De garnaalkroket werkt aan een comeback: ‘Verwacht vanaf dit najaar een immens aanbod van garnalen’

Garnaalkroketten zijn zo Belgisch als frieten en mosselen. Maar de voorbije maanden waren ze nauwelijks te vinden in de winkels, en restaurants schrapten de lekkernij van de kaart. Te duur, een gevolg van garnalenschaarste. Toch ziet Daphné Aers, de CEO van de marktleider voor huismerken TNS uit Eeklo, beterschap. “Ik verwacht vanaf dit najaar een immens aanbod van garnalen.”

Het is de eerste snikhete dag van deze zomer. Aan de Ringlaan in Eeklo klimt het kwik in de schaduw boven de 30 graden. In de diepvrieskoelruimte van de garnaalkrokettenproducent TNS blijft de temperatuur daarentegen steevast een onaangename -20.

Voor CEO Daphné Aers (45) is dat temperatuurverschil minder extreem dan wat de voorbije maanden op de garnalenmarkt gebeurde. “Ik ben een kwarteeuw actief in deze markt. Ik heb eigenlijk nog nooit een normaal jaar gekend. Om de vijf à zes jaar waren er bovendien extreme prijsschommelingen door tekorten of andere factoren. Maar zo erg als nu heb ik het nog nooit geweten. Garnalen zijn een natuurproduct, en de natuur is zeer onvoorspelbaar.”

Cijfers van Statbel, het statistisch bureau van België, tonen de grote schommelingen in de aanvoer van garnalen (zie tabel De wonderbare garnalenvangst). In België worden vooral de zogenoemde grijze garnalen gegeten, die hoofdzakelijk in de Noordzee leven. 2022 was een recordjaar voor de Belgische garnalenvissers. In 2023 ging de vangst echter de dieperik in, met een daling met ruim driekwart. Diverse factoren speelden mee. Vissers getuigden hoe vorig jaar abnormaal veel wijting in de Noordzee werd opgemerkt. Dat kwam omdat de natuurlijke vijand van die vis, de zeebaars, snel was weggevist. En wijting voedt zich bijna uitsluitend met garnalen. “Ook de klimaatverandering zorgt voor steeds meer extreme schommelingen”, merkt Daphné Aers op. “De geringe aanvoer hield ook voor een groot deel van de eerste helft van dit jaar aan, door het slechte weer. Koude, regen, de stormen in het voorbije voorjaar, het is allemaal niet goed voor het garnalenbestand. Wat de prijs verder opdrijft, zijn zware investeringen in een milieuvriendelijke en modernere vloot.”

Typisch Belgisch

TNS koopt zijn garnalen hoofdzakelijk in Nederland. Bedrijven zoals Heiploeg, Van Belsen en Klaas Puul zijn grotere spelers, met zowel een eigen vloot als verwerkingsfaciliteiten voor de garnalen. Het pellen van garnalen gebeurt in Marokko. Eén keer per week, op vrijdagochtend, krijgt de kmo uit Eeklo een voorstel van prijzen. En die waren het voorbije jaar nooit gunstig. TNS zag de aankoopprijs van een kilo garnalen ruim verdubbelen, van 25 euro in 2022 naar 52 euro begin dit jaar. Voor de consument waren prijzen van 70 tot 80 euro per kilo verse garnalen niet uitzonderlijk. “Eigenlijk hebben we pas sinds vier weken opnieuw een normale aanvoer. Met 44 euro per kilo, of een daling van 12 tot 13 procent, zijn de prijzen iets beter. Maar ze blijven zeer hoog. Een goed werkbare aankoopprijs voor onze onderneming is rond 25 euro, en liefst lager.”

De gevolgen laten zich voelen. De markt van garnaalkroketten is voor een groot deel ineengestort. De voorbije maanden verdwenen ze van de kaart in restaurants, en ook de frituren bieden ze niet meer aan. “Dat mag niet verbazen”, zegt Bernard Lefèvre, voorzitter van Navefri, de Belgische vereniging van frituuruitbaters. “Garnaalkroketten werden sowieso al niet veel verkocht in frituren, waar ze bij de duurste producten zijn.”

