Familiale ondernemers wagen hun kans in verkiezingen: ‘Warme oproep voor meer familiale ondernemers in de politiek’

Op zondag 26 mei trokken we naar de stembus. Familiale ondernemers met een politiek mandaat zijn eerder uitzondering dan regel. Politiek blijkt moeilijk te verzoenen met het ondernemerschap. Vier familiale ondernemers getuigen waarom ze meedingen naar de gunst van de kiezers. “Een land moet in belangrijke mate als een onderneming worden geleid.”

Op zondag 26 mei kiezen we voor de samenstelling van de Vlaamse, de federale en de Europese parlementen. Trends Family Business Newsletter ging praten met vier familiale ondernemers met parlementaire ambities. Christian Leysen (Open Vld), Maarten De Veuster (N-VA), Maaike Bradt (CD&V) en Kathleen Verhelst (Open Vld) getuigen over wat hen drijft en uitdaagt. En ook over wat politiek en familiebedrijven van elkaar kunnen opsteken.

Christian Leysen : ‘Dat ik de lijst mag trekken is een geschenk’

Don’t you dare to take the past for granted (and certainly not the future). Het zou een goed advies kunnen zijn voor politici in campagnetijden. De spreuk staat onder een fraaie schets in de hal waar Christian Leysen (64) ons welkom heet. De woonst is omgetoverd tot een campagnesecretariaat, maar de kunst met een familiaal trekje is even manifest aanwezig als de verkiezingsaffiches. Leysen schildert zelf, vaak op historische familiedocumenten of kranten met nieuws over de familie. Het werk in de hal kocht hij ooit van de jonge, toen nog onbekende Rinus Van de Velde.

Het onderschrift duikt ook op als we Leysen vragen waarom hij op 26 mei voor OpenVld de Antwerpse Kamerlijst trekt. “Net als in mijn bedrijven hoop ik dat de regering thema’s op de lange termijn zal behandelen. Zaken waar niemand tegen kan zijn: mobiliteit, klimaat, de werkzaamheidsgraad van onze bevolking. Het spel tussen meerderheid en oppositie moet er zijn, maar ik hoop dat we daarover een toekomstpact kunnen uitwerken.”

Zo’n toekomstpact maak je echter niet alleen voor de volgende generaties, drukt Leysen ons op het hart. Hij vertelt over zijn 92-jarige moeder. Ook zij hamert op dringende acties tegen de klimaatverandering. “Rond die thema’s moet je net als in je familiebedrijf generaties samenbrengen via concrete actieplannen. De politiek leeft vaak van dag tot dag. Je kunt moeilijk de bakens verzetten. Je moet buiten de lijnen durven te kleuren als je zaken in beweging wil zetten.”

Wel meer puzzelstukken vielen goed voor Christian Leysen. Sinds hij begin dit jaar de fakkel doorgaf in zijn ondernemingen Ahlers en Xylos, heeft hij meer tijd voor de politiek. Begin deze eeuw zat Leysen ook al enkele jaren in de Antwerpse gemeenteraad. Bij Ahlers en Xylos schoof hij door naar de post van voorzitter van de raad van bestuur. “Mijn beschikbaarheid zal door mijn politieke activiteit verschuiven van 70/30 naar 30/70. Dat vergt organisatie en dat is ook de reden waarom veel ondernemers de stap naar de politiek niet zetten. Het is niet alleen een investering in tijd, maar zeker ook een mentale investering.”

Toch bevindt hij zich als nieuwkomer in een luxesituatie. “De waan van de dag in de politiek schrikt mij niet af. Ik moet geen carrière meer maken en ben in die zin wat ontheemd. Politiek is ook denken aan wie na jou de opdrachten zal invullen. Dat betekent dat je net als in een bedrijf inzet op het ontwikkelen van jong talent en op een positieve boodschap. Uiteraard moet je kunnen leven met de wetenschap dat bij verkiezingen de emotie van het moment meespeelt. We leven nog te veel van verkiezing naar verkiezing, met de bijbehorende jobonzekerheid voor politici. Voor mij is dat minder een gegeven. Dat ik de lijst mag trekken, ervaar ik daarom als een geschenk.”

