‘Consultants zitten op een goudmijn’

“Wat we nu weten, is dat we nooit zullen weten hoeveel deze legislatuur uitgeeft aan consultancyopdrachten.” Met dat statement legde de oppositie de vinger op de wonde in het Vlaamse Parlement. Verscheidene regeringsleden somden zeer uiteenlopende bedragen op. Was het nu 1,5 miljard, 640 miljoen, 220 miljoen of 42 miljoen euro? Joost mag het weten. Dat incident staat intussen bekend als ‘Emsiekensie’-gate, met dank aan een lachwekkende uitspraak van de naam McKinsey in het parlement.

In het boek The Big Con schrijven Mariana Mazzucato en Rosie Collington dat consultants overheden uithollen, economieën schaden en bedrijven verzwakken. Consultants zijn “als therapeuten die de zwakte van hun cliënten misbruiken om hen afhankelijk te maken en steeds meer te factureren”. Consultancy is zoals Japanse duizendknoop. Het verspreidt zich snel en is nauwelijks uit te roeien.

Onderzoek toont aan dat bijna de helft van de cliënten niet gelooft dat het werk van consultants de enorme sommen waard is. De meeste organisaties geloven dat zij het werk zelf ook zouden kunnen doen als ze daarvoor de middelen hadden. Ze menen dat consultants doorgaans niets vertellen wat ze nog niet weten.

We kunnen eindeloos discussiëren over de toegevoegde waarde van consultants, maar consultancy is een benijdenswaardig snelgroeiende industrie. Vorige eeuw hebben elitaire strategieadviseurs van McKinsey en Boston Consulting Group managementconsultancy als een professioneel vak uitgevonden. Die adviesbureaus geven niet alleen strategie-advies maar implementeren ook technologie, analyseren gegevens en assisteren bij artificiële intelligentie.

Sinds ik tien jaar geleden ben vertrokken bij BCG, maakte het bedrijf met toen 500 partners een fenomenale groei door. Vandaag heeft BCG 1.600 partners en 25.000 consultants. McKinsey heeft 2.700 partners en 45.000 consultants. Accenture heeft al 738.000 medewerkers en een marktwaarde van 200 miljard dollar. Het investeert 3 miljard dollar in gegevensanalyse en AI. Weinigen doen hen dat na.

Waarom zijn cliënten zo afhankelijk geworden van consultants? Dat is minder complex dan velen denken. Politici en CEO’s zijn steeds vaker onzeker over hun beleid. Uitdagingen in technologie, energie, logistiek, veiligheid, migratie, geopolitiek en klimaat volgen elkaar pijlsnel op en ze moeten op zoek naar oplossingen. Ze geloven consultants maar wat graag, wanneer die hen beloven dat ze zich snel kunnen heruitvinden.

De verontrustende keerzijde van de medaille is dat veel bedrijven en publieke instellingen effectief consultants nodig hebben om te infiltreren in hun organisatie. De verwarring, de bureaucratie, de behoudgezindheid en de interne rivaliteit zijn dikwijls zo groot dat ze meer sturing op alle niveaus nodig hebben. Consultants zijn broodnodig om managers en medewerkers bij de hand te nemen.

Bedrijven ondervinden grote moeilijkheden om projectmanagers, computerwetenschappers of softwareontwikkelaars te rekruteren. Ze zoeken hun heil bij consultancybedrijven die er tonnen in dienst hebben. Hoe sneller technologie evolueert, hoe belangrijker consultancy wordt. Vergelijk het met een dure loodgieter die bij je thuis de boiler komt herstellen. Iedereen kan in theorie loodgieter worden, maar het leerproces duurt te lang en we hebben geen zin om in tussentijd koude douches te nemen.

Zijn we dan voor elke verandering overgeleverd aan consultants? De enige manier om het rijk der consultants een halt toe te roepen, is door bedrijven en overheidsinstellingen te leren zichzelf te transformeren. Het kan toeval zijn, maar het viel me op dat ‘De totale heruitvinding van je bedrijf’ de nieuwste marketingbelofte van Accenture is. Er is ook een populair televisieprogramma dat ‘Total Remake Vlaanderen’ heet. Is dat misschien de reden waarom de Vlaamse regering zoveel consultants in dienst heeft?

De auteur is CEO van Vanbreda Risk & Benefits en voormalig managing director en partner van Boston Consulting Group