Duurzaamheid in chocoladesector: ‘Als we de boeren willen helpen, moet de cacaoprijs naar omhoog’

Slechts een fractie van de paaseieren in de winkelrekken is gemaakt van duurzaam geproduceerde cacao. Zowel grote fabrikanten als nichespelers lanceren initiatieven voor een meer duurzame cacaoproductie. Maar de weg is nog lang.

Chocolatier Dominique Persoone kondigde vorige week aan dat hij met ondernemer Dimitri Moreels en prins Emmanuel de Merode een chocoladefabriek voor biologische cacao opent in het Congolese natuurpark Virunga, waarvan de Belgische prins de CEO is. Geen toeval, heel wat sectoren zijn aan het verduurzamen – niet alleen de chocoladebranche, maar ook de modesector. Met zijn programma Forever Chocolate wil chocoladegigant Barry Callebaut van duurzaam geproduceerde chocolade de norm maken tegen 2025. Om die ambitie waar te maken, heeft het bedrijf vier doelstellingen vooropgezet.

Om te beginnen wil Barry Callebaut 500.000 cacaoboeren uit de armoede halen. Het bedrijf richt zijn inspanningen vooral op West-Afrika. “De armoede is niet in alle cacaoproducerende landen even groot. Vaak is de productiviteit het probleem”, zegt Pablo Perversi van Barry Callebaut. De verschillen in rendement zijn in elk geval groot: van gemiddeld 450 kilogram per hectare in West-Afrika tot gemiddeld 1000 kilogram per hectare in Latijns-Amerika.

Het lage rendement van de Afrikaanse cacaoboeren is volgens Perversi te wijten aan een gebrek aan kennis en kapitaal. “Daarom helpen wij Afrikaanse boeren de productiviteit van hun landbouwbedrijf te verhogen. Zo stijgt ook hun inkomen. Dat doen we onder meer door boeren te adviseren over hoe ze hun gewassen en hun activiteiten kunnen diversifiëren en door opleidingen aan te bieden, bijvoorbeeld over het aanplanten van jonge bomen en snoeitechnieken. Ten slotte bieden we hulp bij het aanvragen van kredieten en stellen we microkredieten ter beschikking.”

De tweede doelstelling van Forever Chocolate is de kinderarbeid uit de wereld te helpen. Volgens de Cacaobarometer, een tweejaarlijks initiatief van Europese vakbonden en ngo’s, werkten in april vorig jaar 2,1 miljoen kinderen op de cacaoplantages in West-Afrika. Dat probleem is een rechtstreeks gevolg van de armoede. “Tegen 2025 willen we met de hand op het hart kunnen zeggen dat onze producten 100 procent vrij van kinderarbeid zijn”, zegt Perversi. “We willen dat bereiken door kinderarbeid actief op te sporen, door huis- en plantagebezoeken af te leggen in de regio’s waar het risico het grootst is, en door de toegang tot het onderwijs te verbeteren. We doen dat in samenwerking met ngo’s en de regeringen van Ivoorkust en Ghana.”

Minder CO2

De derde doelstelling is een positieve koolstof- en bosbalans te bereiken tegen 2025, door de ontbossing van de cacaoproducerende gebieden tegen te gaan. In West-Afrika is een groot deel van het regenwoud gerooid, om er landbouwgebied voor de cacaoteelt van te maken. Daardoor is de CO2-opname er drastisch gedaald, en is er meer droogte en onvoorspelbare neerslag. Dat dreigt de cacaoteelt op termijn onmogelijk te maken in Ivoorkust en Ghana. “Wij hebben daarom geijverd voor de ondertekening van het Cocoa and Forests Initiative op de VN-Klimaattop van november 2017 in Bonn”, zegt Perversi. “Alle belangrijke cacao- en chocoladebedrijven, ngo’s en de Ivoriaanse en Ghanese regeringen hebben zich daar geëngageerd om een eind te maken aan de ontbossing.”

Als vierde doelstelling van het Forever Chocolate-programma wil Barry Callebaut tegen 2025 alleen nog duurzame ingrediënten gebruiken. Nu is dat 44 procent. Het engagement beperkt zich niet tot de cacaobonen, het gaat ook over melkproducten, suiker, soja, noten, vanille, palmolie en kokosolie.

Gigantisch verschil

Barry Callebaut maakt zich sterk dat zijn programma een positieve impact heeft op de hele chocoladesector. Met zijn zestig productievestigingen en 11.500 medewerkers is het bedrijf niet alleen de grootste chocoladeproducent ter wereld, het is ook de grootste vermaler van ruwe bonen tot cacao. Die cacao levert de groep aan andere spelers in de voedingsindustrie, van industriële producenten tot ambachtelijke chocolatiers en banketbakkers.

