Conclusie na de Argenta-crisis: softwaretester is een knelpuntberoep

Hoeveel geef je uit aan softwaretests? Te weinig, laten de recente capaciteitsproblemen bij Argenta vermoeden. Er is een tekort aan testers en hun job wordt ook complexer.

De softwaretester CTG meldde in februari dat hij vorig jaar dubbel zoveel projectaanvragen had gekregen in België als het jaar ervoor. CTG is samen met de Franse bedrijven Capgemini/Sogeti en Alten een van de grote spelers in het testen van software. Het aantal testconsultants bij CTG steeg vorig jaar naar eigen zeggen van 115 tot 150.

“Dit jaar zoeken we er 50 extra”, claimt Pieter Vanhaecke, directeur van de Europese testdivisie van CTG.

De vraag komt vooral uit de bankwereld. Die moet niet alleen zijn kernsystemen updaten, maar tegelijk zijn klanten meer diensten via internet en mobiel aanbieden. Ook moet de sector klaar zijn voor reguleringen zoals Mifid II, dat beleggers beter wil beschermen, of PSD2, dat de banken verplicht derde partijen toegang te geven tot hun klantenrekeningen. “Mifid is een enorme jobcreator”, bevestigt Vanhaecke. “En het is nog niet gedaan. Maar de juiste mensen zijn moeilijk te vinden.”

Digitalisering stuwt de vraag

De kans dat daar snel verandering in komt, is klein. Er is vrijwel geen dienst meer of er hangt een app aan vast. Dat moet allemaal worden getest. Door de sterk stijgende vraag en het beperkte aanbod is het waarschijnlijk dat in softwareontwikkeling bochten worden afgesneden.

Het World Quality Report, een jaarlijkse enquête van Capgemini/Sogeti en MicroFocus, schat dat vorig jaar nog 26 procent van het informaticabudget naar testing ging, tegen 31 procent in 2016 en 35 procent in 2015. Die continue daling is onhoudbaar in het licht van de trend naar mobiel, naar ‘digitale transformatie’ en naar het ‘internet van de dingen’, gaven de auteurs aan.

Zij verwachten een inhaalbeweging naar 32 procent tegen 2020. Ook opmerkelijk is dat een almaar groter deel van het testbudget naar hardware en infrastructuur gaat. In 2017 ging het om 46 procent, volgens het rapport.

Die verschuiving naar hardware verwondert Jurgen Meheus, managing partner van M2Q, niet. M2Q is een gespecialiseerd filiaal van De Cronos Groep en 46 procentaandeelhouder van Passwerk, dat mensen met een autismespectrumstoornis werk biedt als tester.

“Het klopt dat je nu dankzij infrastructuur-als-een-dienst, zoals Amazon Web Services, eenvoudiger virtuele omgevingen kunt opzetten. Maar de infrastructuren zijn zo complex geworden dat je, om ze goed te testen, zowat een kopie moet hebben van de infrastructuur die in productie draait. Bij sommige klanten kan dat serieuze meerkosten betekenen. Zo kan je wel voorkomen dat je fouten meesleurt naar de systemen die echt in gebruik zijn.”

Minder geld voor arbeid

Intussen maken de lonen van testers nog amper 21 procent van de budgetten voor testen en kwaliteitsbewaking uit, leert het World Quality Report. Er wordt dus volop geautomatiseerd. Dat heeft te maken met een andere manier van werken. “Bij de bouw van monolithische systemen, zoals veel banken die nog altijd hebben, gebeurt het testen klassiek aan het einde”, vertelt Vanhaecke. “Met de moderne, agile methodiek, gebruik je typisch sprints van twee weken. Telkens als je een nieuw stukje heb geprogrammeerd in een domein dat al eens getest was, moet je daar dan opnieuw door. Daarom is automatisatie zo belangrijk. Manueel werk kan je niet helemaal uitschakelen, maar met een robuust kader voor automatisatie kan je veel besparen.”

Toch is automatisering niet direct een oplossing voor het gebrek aan personeel, stelt Serge Demeyer, professor aan de Universiteit Antwerpen. “Je hebt nog altijd mensen nodig om de testen in scenario’s te gieten en de scripts te schrijven om ze te automatiseren. Als je testscript dan een fout vindt, moet iemand altijd nog analyseren wat precies is gebeurd. De fout kan aan het testprogramma liggen en niet aan wat je test. Automatisering verzacht alleen maar de pijn.”

Testjob wordt complexer

Behalve automatisering ziet het World Quality Report nog een reden voor de merkwaardige relatieve daling van de uitgaven voor menselijke testers. In de moderne ontwikkelingsmethodiek zijn testers een deel van de ontwikkelingsploeg. Het budget voor testen kan dan verdwijnen onder het label ‘ontwikkeling’.

Het verandert ook de jobinhoud van de testers. “Een tester moet tegenwoordig T-shaped (T-vormig) zijn”, lacht Vanhaecke.

“Klassiek heb je functionele testers. Die hebben een achtergrond uit de bedrijfsactiviteit en bekijken of de toepassing doet waarvoor ze is ontworpen. Daarnaast zijn er de technische testers. Die gaan bijvoorbeeld na of de code ordentelijk is geschreven en snel genoeg is. Maar met de iteratieve ontwikkelingsmethodes zitten de testers in in het team. Zij moeten technisch erg goed zijn én ze moeten begrijpen waar de business en de analist naartoe willen. Vandaar de T-shape. Het zijn schapen met vijf poten.”

Loonkosten blijven stabiel

Zoveel eisen zouden de lonen moeten opdrijven. CTG Belgium haalde in 2016 een kleine 40 procent van zijn 32 miljoen euro (+5,4%) bedrijfsinkomsten uit testing en nog eens bijna 20 procent uit reguleringsconformiteit. Cijfers voor 2017 zijn er nog niet, maar de sociale balans van CTG Belgium voor 2015 en 2016 leert dat de uurkostprijs constant is gebleven op 41,9 euro.

Als verklaring wijst Vanhaecke op de “grote instroom van juniors”, die goedkoper zijn. Er zijn ook veel vertrekkers. CTG zet nochtans sterk in op retentie, met soepelheid in het verloningspakket, hybride bedrijfswagens van Toyota (een klant) en veel opleidingsuren.

Ook bij M2Q bleef de uurkostprijs van het eigen personeel de afgelopen drie jaar stabiel. Volgens Jurgen Meheus stijgen de dagprijzen bij de klanten niet echt, waardoor verhuurders van testers op hun loonkosten moeten letten. Dat blijkt ook uit de bescheiden omzetgroei van bedrijven in de sector. M2Q boekte volgens Meheus in 2017 een omzet van 5,2 miljoen (+5%).

Het telde aan het einde van het jaar 76 medewerkers, onder wie dertien freelancers en twintig Passwerk-mensen. Dat is een stijging met een kwart vergeleken met eind 2016. “Sommige consultants kiezen er dan voor freelancer te worden en zelf hun tarief te bepalen”, zegt Meheus.

“Wij zouden tien mensen extra werk kunnen geven, als we ze konden vinden. Studenten informatica denken dat testen saai is. Daarom geven we nu gastcolleges op hogescholen om hen te doen inzien dat het een volwaardig beroep is, waarin je kunt groeien. We organiseren dit jaar ook een opleiding, samen met de VDAB.”