Jonge mensen klaarstomen voor een leven als ondernemer: dat doet de Antwerpse bacheloropleiding Internationaal Ondernemen (iON) al twintig jaar. Met projectgestuurd onderwijs zet ze haar studenten al met één voet in het werkveld.
Stagementoren weten waarom, zegt Natalie Verfaellie. De programmanager van de bacheloropleiding Internationaal Ondernemen (iON) aan de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen is trots dat ze vaak dezelfde feedback krijgt. “Stagebegeleiders in bedrijven zien vaak een verschil tussen onze studenten en andere”, vertelt ze. “Die van ons komen niet om de haverklap af met: ‘Ik zit vast, meneer! Wat moet ik nu doen, mevrouw?’ Ze zijn veel zelfredzamer.”
Zo’n 36 procent van de bijna vijfhonderd afgestudeerden van iOn is uiteindelijk ondernemer geworden. Niet noodzakelijk meteen nadat ze zijn afgestudeerd, maar op een bepaald hebben ze wel een eigen bedrijf opgericht. De andere 64 procent noemt Verfaellie ‘intrapreneurs’, werknemers, al dan niet in een kaderfunctie, maar wel met een ondernemende geest.
Want ondernemersgeest is wat al sinds september 2004 wordt onderwezen aan iON. Het is een professionele bachelor, een opleiding van drie jaar dus, maar de manier waarop het onderricht wordt gegeven, is nog altijd uniek in Vlaanderen. Studenten worden er klaargestoomd voor het ondernemerschap met projectgestuurd onderwijs (PGO). “De lessen starten altijd met een praktische case, zonder dat studenten ook maar iets gehoord hebben over de theorie”, zegt Verfaellie. “Rond die case moeten ze in groep samenwerken: de probleemstelling definiëren, leerdoelen definiëren, termen opzoeken om ze te snappen, beginnende analyses maken. Daarna pas krijgen ze de theorie. En dan komt de aha-ervaring, dingen klikken in elkaar. Vervolgens passen ze die theorie weer toe op hun case, als een soort consultants. Tot slot schrijven ze een paper en verdedigen ze die samen bij de docent.”
‘Dit is niet het soort richting voor studenten die een heel jaar niks doen, alles opstapelen en pas aan de slag gaan tegen de tijd dat de examens beginnen’
Enige in Vlaanderen
Als werkvorm is projectgestuurd onderwijs niet onbekend meer. De praktijk werd in de jaren 1970 geïntroduceerd aan de universiteit van Aalborg en wordt inmiddels ook gebruikt aan de universiteit van Maastricht. Ook Vlaamse hogescholen en universiteiten passen die methode weleens toe voor bepaalde vakken. Maar er is nog altijd geen enkele andere opleiding die haar hoofdvakken helemaal heeft georganiseerd rond projectgestuurd onderwijs, zegt Verfaellie. “We zijn, na twintig jaar, nog altijd de enige. Wij doen zo’n 70 procent van onze vakken op die manier: financiële vakken, marketing, recht, enzovoort – alles wat meteen de toekomstige praktijk van de studenten zal raken. Belangrijk is dat ze samenwerken in team, elkaar feedback geven, rollen verdelen, initiatief nemen en probleemoplossend werken.”
Welgeteld 493 alumni in twintig jaar tijd, veel is het niet. “Maar we laten in het eerste jaar slechts zestig tot zeventig studenten toe”, zegt deeltijds docent digital business & innovation Tom De Bast. “Studenten moeten absoluut elke les aanwezig zijn, want alles begint en eindigt met hun case. In het begin van de opleiding heb ik bijvoorbeeld het vak logistiek gegeven. Je start daar niet met wat incoterms zijn, dingen die je evengoed zelf kunt opzoeken. Nee, je begint met goederen die naar China moeten worden verstuurd. Hoe pak je dat aan? Pas nadat ze het zelf hebben geprobeerd, worden op de klassieke manier trainingen gegeven om de theoretische basis af te maken. Dit is niet het soort richting voor studenten die een heel jaar niks doen, alles opstapelen en pas aan de slag gaan tegen de tijd dat de examens beginnen.”
