Eric Domb (Pairi Daiza): ‘Er mag ook wel wat respect zijn’

Na de coronaklap investeert het Henegouwse dierenpark Pairi Daiza naarstig verder om de grootse plannen van oprichter Eric Domb uit te voeren: een buitengewone tuin creëren waarin alle pracht van deze planeet besloten ligt. Op lange termijn heeft Domb een droom die nóg ambitieuzer is dan al wat hij tot nu heeft gedaan. “Het park moet een oord worden waar we mensen aanmoedigen om op te komen voor de natuur.”

De uitbraak van het coronavirus is lang niet de enige catastrofe waarmee Eric Domb te maken kreeg sinds hij 28 jaar geleden Pairi Daiza oprichtte. Kort na de start ging het dierenpark, dat toen nog Parc Paradisio heette, bijna failliet toen het een proces verloor tegen de cateraar. Even later viel een boom op de nog niet verzekerde vogelserre, en vervolgens zonk ook nog een zelfgebouwd schip, toen de grootste investering, een week na de inhuldiging. Maar al die bijna fatale ervaringen hielpen wel toen ook Pairi Daiza maandenlang moest sluiten tijdens de coronacrisis. “Je moet al veel klappen hebben gekregen om dan sereen te kunnen blijven”, stelt Domb.

Corona duwde Pairi Daiza 5,7 miljoen euro in het rood in 2020. Maar vorig jaar rechtte Pairi Daiza al de rug. Het park kreeg onverhoopt toch nog bijna 1,9 miljoen bezoekers over de vloer. “Er waren nochtans amper scholen en bedrijven die ons hebben bezocht. Het bewijst de grote trouw van onze bezoekers – een belangrijke kracht van het park om te weerstaan aan problemen”, zegt Eric Domb. Dat zijn bankiers na de uitbraak van de pandemie uitdrukkelijk stelden dat ze Pairi Daiza onder geen beding zouden laten vallen, bezorgde hem heel wat gemoedsrust. Domb werkt intussen verder aan de verwezenlijking van zijn parkdromen. Dat zijn traject nooit zonder zorgen en zuchten zal zijn, neemt de 61-jarige avonturier er noodgedwongen bij. “De beste manier om moeilijke omstandigheden te accepteren, is geen andere keuze te hebben”, aldus Domb.

In 2020, in volle coronacrisis, haalde u hard uit naar minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit). U vergeleek hem met een Romeinse dictator.

ERIC DOMB. “Dat is zo. Wij hadden ons toen voorbereid op de heropening. Net voor ons grootste jaarlijkse feest op Halloween vernamen we dat we niet mochten opengaan. Wat me choqueerde, was de contradictie dat zwembaden wel konden openen en dat mensen buiten in het park mochten wandelen, maar dat de toegang werd verboden tot de buitenzones van een groot dierenpark van bijna 80 hectare. Een rationele rechtvaardiging daarvoor had ik ten zeerste gewaardeerd. In een democratie is dat essentieel. Als iemand de fundamentele vrijheid om te werken zo inperkt, terwijl wij dagelijks 100.000 euro uitgeven om onze dieren en planten in leven te houden, sla ik met de vuist op tafel.”

U blijft investeren in nieuwe thema’s. Waarom?

DOMB. “Sommigen zeggen dat ik verplicht ben te blijven investeren, maar dat is absoluut niet waar. Voordat ik in 1999 naar de beurs trok, draaiden we al break-even. Als we ons hadden beperkt tot een vogeltuin, hadden we zonder probleem kunnen leven met 350.000 à 400.000 bezoekers per jaar. De reden waarom we acht werelden (themagebieden over fauna en flora, nvdr) hebben gecreëerd, is heel simpel: ik had er zin in. Ik wilde een buitengewone tuin creëren waarin je alle pracht van deze wereld kunt terugvinden.”

Er volgen nog vier werelden.

