Dit zijn de zeven lessen van de Amerikaanse koffie-ondernemer Mokhtar Alkhanshali

De Amerikaanse ondernemer Mokhtar Alkhanshali, de oprichter van Port of Mokha Coffee, was voor het eerst te gast in België als gastspreker van De Bertjes.

Alkhanshali is sinds een jaar in literaire kringen wereldbekend als het hoofdpersonage van De monnik van Mokka. Dat non-fictieboek van de Amerikaanse schrijver Dave Eggers verscheen deze lente in het Nederlands en vertelt het verhaal van de dertigjarige Amerikaan met Jemenitische wortels.

Mokthar Alkhanshali groeide op in een ruwe buurt in San Francisco, in een gezin van zeven kinderen. Zijn vader was buschauffeur. Mokhtar was een moeilijke jongen. Zijn ouders, die uit Jemen naar de Verenigde Staten waren geëmigreerd, stuurden hem als tiener naar familie in Jemen om hem meer discipline bij te brengen.

Terug in de VS vond de jongvolwassene zijn draai niet. Terwijl hij als portier voor een appartementsgebouw in San Francisco werkte, ontdekte hij dat Jemen ooit een belangrijke rol had gespeeld in de geschiedenis van de koffiehandel. De markt van de specialty coffee,duurdere kwaliteitskoffie, was op dat moment in volle ontwikkeling in de VS, maar Jemenitische kwaliteitskoffie was nergens te koop.

Inspiratie uit Rwanda

De koffieteelt was evenwel zo goed als verdwenen in Jemen en de kwaliteit van de koffiebonen uit Jemen was sterk gedaald. Veel boeren verbouwden qat, een drug je gebruikt door op de bladeren te kauwen. Alkhanshali reisde vanaf 2013 drie jaar lang naar afgelegen streken in Jemen om contacten te leggen met boeren. Hij leerde de hun organisch koffie te verbouwen, hielp hen zich te organiseren in coöperatieven met evenveel vrouwen als mannen in het bestuur en verschafte microleningen.

Wanneer boeren zich aan de regels houden, betaalt Alkhanshali hun een koffieprijs die 33 procent hoger ligt dan normaal. Daardoor werd koffie telen weer lucratiever dan qat verbouwen. “Ik werd geïnspireerd door Rwanda”, zegt Mokhtar Alkhanshali. “Hoe de koffieteelt de economie van het land heeft geholpen na de genocide.”

Drie jaar later, toen Alkhanshali in maart 2015 klaarstond met verse bonen Jemen te verlaten om ze in de VS te laten proeven op een prestigieuze koffiebeurs, barstte de burgeroorlog in Jemen goed los. Verschillende Jemenitische groepen raakten verstrikt in een burgeroorlog en kregen steun van onder meer Saudi-Arabië, met de VS als bondgenoot, en Iran. In tegenstelling tot India of Pakistan, besloot de VS zijn onderdanen niet te evacueren. De Amerikaanse ondernemer was op zichzelf aangewezen. Hij reisde naar de haven van Mokha en betaalde een visser om hem en zijn twee koffers met bonen in een klein bootje zonder navigatie-instrumenten zeven uur de Rode Zee over te varen naar Djibouti. Een paar dagen later kreeg Alkhanshali’s Jeminitische koffie in een blinde smaaktest op de Amerikaanse koffiebeurs een score die hoger is dan die van enkele wereldbekende koffieboerderijen.

Welke lessen kunnen we leren uit Alkhanshali’s verhaal?

1. Achterhaal je unieke voordeel

“Zoek het probleem dat je wil oplossen en vraag je af welke unieke positie je hebt om er iets aan te doen”, zegt Mokhtar Alkhanshali. “Waar geef je het meeste om? Zo vind je het probleem dat je wil oplossen. Ik wist dat ik iets wou doen dat een impact zou hebben, maar ik wist niet goed wat. Ik dacht eerst aan iets dat met water te maken had, maar het is koffie geworden.”