Ook in zijn stijl als bedrijfsleider ziet Leysen kansen voor de politiek. Wat nederigheid kan helpen. “Als familiale ondernemer heb ik geleerd dat de hoogste autoriteit in een bedrijf niet altijd de beste oplossing heeft. Die bescheidenheid wil ik meenemen naar de politiek. Verdedig je eigen standpunt, sta voor duidelijkheid, maar besef dat je samen meer kunt. Dat betekent ook over de partijgrenzen heen durven te denken, op zoek naar oplossingen.”

Maarten De Veuster : ‘In politiek en familiebedrijf doe je het voor je kinderen’

Maarten De Veuster (46) staat voor de N-VA op de vijftiende plaats op de Antwerpse lijst voor het Vlaams Parlement. Naast burgemeester van Schoten is hij ook de eigenaar van Scot Reizen, het reisbureau dat zijn vader Jan De Veuster in 1974 oprichtte. De bekendste telg van de familie De Veuster zien we echter aan de muur prijken als we het kantoor binnenwandelen. Pater Damiaan was de broer van Maarten De Veusters overgrootvader.

Dat is handig voor de business. “Voor de familiezaak sluit ik vaak akkoorden in de Verenigde Staten. Ik teken er als Maarten ‘Joseph Damian’ De Veuster. Dat zorgt daar nog altijd voor een mooie entree.”

Zijn entree in de politiek maakte Maarten De Veuster in 2003 bij de toen nog kleine N-VA. Drie jaar later werd hij schepen in Schoten. Sinds 2012 is hij burgemeester en bij de komende verkiezingen staat hij voor het eerst op een Vlaamse lijst. “Toen ik burgemeester werd, was de impact op het familiebedrijf groot. Je kunt dat enkel waarmaken als je personeel een tandje bijsteekt. Ik heb die stap dus goed overlegd met mijn medewerkers. Je moet zeker zijn dat het thuisfront goed verdedigd is, zowel familiaal als zakelijk.”

De Veuster maakt waar mogelijk tijd vrij voor zijn bedrijf. Hij trekt af en toe nog naar de Verenigde Staten omdat die bestemming zijn specialisatie is. “In 2003 was het reisbureau mijn beroep en de politiek mijn hobby. Vandaag is dat omgekeerd.” Leidde die uit de hand gelopen hobby tot vragen bij zijn klanten? De Veuster houdt de boot af. “Uiteraard heb je altijd negatieve reacties, maar zeker ook positieve. We hebben zeker klanten verloren, maar hebben er net zo goed bijgewonnen.”

Net als in het familiebedrijf primeert voor de burgemeester-ondernemer ook in de politiek het denken op de lange termijn. “We hebben een langetermijnvisie voor Schoten uitgestippeld met een aantal grote projecten. Je weet dat je zaken in gang zet die verder gaan dan een ambtsperiode. Beslissingen waarmee je niet meteen electoraal zal oogsten. Je moet dus hopen dat de kiezer je voor dat denken op de lange termijn beloont. Het stopt niet na jou, niet als burgemeester en niet als ondernemer. Je ziet je kinderen elke dag en je weet dat je het uiteindelijk voor hen doet.”

Vanop de vijftiende plaats is de kans gering dat De Veuster verkozen geraakt in het Vlaams Parlement. “Ik heb ja gezegd omdat ik als kleine familiale ondernemer thema’s meebreng waar de partij iets mee kan doen. Oosterweel komt hier op ons af. Bereikbaarheid is een groot vraagstuk dat veel ondernemers interesseert. Als burgemeester van Schoten word je haast vanzelf mobiliteitsspecialist. Die expertise wil ik zeker meenemen naar een hoger niveau.”

