag in de bossen. Soit, ik heb na mijn pensioen bij J&J al zoveel over nieuwe technologie geleerd, en ik blijf maar bijleren. Om te antwoorden op de vraag: zo lang mogelijk dus.”