Familie achter JBC bereidt generatiewissel goed voor: ‘Een rol in het familiebedrijf is een privilege’

In familiebedrijven loopt het vaak mis bij de overgang van de tweede naar de derde generatie. Om problemen te vermijden, laat de familie Claes, de eigenaar van de kledingketen JBC, zich al jaren begeleiden door een gespecialiseerd team onder leiding van professor Alain-Laurent Verbeke. Twee telgen van de familie, Anaïs Claes en Lucas Geuens, geven inkijk in dat proces.

“Ik heb als tienjarig kind ons familiebedrijf zien uiteenvallen. Dat heeft een grote indruk op mij gemaakt”, zegt KU Leuven-professor Alain-Laurent Verbeke, een autoriteit op het gebied van familiedynamiek. “Het loopt vaak mis bij de derde generatie, zoals ook in mijn familie het geval was.” Volgens Verbeke overleeft slechts 10 procent van de familiebedrijven drie generatiewissels. “Soms is er een gebrek aan vertrouwen, soms zitten mensen in een rol die ze niet aankunnen, soms speelt er megalomanie mee enzovoort. Als familieleden denken dat ze recht hebben op een bepaalde rol in het bedrijf, dan kan het mislopen. Het is geen recht, maar een privilege.”

Anaïs Claes (27) en Lucas Geuens (29) zijn neef en nicht, dochter van Bart Claes en zoon van Ann Claes, en kleinkinderen van Jean-Baptiste Claes. Ze zijn telgen van de derde generatie van de familie achter de kledingketen JBC. Ze stapten samen met vier andere kleinkinderen in een traject met Alain-Laurent Verbeke met als doel het vinden van hun rol in het bedrijf. “De eerste fase was vooral informatief. We kregen informatie over het bedrijf en de rollen die je kunt spelen”, herinnert Anaïs Claes zich. “Ik weet nu dat je vanuit de raad van bestuur betrokken kunt zijn bij het uitzetten van de strategische lijnen van een bedrijf, zonder dat je je bezighoudt met de dagelijkse operationele zaken, en dat je ook een passieve aandeelhouder kunt zijn. Ik ken nu alle opties.”

Ann en Bart Claes zouden graag zien dat JBC bij die 10 procent familiebedrijven hoort die de derde generatie overleeft. Daarom riepen ze de hulp in van Alain-Laurent Verbeke, die samen met professor organisatiepsychologie Martin Euwema en doctor Katalien Bollen een family academy opzette voor de aandeelhoudersfamilie achter JBC. De drie schreven het boek Familiale grammatica (zie kader onderaan) en begeleiden bij Greenille Private Client @ Deloitte Legal families om beter te leren communiceren en constructief te leren omgaan met conflicten. “Wij leggen een vruchtbare bodem. We leren families hoe ze met elkaar kunnen spreken. Als iedereen dezelfde taal spreekt, kunnen gesprekken over de overdracht van een bedrijf of het opnemen van een actieve rol in een bedrijf vlotter verlopen.”

“Klassiek zijn er drie fases in onze begeleiding”, legt Alain-Laurent Verbeke uit. “De eerste fase noemen we het discovery lab. We spreken met iedereen apart. We proberen in kaart te brengen wat leeft bij de vorige, de huidige en de volgende generatie. Ik heb een gesprek gehad met de grootvader van Anaïs en Lucas, een gesprek met Ann, Bart en Jean-Baptiste samen, en verschillende gesprekken met Ann en Bart. Bij de familie Claes waren een-op-eengesprekken minder nodig dan bij andere families. In de tweede fase organiseren we workshops, om te leren onderhandelen, communiceren of balansen te lezen, wat maar nodig is. Pas in de laatste fase kunnen juridische structuren worden opgezet, zoals een maatschap of een stichting. Eerst moet de familieraad beslissen welke waarden en normen belangrijk zijn, daarna kun je een passende structuur opzetten.”

Voor elke familie wordt een traject op maat van haar noden en behoeften uitgestippeld. “Die externe begeleiding is zeer nuttig”, meent Lucas Geuens. Anaïs Claes treedt hem bij: “Bij de overgang van de eerste naar de tweede generatie was zo’n begeleiding bij JBC niet nodig. Die overgang is informeel, haast vanzelf gegaan. Papa en tante Ann waren met twee. Wij zijn met zes. Het bedrijf was kleiner. Zij zijn met het bedrijf kunnen meegroeien, terwijl het bedrijf nu al een bepaalde omvang heeft. Je hebt een bepaalde kennis en ervaring nodig. Je mag er niet van uitgaan dat je daar zomaar kunt instappen.”