Als politicus groeide Maarten De Veuster vanuit het lokale verenigingsleven. Hij haalt er zijn inspiratie als de politiek minder wendbaar blijkt dan het ondernemerschap. “De samenleving helpen opbouwen heeft me altijd geïnteresseerd. Zoals ik met andere reisbureaus de krachten bundel, geloof ik ook dat je als politicus verder komt als je een draagvlak kunt creëren. In het verenigingsleven heb ik ervaren dat op die manier zaken vooruit gaan. In de politiek is het net zo.”

Toch moest De Veuster wennen aan de tragere processen van de gemeentepolitiek. “Snel schakelen kan je niet als politicus. Je moet budgetten vrijmaken, begrotingen herzien, plannen laten goedkeuren. Ik heb mijn carrière in de politiek stap voor stap opgebouwd. Daarom had ik de tijd om aan die traagheid te wennen.”

Maaike Bradt : ‘Onze winkel is echt een bron van politieke inspraak’

In de voedingswinkel Den Bradt in Tisselt heten de zussen Maaike en Silke Bradt ons hartelijk welkom. Maaike Bradt (33) lachte ons eerder al toe op de CD&V-affiche als kandidate op de lijst voor het Vlaams Parlement. Momenteel is ze schepen voor die partij in Willebroek. Voor Maaike was het nooit echt de vraag hoe ze haar politieke mandaat met het familiebedrijf zou combineren. Integendeel, de voedingswinkel, 62 jaar geleden gestart door de grootmoeder van Maaike en Silke, bleek een welgekomen oplossing toen haar politiek engagement groter werd. “Toen ik in 2013 schepen werd, was mijn moeder net ziek geworden. Zij baatte de zaak uit en kon hulp gebruiken. Het was zowel voor mijn familie als voor mijn politieke ambt een voordeel dat ik dicht bij huis kon werken.”

Hoe mooi de oplossing ook was, Maaikes moeder toonde wel reserves over de impact van een politieke keuze op de zaak. “We hebben gemerkt dat er niet echt een negatief effect is als je mensen uitlegt dat je niet voor een kleur, maar voor een project kiest. Je kunt de ondernemer en de politica nooit helemaal loskoppelen en dat is ook niet nodig. Ik ben trots op de zaken waarvoor ik sta. De politiek en het familiebedrijf vullen elkaar aan. Ik ben extra aanspreekbaar, maar als er op zondag een evenement is, dan kies ik doorgaans voor mijn zaak, want de mensen verwachten mij daar. Die afweging moet ik elke dag maken, maar mensen waarderen het ook wel dat je duidelijke keuzes maakt.”

Toen hun moeder overleed, kwam haar zus Silke Maaike versterken in Den Bradt. Twee jaar terug verloren de zussen ook hun vader na een verkeersongeval. “Hij hielp na zijn uren als gemeentearbeider in de zaak. Het was een moeilijke periode, maar we kwamen er sterker uit. Sindsdien baten we samen met een medewerker de winkel uit, maar in campagnetijden blijft het een pittige combinatie. Het gaat niet enkel om hoe ik politiek met de winkel en mijn gezin combineer, maar ook over hoe mijn zus de job in de winkel met haar gezin combineert.”

In 2014 stond Maaike Bradt al eens op een federale lijst. Ditmaal voert ze campagne vanop een negende plaats en de winkel speelt daarin geen onbelangrijke rol. “Hier komen veel mensen over de vloer en zij praten over de verkiezingen, de thema’s, de gevoeligheden. Het is echt een bron van inspraak. Mensen spreken ook mijn zus erop aan. We lijken sterk op elkaar en mensen verwarren ons soms. Dan vertellen ze Silke dat ze op haar zullen stemmen.”

