‘De pedalen helemaal kwijt: dat doet slaaptekort met een man als Elon Musk’

‘Ondernemers zijn ook maar mensen, soms doen ze ongelooflijke dingen, maar soms haalt hun gebrek aan zelfrelativering hen met een smak naar beneden. Dat bewees Elon Musk twee weken geleden nog maar eens.’ Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Met mijn kleindochter ben ik gaan kijken naar Incredibles 2, een film over superhelden die zichzelf voortdurend relativeren. Grappig, zonder meer. Ondernemers zijn ook maar mensen, soms doen ze ongelooflijke dingen, maar soms haalt hun gebrek aan zelfrelativering hen met een smak naar beneden. Dat bewees Elon Musk twee weken geleden nog maar eens. Hij zocht begrip, deed aan zelfbeklag en het klonk allemaal erg zielig. Als je begrip zoekt, dan doe je dat bij familie of vrienden, desnoods bij een therapeut. Uit onderzoek is trouwens gebleken dat sociale steun waarvoor je betaalt niet veel hoeft onder te doen voor sociale steun die je gratis krijgt aangeboden.

Musk voelde de drang om tussen zijn drukke bezigheden door zijn hart uit te storten bij The New York Times. Dat gesprek deed me denken aan actrices die in de boekjes hun privéleven uitgebreid uit de doeken doen en dan lichtjes hysterisch respect voor hun privacy vragen. Musk had een heel zwaar jaar achter de rug. Maar ik denk dat de meeste pakjesbestellers bij Amazon, heel veel verpleegkundigen en duizenden schooldirecteuren ook een heel zwaar jaar achter de rug hebben. En voor die laatste groep kwam daar nog de belediging bij dat hun baan niet wordt erkend als een zwaar beroep.

Elon Musk is een ondernemer. Ondernemers verleggen grenzen. En ze doen dat op eigen risico. Ze hebben geen vangnet. Musk is een heel succesvolle ondernemer, een rolmodel dat velen inspireert – vooral jongeren met een technische interesse. Hij is zowel voorzitter als CEO als designofficer, en dat bij verschillende bedrijven. Ik denk dat de principes van deugdelijk bestuur er nu al zo’n twintig jaar op hameren dat je zulke functies het beste scheidt.

Natuurlijk mag Musk zijn voeten vegen aan die collectieve wijsheid, maar bij mij hoeft hij niet te komen uithuilen. Er is geen CEO te vinden die hem kan opvolgen. Maar wat Bill Gates en Steve Jobs konden, had Musk vijf jaar geleden toch ook al gekund? Ach, het gaat niet over kunnen, maar over willen natuurlijk. Hoe vaak is hij niet tot een soort halfgod uitgeroepen? En inderdaad, goden kun je niet vervangen door mensen.

Maar wat mij helemaal deed steigeren, was zijn bekentenis dat hij 120 uur per week werkte. Alle onderzoeken tonen aan dat slaaptekort je oordeelsvermogen aantast. Veel studies hebben al gewezen op ernstige gezondheidsrisico’s voor wie te lang na elkaar werkt. Naargelang de baan, ligt die grens ergens rond zestig à zeventig uur per week. En daar heb je een man die een rolmodel is voor miljoenen jongeren, die simpelweg beweert dat hij wetens en willens heel domme dingen doet. Wat zoekt hij ? Hoongelach, spot, bewondering, medelijden? Kijk mij eens: ik word verplicht (door wie?) bijna het huwelijk van mijn broer te missen en langer te werken dan de slaven op de plantages.

De pedalen helemaal kwijt. Dat doet slaaptekort met een man als Musk. Een vreemd interview in Rolling Stone. Zich bemoeien met het dossier van de Thaise jongens die zaten opgesloten in een grot, waar hij echt geen tijd voor kon vrijmaken en waarover hij helemaal niets wist, en dan toch schelden als hij wordt tegengesproken. Als klap op de vuurpijl beursgevoelige informatie vrijgeven – met een tweet nota bene – op het verkeerde moment, zonder zijn raad van bestuur of de bevoegde instanties te raadplegen. Zulke raden bestaan juist om mensen à la Musk een beetje zin voor realiteit te geven.

Ik weet het, echte ondernemers maken het onmogelijke waar. Of tenminste: dat is wat sommige hagiografieën ons willen doen geloven. Naar niemand luisteren – noch naar de natuur, noch naar aanbevelingen over deugdelijk bestuur – en de wet naast zich neerleggen, maar dan toch medelijden zoeken. Keiharde economische analyses zijn heel pessimistisch over Tesla. Managementanalyses zijn snoeihard over de operationele efficiëntie van het bedrijf. Zal de wonderkerel het redden? Misschien. Maar dan zal hij toch eerst meer en veel meer moeten slapen. Daarover volgende week meer.