Zowel Anaïs Claes als Lucas Geuens was er zich als kind al van bewust dat er een familiebedrijf was. “Wij merkten natuurlijk dat papa en tante Ann hard werkten. Er werd ook geregeld over het bedrijf gesproken in familiale context, maar niet gedetailleerd”, zegt Anaïs Claes. Lucas Geuens zegt dat die bewustwording geleidelijk aan is gegaan. “In het begin heb je niets door. Als kind kon ik bijvoorbeeld Gert Verhulst ontmoeten, na de Samson en Gert Show. Op een bepaalde leeftijd begin je te beseffen dat dat niet standaard is en dat je bepaalde privileges geniet, omdat je deel uitmaakt van deze familie. Je begint dingen op te merken en daar vragen over stellen. Je krijgt gaandeweg wat uitleg over het familiebedrijf, zonder dat er enige verantwoordelijkheid bij komt kijken.”

De zes kleinkinderen mogen de raad van bestuur in een beurtrol bijwonen als junior board members, op uitnodiging van hun ouders. Anaïs Claes: “Zo leren we van jongs af aan het bedrijf beter kennen, de problemen die zich voordoen en hoe de strategische lijnen worden uitgeschreven. Dat is een zeer leerrijke ervaring voor ons, maar we nemen uiteraard geen adviserende rol op. Momenteel focussen we vooral op bijleren, cijfers leren te begrijpen, enzovoort.”

Op de vraag of ze ooit een meer actieve rol hopen op te nemen, antwoordt Lucas Geuens heel voorzichtig. “Ooit zou ik graag voor JBC werken, maar of dat zal gebeuren, hangt van heel veel factoren af. Het is niet zo vanzelfsprekend. Daar moet goed over nagedacht worden.” Anaïs Claes voegt toe: “Wij zijn al actief in de modewereld en hebben interesse in die wereld. Het zou niet onlogisch zijn dat we daar op een bepaald moment over nadenken, maar vandaag bewandelen we elk ons eigen pad. Het is ook niet zeker dat we daar later nog hetzelfde over denken als vandaag. Onze ouders zetten in ieder geval geen enkele druk op ons.”

Lucas Geuens: “Of we wel of niet in het bedrijf stappen: we werken allemaal samen, we hebben allemaal hetzelfde voor ogen. Dat maakt op zich niet zoveel uit. Onze ouders benadrukken vooral dat we een job moeten doen die we graag doen. Maar als we een actieve of een passieve rol opnemen in het bedrijf, dan moet die ons wel passen.” Volgens Alain-Laurent Verbeke is het voorbereidende werk al gedaan. “De familie is klaar om beslissingen te nemen. De kinderen hebben leren te communiceren over wat ze wel of niet willen en in de documenten staan de regels, de processen en de criteria die ze moeten doorlopen. Ze moeten zich vooral goed voelen in hun rol.”

Gemeenschappelijk doel

Lucas Geuens werkt als modeontwerper bij Black and Gold in Antwerpen en Anaïs Claes lanceert in 2023 voor het eerst een eigen kledinglijn, onder het label Gia Lu Nova. Alain-Laurent Verbeke: “Ik denk dat Bart en Ann Claes heel blij zijn met de diversiteit. Er zijn zes kleinkinderen met heel complementaire talenten en capaciteiten, onder wie verschillenden met een passie voor mode en voor het bedrijf. Dat is een ongelooflijke luxe. Ik stel ook vast dat de tweede en de derde generatie bij JBC op dezelfde lijn zitten. De tweede generatie is heel vooruitstrevend wat betreft maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen. Dat helpt allicht ook.”

Anaïs Claes merkt op dat het bedrijf hard veranderd is sinds de start van het traject met Alain-Laurent Verbeke en zijn team. “Eerst was er JBC, dan is Mayerline erbij gekomen en daarna ook CKS en de andere overgenomen merken van FNG. De toekomstvisie van papa en tante Ann voor het bedrijf verandert. Als zij toekomstscenario’s overlopen, dan merk ik dat wij daar snel in meegaan. We kijken daar niet anders naar. Ik denk dat we de normen en waarden en het gemeenschappelijke doel op orde hebben, waardoor het tot nu toe heel goed gaat.”

