De interim-CEO van de VRT heeft harde noten te kraken

De Vlaamse regering dwong Paul Lembrechts, de CEO van de VRT, op te stappen. Leo Hellemans nam de functie tijdelijk over. Hij had niet alleen de moeilijke taak de rust aan de top van de openbare omroep te doen weerkeren. Hij moest ook de onderhandelingen met de Vlaamse regering over de nieuwe beheersovereenkomst voorbereiden. Hellemans kreeg af te rekenen met zeker zes zware dossiers.

Besparingen

De Vlaamse minister van Media, Benjamin Dalle, benadrukte tijdens de persconferentie over het ontslag van Paul Lembrechts dat die beslissing enkel ingegeven was door het conflict tussen Peter Claes, de verantwoordelijke voor media & productie, en Paul Lembrechts en de rest van het directiecollege. Maar de Vlaamse regering was de voorbije maanden niet opgezet met de communicatie van Lembrechts over de aangekondigde besparingen in het Vlaamse regeerakkoord. Volgens de Vlaamse regering ging het om een jaarlijkse besparing op de dotatie, die gradueel oploopt tot 12 miljoen euro in 2024. Lembrechts rekende ook andere opgelegde maatregelen door, zoals de niet-indexering van de werkingsmiddelen, en kwam zo aan 44 miljoen euro tegen 2024.

Lembrechts beloofde ook zich tegen die besparingen te verzetten. Leo Hellemans maakte tijdens de persconferentie met minister Dalle duidelijk dat de VRT, wat hem betreft, uit zijn defensieve stelling moet kruipen en de onderhandelingen niet moet beginnen met bikkelen over extra geld. Maar het blijft wellicht de hardste dobber. De komende maanden moet de omroep al aangeven hoe hij wil besparen. Het personeel en de vakbonden zullen die oefening niet zomaar slikken, want de VRT heeft al verschillende besparingsrondes achter de rug.

Het reclameplafond

De VRT had in 2018 in totaal 449 miljoen euro aan inkomsten: een overheidsdotatie van 276 miljoen euro en 173 miljoen euro eigen inkomsten. In die eigen inkomsten zit 75,9 miljoen euro aan reclame, of ‘boodschappen van algemeen nut en commerciële communicatie’, zoals de officiële omschrijving luidt. Meer mag de VRT wettelijk gezien niet ophalen. Er is een reclameplafond, opdat de VRT de commerciële tv- en radiozenders niet kapot concurreert bij de werving van reclame bij privéspelers.

Bij de mediabedrijven heerst al jaren onvrede over dat plafond. Voorlopig lijkt het erop dat de openbare omroep vooral moet hopen dat het bestaande reclameplafond, al dan niet verder geïndexeerd, behouden blijft. Maar de Belgische reclamemarkt heeft het zeer moeilijk. De VRT zou commercieel weleens strakker aan de ketting kunnen worden gelegd.

De nieuwssite

Ook de nieuwssite VRT NWS is die private concurrenten een doorn in het oog. De site beperkt zich niet tot korte nieuwsverslaggeving en is niet enkel een digitaal platform voor de tv- en radio-verslaggeving. Ze brengt ook lange, geschreven analyses over de meest uiteenlopende onderwerpen. Zo kaapt de VRT, volgens critici, met belastinggeld trafiek weg van nieuwssites van de uitgevers, die door het gratis aanbod van de VRT ook moeilijker surfers tot een betalend abonnement kunnen verleiden. Ook daar zal de VRT wellicht op de een of andere manier zijn vleugels geknipt zien.

VRT NU versus de merken

De discussie over het onlinevideoplatform VRT NU leeft vooral intern, maar ze is niet onbelangrijk. Fundamenteel gaat het over de prioriteiten van de VRT. Net als alle andere mediabedrijven worstelt de openbare omroep met de opkomst van internet en in het bijzonder streaming. Jongeren gebruiken slechts sporadisch de klassieke media. Zij zijn het gewoon muziek en video te streamen, via Spotify, Netflix of YouTube. Om die moeilijke doelgroep te bereiken, heeft de VRT de videowebsite VRT NU opgericht. De vraag is of de VRT op lange termijn moet inzetten op één merk en één platform (VRT NU), of op de tv-merken Een en Canvas, waarmee de jonge generatie zich niet meer identificeert.

Vlaamse Netflix

Onder CEO Paul Lembrechts stond de VRT weigerachtig tegenover de overkoepelende videostreamingdienst die andere Vlaamse zenders willen oprichten om het onlinevideo-offensief van Netflix, Prime Video (Amazon) en straks ook Disney te weerstaan. VTM investeert al fors in fictiereeksen die het eerst wil lanceren via streaming en tegen betaling. VTM-moeder DPG Media hoopt de VRT nog te kunnen overtuigen mee te stappen in een gemeenschappelijk platform, in plaats van elkaar te beconcurreren. Het nieuwe regeerakkoord gaf al aan dat de VRT dat scenario op zijn minst zeer ernstig moet onderzoeken. Los van de extra investeringen, die boven op de besparingen zouden komen, is het voor de VRT ook nog op een andere manier een heikel thema. De reeksen van de openbare omroep worden gefinancierd met belastinggeld van de kijker. Het lijkt moeilijk die dan nog eens te laten betalen om de series via streaming te mogen zien.

Uitzendrechten

In het regeerakkoord staat ook dat de VRT “niet deelneemt aan een prijsverhogend opbod met free-to-air private omroepen voor de uitzendrechten van (inter-)nationale sportevenementen”. In het beheersakkoord moeten de criteria nog verder worden vastgelegd. De vraag is dus of de VRT in de toekomst nog matchen van de Rode Duivels of populaire wielerwedstrijden kan behouden. Die kijkcijferkanonnen geven nu het bereik van de VRT-zenders een duw in de rug. Als ze wegvallen, dan zal het kijkcijferrapport van de VRT direct een stuk minder rooskleurig zijn en wordt de openbare omroep extra kwetsbaar voor de kritiek of ze haar dotatie wel goed genoeg gebruikt.