DOMB. “Er komen nog een Japanse tuin, een steppe en een blauwe oase, maar het belangrijkste project is de Sanctuary, een gigantische serre van 4 hectare waarin we het tropische klimaat van de Amazone kopiëren, en waarin we 110 à 120 miljoen euro investeren. Je hebt een deel oceaan, een deel woud en een deel woestijn. Die in één ruimte samenbrengen en de temperatuur constant houden, leidt tot heel complexe problemen. Begin 2024 moet Sanctuary klaar zijn.”

Hebt u nog nieuwe thema’s in gedachten?

DOMB. “Ik ben zo’n idioot die wel eens van gedachten verandert, maar ik geef je mijn woord: er zullen geen werelden meer bij komen. Die twaalf omvatten alle plaatsen die ik tijdens mijn vele reizen het liefst heb bezocht. En eerlijk gezegd heb ik niet meer de motivatie er nog andere te zoeken. Er is een ander project dat me na aan het hart ligt, en dat nog veel ambitieuzer is dan alles wat we tot hiertoe hebben gedaan. We hebben met Pairi Daiza een soort levend juwelendoosje gemaakt, waarin zich nog iets waardevollers kan ontwikkelen: het park moet een oord zijn waar we mensen aanmoedigen om op te komen voor de natuur, en voor dieren in het bijzonder. Dát wil ik vanaf nu ontwikkelen. Het zou voor mij een beetje dramatisch zijn als ik heel mijn leven zou hebben gewijd aan het creëren van een mooie lijst, maar dat het essentiële deel, het schilderij, uiteindelijk zou ontbreken. Per definitie zijn mijn dagen geteld. Ik weet niet hoeveel dagen mij nog resten dat ik in een lucide toestand professioneel efficiënt kan werken, dus wil ik dit snel in gang zetten. Ik moet de energie hebben om het lot van dieren te verbeteren.”

U mikt op 3 miljoen bezoekers per jaar. Dat is het maximum?

DOMB. “Het zal daarrond draaien. De vraag is eerder hoeveel bezoekers we nodig hebben om onze investeringen te betalen. Ons doel is niet 10 miljoen bezoekers te ontvangen. We moeten een bezoekersfrequentie hebben die een aangenaam bezoek aan het park mogelijk maakt en die toch voldoende middelen oplevert om onze projecten te realiseren. Dat evenwicht zoeken we.”

Hoeveel bedden zal u uiteindelijk hebben voor wie wil overnachten?

DOMB. “We zullen er zeker drie of vier keer meer hebben dan nu. Dat betekent dat hier uiteindelijk 400 à 500 mensen kunnen overnachten. Dat is veel minder dan zou kunnen. Andere grote parken hebben in verhouding tot het aantal bezoekers veel meer bedden. Maar wij kunnen niet verder gaan, door de ervaring die wij willen bieden, met een overnachting dicht bij de dieren. Dat kan niet op grote schaal. Maar misschien zie ik het ooit anders en bouwen we nabij het park hotels die meer klassieke overnachtingsmogelijkheden bieden.”

Hoever staat u met uw vraag om de tgv te laten stoppen voor Pairi Daiza?

DOMB. “Nergens. De bal ligt niet in ons kamp. Ik kan de NMBS daar niet toe verplichten. Pairi Daiza is de belangrijkste toeristische attractie van dit land en het was op zeker moment ook de grootste investeerder in Wallonië. Het is dan toch gek, hallucinant zelfs, dat Henegouwen de enige provincie is waar de tgv passeert zonder er te stoppen. Dit is echt een onderwerp waarover Vlamingen en Walen van goede wil een akkoord zouden moeten vinden.