‘We doen niet aan spin-offs. De studenten moeten ook geen actieve onderneming met een btw-nummer starten. Hun afstudeerproject is een businessplan’
De iON-opleiding startte in 2004 als een samenwerkingsproject tussen drie Antwerpse hogescholen: Artesis, Plantijn en Karel de Grote. Inmiddels doen ze het nog met twee – Artesis en Plantijn werden in 2013 AP Hogeschool – met de ondersteuning van Voka en aanvankelijk ook de Avans Hogeschool in Breda. Gezien de praktische geest van de opleiding, is het heel belangrijk dat de docenten uit de bedrijfswereld komen en hun operationele ervaring delen, terwijl ze hun studenten begeleiden in hun cases. De Bast bijvoorbeeld stond mee aan de wieg van de Belgische unicorn team.blue en is daar nu medeverantwoordelijk voor fusies en overnames en value creation. “Er is een gedeelde entrepreunership driven mindset met de studenten”, zegt De Bast. “Die wordt bovendien versterkt door de groepsgeest in de kleine werkgroepen. Het is altijd leuk om studenten te stimuleren om te ondernemen en dingen durven te doen.”
Het curriculum van iON is vooral breed. Er zijn financiële vakken, rechtsvakken, commerciële vakken, maar ook een focus op artificiële intelligentie en innovatie. Er worden drie talen gegeven: Nederlands, Frans en Engels, met Duits en Spaans als keuzevak. “We leiden generalisten op, geen specialisten”, zegt Verfaellie. “Wie hier afstudeert, gaat geen job doen, hij of zij gaat ondernemen. En dan moet je een beetje van alle markten thuis zijn, wat marketing, wat human resources, wat financiën.”
Hongkong
In het tweede jaar is er een stage van twaalf weken, en in het derde jaar wordt er als afstudeerproject ofwel een eigen onderneming opgestart, ofwel een strategisch project – een expansie naar een nieuwe markt bijvoorbeeld – gerund binnen een bedrijf. Niet zelden in het buitenland. Studenten hebben al zo’n stage gelopen in Hongkong en Australië.
De eigen projecten zijn meestal in samenwerking met Voka. Al ontstonden er nog geen echte ondernemingen onder de vleugels van zo’n iON-afstudeerproject. “Vaak zie je dat ideeën die ze hier opdeden later wel in de een of andere vorm in hun uiteindelijke ondernemingen belanden”, zegt Verfaellie. “Maar we doen niet aan spin-offs. De studenten moeten ook geen actieve onderneming met een btw-nummer starten. Hun afstudeerproject is een businessplan.”
‘Ondernemen is samen wroeten’: drie getuigenissen van alumni
Sarah Dockx, co-CEO Dockx Rental
“In het eerste jaar van iON, de opleiding heette toen nog ‘grensverleggend ondernemen’, meldden vooral kinderen van ondernemers zich aan. De opleiding ging niet heel erg in de diepte, maar je kreeg wel van alles iets mee. Dat is net wat je nodig hebt als je het ondernemerschap induikt. De heel praktijkgerichte aanpak en het feit dat de docenten met minstens één voet zelf in het ondernemerschap of bedrijfsleven staan, was natuurlijk ook heel interessant. Ik heb ook veel connecties overgehouden aan die richting. Je bent allemaal keihard bezig geweest met hetzelfde, je ziet elkaar door de jaren groeien in het bedrijfsleven en je belandt allemaal in verschillende bedrijfstakken. Op een bepaald moment kun je dus zakelijk interessant voor elkaar zijn. Ik weet dat er een uitgebreid alumninetwerk bestaat, maar daar maak ik niet echt gebruik van, het is dat informele netwerkje waar ik een enorme waarde aan hecht.”
Joeri Dockx, co-CEO Dockx Rental
“Ik ben in het familiebedrijf terechtgekomen. Ook voor die rol heeft iON ons enorm goed klaargestoomd. Het heeft ons gemoedsrust en zelfverzekerdheid gegeven. We hebben praktijkervaring opgedaan, cases gezien die niet noodzakelijk met de business van het ouderlijke bedrijf te maken hebben. Dat je in team moet werken, zet je ook met je twee voeten op de grond: ondernemen is samen wroeten. Samen met de andere studenten, van wie sommigen al heel goed wisten wat ze zouden doen en anderen nog een beetje zochten. Ook was het top dat je docenten had die eerder die dag misschien nog een zware meeting hadden gehad op hun eigen onderneming en die dus wisten waarover ze spraken.”
Oona Noyen, hr-bedrijf MooN Human Talents
“Ik heb mijn iON-studie niet afgemaakt, in het derde jaar ben ik er door privéomstandigheden mee moeten stoppen. Maar van de eerste twee jaar pluk ik nog altijd dagelijks de vruchten. Je leert er met twee voeten in het ondernemerschap staan en je beweegt je in alle aspecten van een bedrijf. Ze kweken je er alle absolute basisskills aan, je leert analytisch te denken, je weet waar je dagelijks mee bezig zult zijn. Bovendien leer je in een team te werken. De cases waarrond je werkt, mag je niet altijd met je favoriete klasgenootjes aanpakken. Je moet dus leren met iedereen om te gaan.”
