‘Ethiek wordt de nieuwe valuta in het bedrijfsleven’

‘2022 wordt het jaar waarin bedrijven verantwoordelijkheid moeten opnemen voor de activiteiten die zich in hun waardeketen afspelen’, zeggen Pascale Moreau, partner Employment Law bij PwC Legal en Jessica De Bels, advocaat en manager Employment Law bij PwC Legal.

Volgens statistieken van de Internationale Arbeidsorganisatie zijn er wereldwijd ongeveer 25 miljoen slachtoffers van gedwongen arbeid en 152 miljoen slachtoffers van kinderarbeid. Jaarlijks overlijden 2,78 miljoen personen als gevolg van werkgerelateerde ziektes, terwijl er zich elk jaar zo’n 374 miljoen niet-dodelijke arbeidsongevallen voordoen.

De cijfers zijn confronterend, maar de praktijken zijn ons allen niet onbekend. Het gaat van mensonterende praktijken in leerlooierijen voor het vervaardigen van de nieuwste mode tot flagrante schendingen van de arbeidswetgeving zoals het inzetten van minderjarigen of mensen zonder geldige verblijfspapieren om onze pakjes tijdig te leveren. Bedrijven zijn op dit moment dan ook niet verantwoordelijk voor de partners waarmee ze in zee gaan en de omstandigheden waaronder zij het klaarspelen om hun diensten waar te maken.

Ethisch handelen bovenaan op bedrijfsagenda

Nochtans dragen onze bedrijven ethiek en integriteit dezer dagen hoog in het vaandel. Meer dan ooit zetten werkgevers in op een duurzaam personeelsbeleid en trachten ze een inclusieve en transparante bedrijfscultuur neer te poten. Bedrijven slaan ons om de oren met de maatregelen die ze nemen om de ecologische impact van hun producten en processen te beperken.

Ze doen dit niet (alleen) uit ideologische overwegingen of om tegemoet te komen aan de wensen van consumenten. Ethisch handelen heeft ook een wezenlijke impact op de waarde van hun bedrijf. Bij transacties zoals fusies of overnames maken ESG-aspecten (environmental, social, governance) tegenwoordig een integraal onderdeel uit van het due diligence-proces en heeft de evaluatie daarvan een onverbiddelijk impact op de prijszetting en de financiële rating van een onderneming. Gekoppeld aan een influx van nieuwe regels en wetgeving op het vlak van transparantie en rapportering, kan het ESG-thema niet anders dan bovenaan op de bedrijfsagenda staan. Iedereen is het erover eens dat ondernemingen rekenschap moeten geven over hun bijdrage aan een gezonde planeet en een samenleving met sociaal-economische samenhang.

Mensenrechten in de waardeketen

Tot nog toe gaat de verantwoordelijkheid van ondernemingen echter slechts beperkt op voor de activiteiten die zich in hun waardeketen afspelen. Winkelketens en modebedrijven in België moeten geen maatregelen treffen om ervoor te zorgen dat de kleding die zij aankopen met respect voor de mensenrechten is geproduceerd, e-commercebedrijven hoeven geen verantwoordelijkheid te dragen voor eventuele mistoestanden die zich bij hun onderaannemers of koerierbedrijven afspelen, enzovoort.

2022 wordt echter een gamechanger op dat vlak. De Europese Commissie werkt aan nieuwe regelgeving waardoor bedrijven binnenkort verplicht zullen worden hun zakelijke relaties en waardeketen te auditen op vlak van ESG-criteria. Europese bedrijven zullen dus niet alleen zelf mensenrechten en arbeidsregelgeving moeten respecteren, maar ook nagaan of dat in hun waardeketen het geval is, gaande van buitenlandse investeringsketens tot en met lokale leveranciers en buitenlandse onderaannemers. Naar verwachting zullen de nieuwe regels bedrijven verplichten om ‘passende zorgvuldigheid’ aan de dag te leggen in hun waardeketen. Dat gaat bijvoorbeeld over het nemen van maatregelen om potentiële negatieve effecten op het gebied van mensenrechten, milieu en goed bestuur in kaart te brengen, maar ook over het openbaar maken van een ‘zorgvuldigheidsstrategie’ die weergeeft wat bedrijven doen om die risico’s te beperken. De Commissie overweegt zelfs om managementverloning deels te koppelen aan duurzaamheidsdoelstellingen en in verplichte ESG-training te voorzien voor bestuursleden.

Van morele verantwoordelijkheid tot nieuwe valuta

Dat de verantwoordelijkheid van bedrijven op vlak van duurzaamheid en mensenrechten zich niet langer beperkt tot hun eigen activiteiten, maar dat ze ook aangesproken kunnen worden op de daden en activiteiten van de bedrijven waarmee zij samenwerken, kan fundamentele wijzigingen met zich brengen. Vanuit ESG-perspectief kan blijken dat strategische keuzes uit het verleden niet langer opportuun zijn, waardoor bedrijven genegen zijn een nieuwe strategische koers uit te zetten. Gezien de aard en omvang van ESG-gerelateerde veranderingen leidt dat in veel gevallen tot ingrijpende transformaties van de manier waarop de organisatie is ingericht en werkt. Dat maak dat ESG ook meteen enorme opportuniteiten met zich kan brengen en rechtstreeks waarde kan creëren. Ethiek is daarmee niet langer een morele verantwoordelijkheid, maar wordt meer en meer de nieuwe valuta in het internationale bedrijfsleven.