Elia, de beheerder van het hoogspanningsnet, kan rekenen op mooie bonussen indien het negen investeringsprojecten op tijd afrondt. Alles samen gaat het om maximaal 155,35 miljoen euro. Dat is alvast het voorstel van de energieregulator CREG.
De energiewaakhond organiseert tot 14 september een openbare bevraging over de kwestie, officieel ‘bijlage 4 bij de tariefmethodologie van Elia’ geheten. De stimulansen zijn opmerkelijk, omdat het beursgenoteerde Elia een wettelijk monopolie heeft voor de aanleg en het beheer van hoogspanningsleidingen. Met andere woorden: Elia krijgt een bonus om te doen wat het sowieso moet doen.
Toch is de werkwijze niet zo vreemd, weet CREG-woordvoerster Annemarie De Vreese, “Vroeger gebeurde de regulering op een zogenoemde ‘kost-plus-basis’. Een netwerkbedrijf werd vergoed op basis van de kosten die het had gemaakt, plus een billijk rendement. Onder invloed van Europa wordt nu meer en meer gebruikgemaakt van incentives.”
Resultaatsverbintenis
Die aanmoedigingspremies dienden in het begin vooral om kostenbeheersing te stimuleren. “Terwijl we nu meer kijken naar kwaliteit van de dienstverlening, technische innovaties, en met dit laatste voorstel ook naar de elektriciteitsbevoorrading. In feite gaat het om min of meer dezelfde enveloppe, maar ze wordt nu anders verdeeld. Vroeger ging het om een middelenverbintenis, nu om een resultaatsverbintenis: zijn de netgebruikers tevreden over de dienstverlening; dragen die projecten bij aan de welvaart? Wij zijn echt Sinterklaas niet, hoor.”
In de al goedgekeurde tariefmethodologie kan Elia al maximaal 25,5 miljoen extra verdienen in 2016, mits het voldoet aan een aantal voorwaarden in verband met de beschikbaarheid van de interconnectie, de verhoging van de welvaart, het beheer van de investeringsportefeuille, innovatie, enzovoort.
Opvallend is dat Elia ook al maximaal 4 miljoen kan krijgen voor het afwerken van vier projecten: Stevin (Noordzee), Alegro (verbinding met Duitsland), Brabo en een vierde dwarsregeltransformator (beide voor connectie met Nederland). Die vier zitten ook in het lijstje van negen projecten waarvoor nu 155 miljoen klaar ligt. Maar, weet de CREG: “Het gaat om andere benaderingen. Het eerste draait om de kwaliteit van de dienstverlening, het andere rond het effectief en op tijd afwerken van projecten.”
Wortel maar geen stok
Met de stimulansen voor investeringsprojecten is ons land een Europese voorloper. Alleen in het Verenigd Koninkrijk heeft regulator Ofgem een vergelijkbaar model (RIIO) uitgewerkt, al wordt er ook in andere landen naar gekeken. Dat verklaart ook waarom er wel een wortel, maar geen stok is: indien Elia de projecten toch niet op tijd afwerkt, wordt het daarvoor niet bestraft. “Dat is ook een kwestie van aanvoelen van wat kan en niet kan. Bij de stimulansen voor kostenbesparingen en kwaliteit van de dienstverlening zijn die mali er intussen wel. Hier staan we nog niet zo ver dat er al van symmetrie sprake is.”
Bovendien heeft Elia niet alle elementen van een investeringsproject onder controle. Stevin bijvoorbeeld liep verscheidene jaren vertraging op door juridische procedures. Buiten een verhoogde aandacht naar de stakeholders en een verbeterde communicatie, kan Elia daar niet noodzakelijk veel aan doen.
Hypothetische maxima
Ook, stipt woordvoerster Kathleen Iwens van Elia aan, zijn de bonussen absoluut geen verworvenheid. “Die bedragen zijn hypothetische maxima, die bovendien berekend zijn op basis van een zeer lage langetermijnrente (0,5% OLO tien jaar, nvdr). Komt die hoger uit _en op dit moment staat die hoger (op 1,12%, nvdr) _ dan vermindert de stimulans.”
Volgens critici zouden uiteindelijk vooral de gemeenten, de referentieaandeelhouders van Elia, profiteren van de bonus van ‘bijlage 4’. Iwens weerlegt: “Indien de stimulansen worden uitgekeerd, dan komen die in het bedrijfsresultaat terecht. Dat betekent dat ze twee bestemmingen hebben: investeringen in het net, en een dividend aan de aandeelhouders. Dat bedroeg de jongste jaren gemiddeld 55 procent van de winst, waardoor het bedrijf als beursgenoteerde onderneming ook aantrekkelijk wordt gemaakt om financiële middelen te vinden.”
Uiteraard hebben de stimulansen een kostprijs, die zich vertaalt in de uiteindelijke Elia-tarieven, vervolgt Iwens. “Maar het hoogspanningsnet maakt 4 procent uit van de totale elektriciteitsfactuur, en de bonussen zijn slechts een klein deel van het kostenplaatje waarop onze tarieven worden berekend. De bedoeling van de stimulansen is ook de integratie van de Europese markt te versnellen, wat uiteindelijk moet leiden tot lagere tarieven.”