“Het onderwerp doet me glimlachen, want het is een voorbeeld van de kracht van lawaai maken op de sociale media. Het is echt een sociaal probleem: zodra iets sommigen stoort, soms om puur ideologische redenen, krijg je de wind van voren. Het is al gebeurd dat iemand die alleen zichzelf vertegenwoordigde maar disproportioneel veel kabaal maakte op de sociale media, hier geen tgv wilde omdat Pairi Daiza nog groter zou kunnen worden. Het is een maatschappelijk probleem dat diegenen voor wie we stemmen, onze legitieme vertegenwoordigers, zo gemakkelijk kunnen worden beïnvloed door individuen die zeggen: daar houd ik niet van.”

Deze regio houdt misschien niet van successen?

DOMB. “En dat is een collectief probleem. Of je een bedrijf hebt in het zuiden of het noorden van het land: fundamenteel zijn de regels over fiscaliteit en arbeid ongeveer dezelfde. Maar er is een andere ingesteldheid in de regio’s. Ik heb het dan niet over administratie. Wij hebben nooit enig probleem gehad met de administratie in Wallonië. Het is zelfs gemakkelijker om te ondernemen in Wallonië dan in Vlaanderen. Voor mij is de rem op de economische ontwikkeling van Wallonië psychologisch en cultureel. Het probleem is dat men hier niet houdt van grandeur. Zolang je klein blijft, is het goed. Zodra je verlangt naar grootsheid en ontwikkeling, val je in een slechte categorie. Tussen haakjes: over de lonen van de grote sporters wordt veel minder gediscussieerd dan over de lonen van ondernemers.”

Ondernemers worden te weinig gesteund?

DOMB. “Ik vind hoe dan ook dat het de eerste plicht is van ondernemers om op zichzelf te rekenen. Maar dat de politiek ons stokken in de wielen zou hebben gestoken, klopt niet. Politici zijn er niet voor verantwoordelijk dat sociale netwerken zo zijn opgekomen en iedereen denkt dat hij of zij journalist is. Er heerst vandaag een cultuur van verontwaardiging. Jezelf heldhaftig voordoen zonder een druppel zweet te laten is supergemakkelijk. De media zijn daar ook mee voor verantwoordelijk. Soms missen zij terughoudendheid.

“Zo was er in onze gemeente iemand die alleen zichzelf vertegenwoordigde, maar het systeem van interpellaties gebruikte om te eisen dat Pairi Daiza alle dieren zou vrijlaten in de natuur. Je kunt je voorstellen wat dat zou betekenen voor dieren die zijn geboren in dierentuinen en altijd tussen mensen hebben geleefd. Dat gaat over species die dreigen uit te sterven, of zouden worden afgemaakt in de omgeving waarin ze zouden worden vrijgelaten. Men vergeet altijd hoeveel dieren creperen in de vrije natuur. Vroeger werd iets zoals die eis tot vrijlating geopperd in het café op de hoek en bleef het binnen die muren. Vandaag wordt zo’n mening breed uitgesmeerd in de media. We moeten weerstand bieden tegen die cultuur van verontwaardiging, want dit is uiterst destructief voor de zaak van de dieren.”

U hebt in uw carrière vaak kritiek gekregen. Wordt het na al die jaren makkelijker om die te verteren?

DOMB. “Ik ben niet tegen kritiek. Het is de beste manier om bij te leren. Maar er mag wel wat respect zijn. Ik ben verre van perfect. Ik zit vol gebreken en er zijn altijd zaken die we beter kunnen doen. Ik kan ermee leven dat ik op sociale media al zo vaak ben versleten voor megalomaan. Maar wat me in al die kritiek het meest pijn doet, is die afgunst en dat gebrek aan erkenning voor ondernemers die grote ambities en dromen koesteren. Je krijgt de indruk dat het een tekortkoming is, dat een grootse droom automatisch megalomaan is. De cultuur van de middelmatigheid zou dan intelligent zijn.

“Ik ben op dat vlak gelukkig nog geprivilegieerd. Het park is erg geliefd bij Walen, Vlamingen en Brusselaars. Ik ken mijn gebreken en tekortkomingen bovendien goed genoeg en ik zie geen reden om mezelf naar voren te schuiven. Maar nogmaals: ik geloof echt dat er een soort vijandigheid is tegen alles wat belangrijk wordt, een automatische reflex dat groei slecht is. Dat veroorzaakt grote schade aan Wallonië. Mensen beseffen niet dat het in ieders belang is dat er mensen met grootse ideeën en dromen zijn, want die zullen veel banen creëren.

