‘Computers worden creatiever, en daar zijn we niet klaar voor’

“Creativiteit is onze schuilkelder tegen de automatisering. Zelfs ik geloofde dat begin 2015 nog. Nu niet meer”, waarschuwt Laurence Van Elegem, marketing- en communicatiemanager van @nexxworks.

“Mensen zullen altijd creatiever blijven dan artificiële intelligentie.” Daar blijven velen zich aan vastklampen. Want creativiteit is onze schuilkelder tegen de automatisering. Zelfs ik geloofde dat begin 2015 nog. Nu niet meer. Artificiële-intelligentiesystemen mogen dan op dit moment nog vooral uitblinken in routinewerk, de kloof is zich snel aan het sluiten. Dat AlphaGo van Google onlangs de wereldkampioen in het complexe Go-spel wist te verslaan, is indrukwekkend. Maar de huidige ontwikkelingen zijn van een heel ander niveau.

Ervan uitgaan dat artificiële intelligentie nooit creatief zal zijn omdat het nu niet creatief is, is een gevaarlijke denkfout. Want kunstmatige intelligentie werpt zich op onze veilige haven, creativiteit. Robotjournalisten zijn al bijna oud nieuws. Al kunnen ze voorlopig enkel droge artikelen schrijven op basis van statistieken, de ontwrichting van het redactionele werk werd wel in gang gezet. En koken is een kunst, toch? Maar IBM’s Chef Watson slaagt erin verrassende recepten voor te stellen op basis van wiskunde, chemie en massaal veel data. Begin dit jaar raakte een door een artificiële-intelligentiesysteem geschreven roman voorbij de eerste ronde van een Japanse literatuurwedstrijd. Indrukwekkend. Dan is er nog het hilarische Sunspring, een sciencefictionkortfilm waarvan het script geschreven werd door het programma Jetson.

Het is waar, die creatieve systemen zijn niet feilloos – zeker in het geval van het onbegrijpelijke Sunspring – maar artificiële intelligentie is een weg ingeslagen waarvan weinigen zich bewust lijken. Anderen maken dan weer de denkfout dat creativiteit te complex is voor artificiële intelligentie, omdat ze er nog nooit in geslaagd is de menselijke creativiteit te benaderen. Dat is zoals beweren dat een gezonde baby nooit zal kunnen lopen.

Het onderzoek in de niche van de creatieve artificiële intelligentie is niet nieuw. Al in 1973 ontwikkelde de artiest Harold Cohen het zelflerende computerprogramma AARON dat almaar gesofisticeerdere schilderijen wist te vervaardigen. De impact van die kleinschalige projecten bleef beperkt. Maar nu werpen bedrijven als Facebook en Alibaba zich gretig op de artificiële-intelligentiemarkt. De regels van het spel veranderen en dat heeft weinig met geld of zelfs talent te maken. De oorzaak van dat kantelpunt zijn data. Die werken als doping op artificiële intelligentie. Bedenk maar hoeveel slimmer deeplearningsystemen worden dankzij de onbevattelijke hoeveelheid informatie van datareuzen.

Bij creativiteit is dat niet anders. Begin juni 2016 lanceerde de informatiegigant Google Project Magenta. Het wil daarmee achterhalen of artificiële intelligentie in staat is originele muziek en visuele kunst te creëren. Magenta wil ook zijn opensourcetools ter beschikking stellen van artiesten. Slim. Nog meer data die Googles artificiële intelligentie zullen voeden, waardoor het systeem opnieuw creatiever zal worden.

Ik kan jullie al bijna horen relativeren. Ja, maar al die voorbeelden hebben niets te maken met waar The Beatles, Albert Einstein en Elon Musk in geslaagd zijn. Dát is echte creativiteit. Inderdaad, we zijn er nog niet. Maar we zijn ook nog maar net ernstig begonnen met digitaal divergent denken. Vergeet ook niet dat creatieve uitingen vaak een combinatie zijn van bestaande zaken. Zoals Picasso die zich liet inspireren door Afrikaanse kunst. Of Uber dat auto’s, smartphones en Google Maps wist te combineren in een creatief businessmodel. Vaak is het gewoon een kwestie van de verborgen patronen te vinden en connecties te maken tussen schijnbaar ongerelateerde zaken. En als er één ding is waar artificiële intelligentie in uitmunt, dan is het wel het vinden van patronen en het maken van connecties op basis van data. Veel meer data dan wij mensen aankunnen.

Ik kan lang naar een schilderij van Edward Hopper staren en probeer steevast de tijd tegen te houden bij de laatste pagina’s van een roman van Murakami. Dus ik wil menselijke creativiteit zeker niet minimaliseren. Ze zorgt voor werk, innovatie, schoonheid en troost. En het was wat ons uniek maakte. Maar ik ben er niet zeker van dat dit zo zal blijven. En wanneer artificiële intelligentie slimmer en creatiever wordt, wat is dan onze toegevoegde waarde? Moeten we ons businessmodel pivoteren? Niet dat van onze bedrijven, maar van onszelf, als ras bedoel ik. Als we lang genoeg wachten, zal artificiële intelligentie die vraag allicht in onze plaats beantwoorden. Maar ik ben er niet zeker van dat het antwoord ons zal aanstaan.

De auteur is marketing- en communicatiemanager van @nexxworks.