Garnaalkroketten zijn een typisch Belgisch product dat door brede lagen van de bevolking wordt gegeten. Buiten ons land worden ze ook gesmaakt in Noord-Frankrijk. “In Nederland is het geen grote markt”, zegt Daphné Aers. “Een winkelketen in Duitsland zal misschien eens een actie doen, maar garnaalkroketten behoren er niet tot het vaste assortiment. Ook in Engeland zal je ze zelden vinden. Bijna al onze garnaalkroketten verkopen we in België.”

Statbel begroot de jaarlijkse winkelverkoop van gevulde kroketten op 35 miljoen euro, of 7 euro per gezin. Dat cijfer komt uit het huishoudbudgetonderzoek, dat gezinsuitgaven opvolgt.

Van tekort naar overaanbod

Daphné Aers verwacht beterschap in de volgende maanden. De topperiode voor de garnalenvangst start eind augustus en duurt tot begin oktober. “De vangst ziet er goed uit. In het voorjaar heeft men veel kleine garnalen niet kunnen opvissen, maar vanaf september zijn die groot genoeg. De vangst is vandaag veel beter dan in dezelfde periode vorig jaar. Ik verwacht vanaf dit najaar een immens aanbod. De prijzen zullen dus wellicht weer dalen, zeker gezien de daling van de consumptie gecombineerd met een stijging van het aanbod.”

De naweeën kunnen wel nog een tijdje aanslepen. Garnaalkroketten betekenen een derde van de omzet van TNS. De onderneming maakt onder andere ook kaaskroketten, bereide gerechten en bladerdeeghapjes. 90 procent van de garnaalkrokettenproductie is voor de huismerken van de meeste winkelketens in België. Carrefour, Colruyt, Delhaize en Lidl zijn bekende klanten voor de diepgevroren producten. “Bij Colruyt kostte een pakje van acht stuks het voorbije jaar soms 13 euro. In 2022 was dat nog 9 euro. Dat is duur. Het getal 10 heeft ook een effect op de consument. Zodra je een prijs met twee cijfers moet schrijven, wordt de verkoop moeilijker. Er leeft vandaag dan ook wat angst bij de winkelketens. Garnaalkroketten worden een probleem voor de winstmarges. De verantwoordelijken voor de aankoop worden wat voorzichtiger, en ze zullen wat snoeien in het aanbod aan garnaalkroketten. Ik verwacht niet dat de markt van garnaalkroketten de volgende jaren nog enorm zal groeien.”

Pure Daphné

Tijdens ons bezoek aan de kmo in het Meetjesland schept een werknemer een soort deeg, vol garnalen, uit een grote dampende kookpot. Dat deeg wordt vervolgens een etmaal afgekoeld, een dag later in de juiste vorm gekneed, en dan gepaneerd. De onderneming maakt 125.000 kroketten per dag, in twee ploegen. Maar dat zijn niet alleen garnaalkroketten, want diversificatie is een sleutelwoord.

Sinds 2010 opteert TNS ook resoluut voor de strategie van huismerken voor winkelketens. Daarin werd de onderneming de marktleider. Hoge volumes maakten lagere aankoopprijzen van de grondstoffen mogelijk. Bovendien investeerde de onderneming niet in een merken- en marketingbeleid. TNS heeft weliswaar het eigen merk Pure Daphné, maar dat wordt vooral gebruikt bij lanceringen van productvariaties.

Het zakenmodel botste het voorbije jaar op zijn limieten door de felle prijsschommelingen. “Tussen begin september 2023 en eind juni 2024 daalde ons volume garnaalkroketten met ruim een derde. Bovendien wogen de hoge grondstofprijzen op het werkkapitaal voor onze onderneming”.

Het leidde tot een lichte daling met ruim 2,5 procent van de omzet, de eerste keer in een kwarteeuw bestaan. Zelfs covid-19 kon de groei niet deren (zie balans). Maar terwijl de verkoop van garnaalkroketten daalde, groeide die van de andere producten. TNS snoeide ook in het productengamma. En in 2024, op basis van de voorlopige cijfers, groeit de onderneming opnieuw met een vijfde. Bladerdeeghapjes – al dan niet met garnalen – zijn het nieuwe succesproduct voor de kmo uit Eeklo.