“Het is goed dat de industrie haar verantwoordelijkheid neemt, en programma’s zoals Forever Chocolate kunnen inderdaad een impact hebben door het grote marktaandeel van producenten zoals Barry Callebaut”, reageert Nicolas Lambert, de directeur van Fairtrade België. “Alleen focussen die programma’s nogal eenzijdig op de verhoging van de productiviteit. Dat is nodig, maar het volstaat niet de cacao-opbrengst per hectare op te voeren. Zolang er geen hogere prijs per kilo cacao wordt betaald, zullen de boeren nooit uit de armoede geraken.”

“Op grote schaal meer cacao produceren is bovendien niet zonder risico, omdat de marktprijs dan daalt, wat ook weer drukt op het inkomen van de boeren. Het wordt tijd het taboe van hogere cacaoprijzen te doorbreken. Zeker als je weet dat gemiddeld niet meer dan 7 procent van de verkoopprijs van een reep chocolade naar de cacaoboer gaat. Stel dat die boeren de helft meer zouden krijgen, dan zou dat voor hen een gigantisch verschil maken, terwijl de impact voor de consument beperkt blijft.”

De koper past bij

Zelf hanteert het keurmerk Fairtrade het mechanisme van de minimumprijs. Duikt de marktprijs onder 2000 dollar per ton (2400 dollar per ton vanaf oktober 2019), dan past de koper het verschil bij. Bovendien krijgen boerencoöperaties daarbovenop een vaste extra premie van 200 dollar per ton, die vanaf oktober van dit jaar wordt opgetrokken naar 240 dollar. Die premie kunnen de coöperaties naar eigen inzicht investeren, bijvoorbeeld in de bouw van scholen of in projecten om efficiënter te produceren.

Met 600.000 ton per jaar is ons land de op één na grootste chocolade-uitvoerder ter wereld. Als de cacaoboeren geen leefbaar inkomen verdienen, komt ook de toekomst van de Belgische chocolade uiteindelijk in gevaar, beseft minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open Vld). Hij lanceerde daarom eind vorig jaar het programma Beyond Chocolate, waarmee de sector zich engageert voor 100 procent duurzame chocolade tegen 2030. Uiterlijk dat jaar moet de ontbossing door de cacaoproductie voor de Belgische chocoladesector een halt zijn toegeroepen en moeten alle boeren die cacao produceren voor Belgische chocolade een leefbaar inkomen verdienen. De sector investeert daarvoor jaarlijks 35 miljoen euro.

Naar school

Ook Thierry Noesen, de algemeen directeur van de Waalse chocolatier Belvas, is blij met de demarche van minister De Croo, al betreurt hij dat de resultaten er pas tegen 2030 moeten zijn. “Het is goed dat alle partijen betrokken werden en dat de wil is uitgesproken om echt iets te veranderen. Maar we moeten er wel over waken dat het niet bij beloftes en wensen blijft.”

De ondernemer bewijst met zijn eigen bedrijf dat het anders kan. Belvas lanceerde onlangs zijn DIRECT-programma, dat de boeren van een coöperatie in drie dorpen in Ivoorkust een leefbaar inkomen garandeert. “Een Afrikaanse boer die zijn cacaobonen verkoopt aan een grote speler, krijgt daarvoor 1300 dollar per ton. Terwijl hij 2400 dollar per ton zou moeten krijgen, om te komen aan het leefbaar inkomen dat voor Ivoorkust is vastgelegd. Wij passen het verschil van 1100 dollar per ton bij voor de boeren in ons programma, in de vorm van een premie die direct aan de coöperatie wordt gestort. Bovendien garanderen we die boeren dat we een bepaald volume aankopen tegen die prijs. Wat voor mijn bedrijf een zeker risico inhoudt, want wij moeten die extra productie ook verkocht krijgen.”

“Anderzijds is er voor de boeren een belangrijke voorwaarde verbonden aan de premie. Zij moeten hun kinderen naar school sturen.” Het DIRECT-programma bevat ook een deel voor vrouwenemancipatie – zij kunnen een eigen inkomen verwerven door maniok te planten – en een herbebossingsprogramma, gericht op het planten van hoge schaduwbomen. Cacao heeft schaduw nodig om duurzaam te groeien.

Daarmee is Belvas een van die Belgische pioniers die op kleine schaal aantonen dat chocolade produceren ook op een faire manier kan. Het in Gellingen gevestigde bedrijf heeft twintig werknemers, draaide vorig jaar een omzet van 10 miljoen euro en boekte 100.000 euro winst. Een cacaoprijs betalen waarvan boeren kunnen leven en hun kinderen naar school kunnen sturen én een winstgevend chocoladebedrijf runnen, het kan dus wel degelijk. Het is uiteraard zaak de consument mee te krijgen, maar dat is volgens Noesen niet zo moeilijk. “Voor een tablet van 100 gram betaalt de consument 7 eurocent extra. Dat krijg je echt wel verkocht.”