Wanneer broers en zussen de leiding overnemen over het familiebedrijf, hebben ze doorgaans dezelfde opvoeding genoten en dezelfde ervaringen. Ze komen uit hetzelfde nest. Voor nichten en neven is die gemeenschappelijke basis er veel minder, waardoor het minder vanzelfsprekend is samen te werken en aan één zeel te trekken. Om elkaar en het bedrijf beter te leren kennen, gingen de kinderen van de families Claes en Geuens op weekend op het hoofdkwartier van JBC in Houthalen-Helchteren. Dat leverde memorabele momenten op. “Wij zijn als familie dichter bij elkaar gekomen”, zegt Lucas Geuens.

Zowel nicht als neef zal nooit vergeten hoe alle kleinkinderen in een kring met kaarsen hun diepste zielenroerselen en dromen uitspraken. “We studeerden allemaal nog en iedereen heeft daar een serieus antwoord op gegeven, waardoor ik een emotionele connectie voelde”, zegt Anaïs Claes. Er was ook tijd voor luchtigere momenten. “Naast het hoofdkantoor ligt een vijvertje. We moesten samenwerken om die over te steken op een luchtmatras. Er kwamen heel veel gekke ideeën boven. Dat leverde grappige momenten op. Al helemaal toen Alain achteraf demonstreerde hoe het moest”, lacht Lucas Geuens.

Transparante schenking

In maart 2022 richtten Ann en Bart Claes de private stichting GEQ op. In de oprichtingsakte staat als doelen: het bevorderen van een stabiel aandeelhouderschap, een efficiënte en eenvoudige besluitvorming, het behoud van het familiale karakter en de verankering van de vennootschap bij haar familiale aandeelhouders. Professor Verbeke wil liever niet bevestigen welke structuur is opgezet om een stukje van het familiebedrijf van de tweede naar de derde generatie door te geven. “Laat het ons erop houden dat er een klassieke continuïteitsstructuur is opgezet, omdat de familie niet alleen begaan is met de volgende generatie aandeelhouders maar ook met de werknemers en andere stakeholders.” Er zijn aandelen doorgegeven aan de derde generatie, maar nog geen zeggenschap.

Bij schenkingen lopen de emoties soms hoog op, maar dat was niet het geval bij de familie achter JBC. Lucas Geuens: “Ik ben dankbaar. Alles is heel eerlijk, duidelijk en transparant besproken. Er is geschonken met een vaste verdeling, de rekensom is gemaakt. Daar kwamen geen negatieve emoties bij kijken.” Ook Anaïs Claes vindt dat de schenking op een logische manier heeft plaatsgevonden, terwijl er ruimte was voor de kleinkinderen om hun mening te geven. “Ik denk dat iedereen het eens was met de verdeling, maar als iemand niet akkoord zou gegaan zijn, dan kon die dat vrijuit zeggen.” Dat laatste is volgens Alain- Laurent Verbeke cruciaal. “Als je spanningen blootlegt, dan kun je ze aanpakken. In families waar zulke zaken niet of niet transparant geregeld zijn, krijg je veel emoties en conflicten bij een overlijden. Vaak komen identiteitscrisissen, kleine of grote trauma’s pas bij het openvallen van de nalatenschap naar boven. Dat speelt niet bij de familie Claes, die heel open is.”

De eerste voorbereidingen voor de overdracht van JBC werden dan ook al bijna tien jaar geleden getroffen. “Rond de tijd dat ik ging studeren, toen ik 18 jaar was”, herinnert Anaïs Claes zich. Toen werd een proces in gang gezet om de kleinkinderen te informeren. Volgens Verbeke moet de begeleiding “het tempo van de familie volgen”. “De ene familie is daar al sneller klaar voor dan de andere. Bart en Ann zijn geëngageerde bedrijfsleiders en ouders, die heel bewust hun kinderen willen betrekken, respecteren, faciliteren, zonder druk en in alle transparantie. Klassiek is er een familieraad, die een of twee keer per jaar samenkomt. Voorlopig beperkt het engagement van de kleinkinderen van de familie Claes zich tot het zich gedragen als verantwoordelijke aandeelhouders en familieleden.”

Alain-Laurent Verbeke: “Ik heb families waarvan de oudste telg 36 jaar en de jongste vier jaar is. Dan kun je moeilijk wachten met het informeren van de oudere kinderen tot de jongste achttien is. Het is al gebeurd dat ik aan een meisje van twaalf heb uitgelegd wat een trust is. Dan moet ik mijn uitleg aanpassen aan de leeftijd van dat kind, maar het kan wel.” Door de jonge leeftijd van de kleinkinderen van de familie Claes is er ook nog geen aangetrouwde familie die zich moeit. “Papa en tante Ann hebben altijd benadrukt dat we enkel rekening moeten houden met de familie als het over het familiebedrijf gaat. Partners hebben daar niets mee te maken”, zegt Anaïs Claes.