“De tweede vraag die ik stelde, was hoe ik op een unieke manier in staat zou zijn dat probleem op te lossen? Ik koos niet voor koffie uit Rwanda of Tanzania, maar uit Jemen omdat mijn familie daar vandaan kwam. Ik was dus in een unieke positie om daar iets aan te doen. De volgende stap is een meester worden in je gekozen gebied. Als dat technologie is, moet je misschien leren programmeren. In mijn geval was het koffie, dus moest ik leren een zaak te leiden en hoe de koffiehandel werkt. Mijn familie komt uit Jemen en ik woonde in Silicon Valley, waar sociale gerechtigheid heel belangrijk is en waar de derde koffiegolf, de beweging die zich richt op kwaliteit en de smaak van koffie, is ontstaan. Al die zaken kwamen in mijn leven samen.”

2. Streef naar impact op een duurzame manier

“We leven in een wereld waarin heel wat zaken worden geproduceerd op een niet-duurzame manier. Mijn doel is mensen ertoe aan te zetten sociale ondernemers te worden en zo veel van ‘s wereld problemen op te lossen. Economisch gezien is het een uitdaging, want het is duur koffie te produceren. Eerst kostte een kopje van mijn koffie 16 dollar, intussen is dat gedaald tot 4,50 dollar. Als consumenten zich meer bewust zouden zijn van hoe producten naar hen worden gebracht, dan zouden ze meer betalen. Niet omdat ze zichzelf beter zouden voelen, maar omdat ze een beter product krijgen. Wanneer klanten het verschil leren kennen tussen de koffie die ze kennen en betere koffie, is het voor hen moeilijk terug te gaan naar wat ze vroeger kochten. Het gaat ook niet om zo’n groot verschil, 50 cent of een dollar meer per kopje.”

“Met durfkapitaal letten we op. We hebben een kleine kapitaalronde (1,2 miljoen dollar volgens Crunchbase, nvdr) achter de rug bij investeerders uit Silicon Valley, maar we zijn heel voorzichtig. Je moet voorzichtig zijn omdat durfkapitalisten zoeken naar bedrijven die hypersnel kunnen groeien. We willen niet te snel gaan.”

3. Kijk naar het hele plaatje

“Toen ik begon te werken in Jemen, zag ik dat boeren geld nodig hadden voor de oogst. De enige manier om dat te krijgen, was het te lenen woekeraars die heel hoge intresten aanrekenen. Het was een vicieuze schuldcirkel, die generaties kon duren.”

“Wij wilden dat de boeren zich konden bezighouden met de kwaliteit van de koffie. We begonnen leningen zonder intrest te geven. We gaven er ons geen rekenschap van dat we door dit te doen de grootste impact zouden hebben. Honderden boeren maakten er gebruik van. In een dorpje heb je ongeveer 2000 boeren. Het zijn heel kleine boerderijtjes. We proberen hen te overtuigen om meer koffie te verbouwen. Voor elke koffieboer zijn er zeven qatboeren. Qat verbouwen verbruikt heel veel water. We proberen ervoor te zorgen dat er minder qat en meer koffie wordt verbouwd.”

“Speciale koffie is uniek en zeldzaam, maar vanuit een zakelijk oogpunt zijn je groeimogelijkheden in één land beperkt. Om te groeien, zullen we daarom naar andere landen moeten kijken, landen als Indonesië, Myanmar en Guatemala. We hebben een prachtige manier gevonden om koffie te produceren. Ik wil ook boeren uit andere landen de kans geven zo hun koffie te verkopen.”