Wat als ze verkozen geraakt voor het Vlaams Parlement? “Dat zou een hele aanpassing zijn. Momenteel hebben wij één werknemer, maar mocht ik verkozen raken, dan bekijken we hoe we dat aanpakken in de zaak. Als kleine familiale onderneming kunnen wij snel schakelen. Mijn zus en ik zien elkaar dagelijks. Zo snel reageren, daar kan de politiek iets van leren.”

Kathleen Verhelst : ‘Het familiebedrijf zal altijd op de eerste plaats staan’

Begin maart toverde Open Vld in West-Vlaanderen Kathleen Verhelst (50) uit de hoed op de Vlaamse Kamerlijst. De onderneemster staat aan het hoofd van Verhelst Bouwmaterialen, een deel van Groep Verhelst. Het familiebedrijf ontstond in 1925 en telt 800 medewerkers. Samen met haar broer Johan vormt Kathleen de vierde generatie van het familiebedrijf, dat onlangs de aandeelhoudersstructuur opsplitste. Kathleen Verhelst verwierf eind maart onder andere Verhelst Bouwmaterialen en Verhelst Logistics, terwijl Johan Verhelst vorig jaar al onder meer Verhelst Aannemingen en Verhelst Machines overnam. Beide takken blijven onder dezelfde vlag actief, maar financieel zijn de activiteiten gescheiden.

Kathleen Verhelst bezegelde de splitsing ongeveer gelijktijdig met de aankondiging van haar politieke ambities. Dat is toeval, verzekert ze ons als we de gebouwen van Verhelst Bouwmaterialen in Oudenburg binnenstappen. “Mijn stap naar de politiek heb ik dus niet bij de andere familiale aandeelhouders moeten aftoetsen, gezien de evolutie die we net hadden doorgemaakt. Maar uiteraard heb ik het wel met de familie thuis besproken.”

Ook de medewerkers worden voorbereid op een organisatie waarin Kathleen Verhelst minder prominent aanwezig zal zijn. Ze staat tweede op de lijst, en trekt dus zeer waarschijnlijk naar het Vlaams Parlement. “Toch zal het familiebedrijf altijd op één staan”, benadrukt ze. “In het familiebedrijf verandert momenteel veel, dus kunnen we alles ineens afstemmen op de stap naar de politiek. Ik wil wel absoluut vermijden dat ik als politica in de cocon van de politiek verzeild geraak. Af en toe met de voeten weer in het bedrijfsleven kan zeer verrijkend zijn. Net voor die voeling ben ik ook gevraagd. Dan moet je dat niet anders gaan doen.”

Kathleen Verhelst deed nooit eerder aan politiek. Toch ziet ze parallellen genoeg die de uitdaging de moeite waard maken. “Als bedrijfsleider zorg je voor je onderneming, in de politiek zorg je voor de maatschappij. Een land moet in belangrijke mate als een onderneming worden geleid. De kritiek op een begroting die niet in evenwicht is, is terecht. Een bedrijf zonder sluitend budget, blijft ook niet bestaan.”

Moet je het land dan ook als een familiaal bedrijf leiden? Verhelst aarzelt even. “De warmte van het familiale kan zeker waarde hebben in de politieke structuren. In familiebedrijven heb je al minder ellebogenwerk dan in andere bedrijven en al zeker minder dan in de politiek. Dat wordt wennen.”

Weinig ondernemers stromen door naar de politiek. “Het fascineert me dat in België zo mysterieus wordt gedaan over de politieke voorkeur van ondernemers. Velen durven het niet uit angst voor de reacties van klanten, terwijl we vaak gewoon weten hoe iemand denkt. Van andere ondernemers krijg ik veel goede commentaar en dan vraag ik hen waarom zij de stap niet zetten. Ik doe dus ook een warme oproep voor meer ondernemers, ook familiale, in de politiek. Dat kan de efficiëntie alleen maar ten goede komen.”