Desinformatie op Instagram is het nieuwe gevaar

Vergeet Facebook als je een gerucht wil verspreiden of een verkiezing wil manipuleren. Het kleinere maar snelgroeiende zusje Instagram is de nieuwe place to be.

Facebook was lang voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 al een broeihaard van partijdigheid, idiote artikels en samenzweringstheorieën. Toch duurde het tot een gigantische Russische propagandacampagne aan het licht kwam vooraleer wetgevers, journalisten en gebruikers zich bewust werden van de risico’s van zo’n platform. Bij de Amerikaanse verkiezingen in 2020 zal er iets gelijkaardigs gebeuren, zij het deze keer op Instagram, dat eigendom is van Facebook.

De populariteit van Instagram is sinds 2016 geëxplodeerd. Het platform kreeg een boost toen het zijn Stories introduceerde, een parallelle feed met foto’s en video’s die na een dag alweer verdwijnen. Stories biedt gebruikers de kans lekker zot te doen, want ze weten dat hun posts toch niet lang zichtbaar blijven. Het gebruik schoot omhoog. In juni 2016 telde Instagram 500 miljoen gebruikers, tegen juni 2018 waren er dat 1 miljard. De intensiteit waarmee de gebruikers actief zijn op Instagram is bovendien hallucinant. Het nummer tien op de ranglijst van de grootste accounts op Instagram telt drie keer zoveel interacties als de grootste op Facebook, zegt de politieke website Axios.

Stories voegde tekst toe aan een medium dat altijd visueel was geweest. Via Stories konden gebruikers de posts van anderen bovendien gemakkelijker delen. Zo is Instagram veel dichter naar Facebook geschoven, en dus geschikter voor wie propaganda wil maken. Het aantrekkelijkste aspect is dat het platform nog altijd de reputatie geniet van een plaats waar je terechtkunt voor onschuldige kiekjes en mooie jonge influencers die lippenstift aanprijzen. En dus zijn de gebruikers er niet op hun hoede.

Waarschuwingssignalen

De politiek heeft Instagram echter al lang geleden geïnfecteerd. Het platform heeft bij de Amerikaanse verkiezingen in 2016 een grotere rol gespeeld dan gedacht, luidde de conclusie van een onderzoek in opdracht van het Senate Intelligence Committee. Het rapport meldde ook dat de Russische propagandisten hun focus verlegd hebben naar Instagram. Een verslag van de universiteit van New York waarschuwt ervoor dat Instagram “het lievelingsmedium wordt voor mensen die desinformatie willen verspreiden” tijdens de verkiezingen in 2020. “Behalve Russische inmenging doen er op Instagram steeds meer valse berichten en samenzweringstheorieën van binnenlandse makelij de ronde” merkte het rapport ook op.

Er zijn nu al ontelbaar meer accounts over kwesties die verdeeldheid zaaien, zoals politiek en vaccinaties. Volgers krijgen dan ook gelijkaardige accounts te zien, waardoor opinies via algoritmes versterkt worden.

Sinds 2016 doet Facebook aan feitencontrole, schakelt het duizenden moderatoren in en probeert het de verspreiding van opruiend materiaal tegen te gaan. Zijn kleinere en sneller groeiende netwerk heeft veel minder ingebouwde bescherming. Alle waarschuwingssignalen knipperen. En toch kan het dat we in 2020 weer met het gezicht tegen de muur moeten lopen voor we het gevaar inzien.