“Men heeft hier ook de neiging om het woord ‘groei’ te koppelen aan een aanslag op het milieu. Terwijl je eerst de middelen moet hebben voor je kunt investeren in de groene inkleuring van je activiteit. Zo engageren wij ons om binnen de tien jaar 100 procent groene energie te gebruiken. Toen we 400.000 bezoekers hadden, was dat nog ondenkbaar. De middelen die ik ter beschikking van de natuur kan stellen, zijn nu veel groter en zo kan ik die beweging lanceren die echt een impact kan hebben op hoe we dieren behandelen. Helaas wordt dat discours bekeken als pure promotie.”

Pairi Daiza werd al drie keer op rij verkozen tot de beste zoo van Europa. Trekt dat kandidaat-kopers?

DOMB. “Ik zie niet in waarom ik mezelf moet inbeelden ooit dit park te verkopen. Stel dat ik over twee jaar zou verkopen, als covid ver achter ons ligt en Sanctuary ingehuldigd is. Dat zou misschien hét moment zijn, omdat we dan nog niet de tijd hebben gehad om te ontgoochelen. Ik zou een hoop geld opstrijken. So what? Ik behoor toe aan dit park. Ik kan niets anders. Deze plek maakt me gelukkig. Ik heb ook geen zin om voor een nieuwe aandeelhouder te werken die me veel zou betalen, maar me zou verhinderen om te doen wat ik wil doen. En als ik verkoop, zal ik ook de gevangene van financiële consultants zijn, die me gaan voorstellen om te investeren in eender wat. Dan zou ik moeten investeren in vastgoed of in andere bedrijven die ik niet ken en waarvoor ik geen sympathie koester. Ik zou er helemaal nutteloos uitkomen. Ik heb de zwakheid om te geloven dat ik nog nuttig kan zijn. Ik ben een beetje een priester, een rabbijn of een imam, al is het soms met slechte ideeën ( lacht). Mijn echte rijkdom is trouwens niet de waarde van mijn aandelen, maar om dit park jaar na jaar mooier te zien worden. Ik zit dus nog altijd niet in mijn comfortzone.”

U zei ooit in Trends dat u bang was dat uw plannen u konden ruïneren. Dat zit er ogenschijnlijk niet meer in. Daalt de rust nu stilaan neer over het park en zijn baas?

DOMB. “De angst is er gelukkig nog altijd, om te verhinderen dat ik arrogant word. Ik geloof trouwens dat succes altijd tijdelijk is. Er zijn altijd vragen waarop ik absoluut geen antwoord heb. Neem de hoge energiekosten van de gezinnen. Ik weet totaal niet wat de impact daarvan zal zijn op het gezinsbudget, en dus op het bezoek aan bestemmingen als deze. Bij zo’n groots project als Sanctuary kan ik ook nooit kalm zijn, want zulke zware investeringen leiden tot een hoge schuldenlast. Ik ben niet gestrest, maar wel bezorgd. Al is het net die bezorgdheid die me pusht om zo snel mogelijk alle projecten te realiseren. Het is me al meermaals overkomen dat ik veel schrik had in een vliegtuig en dan telkens dacht: ik ben nog niet klaar met mijn werk.”

U beschouwt het park als een kind, maar u hebt drie andere kinderen. Wordt uw oudste zoon Alexandre, die al lang voor KBC werkt, uw opvolger?