4. Kies voor een zo kort mogelijke keten

“In 2016 voerden we voor het eerst koffie uit Jemen uit, iets minder dan een half ton. Zes maanden later hadden we al 4,2 ton, en vorig jaar 14 ton. Er werken dertig mensen voor het bedrijf, van wie 23 in Jemen en zeven in de VS. Eerst heb ik dus aan de productie gewerkt, maar sinds anderhalf jaar ben ik vooral bezig met marketing en verkoop. In de koffiehandel heb je doorgaans veel tussenpersonen. Soms gaat de koffie door twintig handen. Het kost enorm veel moeite om koffie te produceren. De bonen moeten met de hand worden geplukt, op een bepaalde manier worden gedroogd, verwerkt in een molen, met de hand gesorteerd, uitgevoerd en ingevoerd. Een van mijn doelen is daarom altijd geweest de afstand tussen de producent en de consument te verkleinen. Dat kan bijvoorbeeld via e-commerce. Mijn koffie is nog niet te koop in België. Je kunt in België mijn koffie wel online bestellen, maar het vervoer vanuit de VS is duur. Het zou ook fantastisch zijn als we later een geweldige koffieapp zouden hebben, waar je kunt zien dat je koffie bijvoorbeeld nu wordt geoogst, of nu wordt verstuurd. Je zou het hele proces van je product dan op je telefoon kunnen volgen. Ook de producenten kunnen we technologie gebruiken om efficiënter te werken. Onze boeren zijn arm, maar ze hebben allemaal WhatsApp. Zo kan ik de koffie zien, hoe hij geplukt en verwerkt wordt.”

5. Zorg dat je passie sterker is dan je angsten

“Toen ik hiermee begon, dacht ik niet aan oorlog, Al Qaeda, instabiliteit en dat soort zaken. Ik dacht met een soort van naïeve arrogantie dat ik gaandeweg wel zou uitzoeken hoe ik daarmee om kon gaan. Als je passie sterker is dan je angsten, overwin je altijd de obstakels. Gelukkig speelt het geweld zich niet af in de afgelegen landbouwgebieden van Jemen. Het enige moment waarop we in aanraking komen met de overheid is wanneer we de koffie verschepen vanuit de haven. Het gaat iets makkelijker nu. Er is nog altijd oorlog, maar die is niet meer zo erg als twee jaar geleden. De kinderen van de meeste van onze boeren woonden in steden, waar ze hun geld verdienden. Die banen zijn nu weg, waardoor ze teruggekeerd zijn naar de boerderij. De koffiehandel is een van de enige manieren om geld het land binnen te brengen.”

6. Haal iets positiefs uit tegenslagen

“Toen ik jonger was, was ik heel bitter. Ik ben de oudste van zeven kinderen. Mijn vader was een buschauffeur. Ik zag rond me mensen met een welgestelder familie, die zich geen zorgen hoefden te maken over naar de universiteit gaan. Jongeren die een hard leven hebben gehad, vertel ik dat ze dat kunnen gebruiken om er iets positiefs van maken. Soms zie je mensen die naar Harvard zijn geweest, maar van bij de minste stress ten onder gaan. Jongeren uit gettobuurten hebben al hun hele leven stress gehad. Ze hebben een zekere verbetenheid.”

“Ik heb veel fouten gemaakt als ondernemer. Ik zeg altijd aan jonge mensen snel te falen, zodat je van je fouten kunt leren. Ga om met slimme mensen. Het belangrijkste inzicht is dat je maar zo goed bent als je leraars. Jonge mensen zoals ik, kijken op een nieuwe manier naar de dingen. We zijn heel ontwrichtend, maar je hebt wel ervaren zakenmensen rond je nodig om een goed evenwicht te hebben.”

7.Mensen hebben lagen

“Ik ben Amerikaanse staatsburger. Toen de bommen, die overigens werden geproduceerd in de VS, in Jemen begonnen te vallen, liet de Amerikaanse overheid me in de steek. Ik moest zelf vluchten. Maar zodra ik succesvol werd, zeiden ze dat ik de Amerikaanse droom vertegenwoordig. Ik ben ook een voorbeeld van de Amerikaanse droom, maar voor het grootste deel van mijn leven heb ik wel te maken gekregen met de Amerikaanse nachtmerrie. Na 9/11 was het moeilijk als moslim in de VS. Ik zeg daarom altijd dat je naar het geheel moet bekijken, niet alleen naar de dingen die je leuk vindt bij iemand. Zeker migranten zijn een brug tussen twee landen. Als ze bijvoorbeeld terugkeren naar hun land om er banen te creëren, helpt dat ook het vluchtelingenprobleem op te lossen. Als er jobs genoeg zijn, dan zal niemand het land verlaten.”