DOMB. “Ik denk het niet. Het is ook niet wat ik absoluut voor hem zou wensen. Hier werken honderden mensen. Elke beslissing kan een verschrikkelijke impact hebben op hun toekomst. Dus is het voor mij niet automatisch zo dat iemand een bedrijf mag of kan leiden omdat hij of zij een kind van de eigenaar is. Het vergt ook een bijzonder profiel om Pairi Daiza te kunnen leiden. Je moet een goede financiële kennis hebben, maar ook gepassioneerd zijn door de activiteiten in het park, en dus houden van bloemen, bomen en dieren. Alexandre is een fantastisch kind, veel intelligenter dan ik, maar hij heeft niet dezelfde passie voor het park als ik. En ik geloof ook dat hij er geen zin in heeft.”

Er is dus nog geen opvolger aangeduid?

DOMB. “Nee, en eerlijk gezegd zoek ik die ook niet. Omdat ik hoop en denk me nog tien jaar te kunnen wijden aan het vervolledigen van de werelden, en vooral aan de opstart met het belangrijkste project: de mobilisatie om het lijden van dieren wereldwijd te verminderen.”

U hebt nergens spijt van?

DOMB. “Ik ben niet iemand die spijt heeft omdat ik geloof in de deugd van falen. Ik heb dommigheden begaan, maar een mislukking is een les, een manier om te verbeteren. Een van mijn grote mislukkingen is de stichting die ik al in 1995 lanceerde. Die is nooit iets geworden. Maar ik leerde zo wel dat je meer geld moet hebben om verenigingen die werken aan het behoud van diersoorten te helpen. Dus moest ik deze enorme tuin ontwikkelen om de middelen te hebben om voor dat sneeuwbaleffect te zorgen. Dus nee, geen spijt. Ik heb geleerd van de successen, maar ook van de mislukkingen.”

Marc Coucke, die 30 procent heeft van Pairi Daiza, zit in uw raad van bestuur. Hij laat u betijen?

DOMB. “Inzake strategie zitten we volledig op één lijn. Het werkt goed tussen ons, omdat Marc alles ter discussie durft te stellen, behalve het project Pairi Daiza zelf en mijn manier van leiden. Hij beseft maar al te goed dat Pairi Daiza een erg persoonlijk project is, met een grote artistieke en esthetische dimensie. Dit is geen fabriek waar medicijnen worden gemaakt, dit is een tuin die ook een kunstwerk is. Maar ik verwelkom zijn visie op de investeringen en de risico’s die we nemen. Ook Marc ziet Pairi Daiza als een bedrijf dat niet hoeft te worden verkocht, maar is bestemd om in een familiale context te worden gekoesterd. Dat brengt ons heel dicht bij elkaar. Marc leert ook snel bij en durft zichzelf in twijfel te trekken. Ik herinner me de eerste keer dat ik sprak over het bouwen van een hotel. Hij waarschuwde mij dat dat gevaarlijk was en nooit rendabel zou kunnen zijn. En zie wat hij zelf intussen heeft gedaan. Ik zeg niet dat hij elke dag een hotel koopt, maar toch…” ( lacht).

U woont naar verluidt in het park?

DOMB. “Ik heb hier een huisje dicht bij de ingang. En ik heb het geluk te kunnen verblijven in een hut in de bomen boven de Chinese tuin in het park, een fantastisch oord waar ik ben omgeven door mijn boeken. Als ik in België ben, overnacht ik ook vaak in het appartement in Waterloo van mijn vader, die vorige zomer is overleden. Dat zit vol objecten die te maken hebben met het leven van mijn ouders en die mijn ogen hebben geopend voor andere culturen. Het doet me goed in dat kader te kunnen herbronnen. En ik verblijf uiteraard ook zo veel mogelijk bij mijn vrouw, die in Spanje woont. Ik vertoef op veel plaatsen. Ik ben nu eenmaal een reiziger.”

Reist u nu nog zoveel?

DOMB. “Nee, en daarover ben ik heel gefrustreerd. Ik mis het enorm. Ik houd van reizen, van mensen ontmoeten. Uiteindelijk heb ik dit park ook een beetje gecreëerd om mijn reizen te betalen” ( lacht).