Chris Peeters (CEO Elia): ‘Er moet volgend jaar duidelijkheid zijn over nieuwe centrales’

“Binnen één of twee generaties kunnen we het beroemde energietrilemma oplossen: voldoende energie voor iedereen, aan een goede prijs én duurzaam.” Chris Peeters, de CEO van Elia, licht zijn strategie toe.

Bijna vijftien maanden na zijn aantreden als CEO van de hoogspanningsnetbeheerder Elia komt Chris Peeters naar buiten met zijn strategie. De voormalige McKinsey-consultant en manager bij Schlumberger wilde niet communiceren voor alle belanghebbenden zich comfortabel voelden bij de strategie. “De grote krijtlijnen waren snel duidelijk, maar het is een complexe sector.”

Elia is de beheerder van het hoogspanningsnet. Meer dan 8000 kilometer kabels in België, en nog eens 10.000 kilometer bij de Duitse dochter 50Hertz, transporteren energie naar industriële sites en de distributienetten. Peeters staat aan het hoofd van tweeduizend werknemers, van wie 800 in Duitsland. “De sector staat voor geweldige veranderingen, en Elia bevindt zich in het centrum daarvan.”

De missie was bekend: de infrastructuur van de toekomst bouwen en helpen aan de transitie naar een duurzaam energiesysteem, zegt Peeters. “Daar heb ik twee belangrijke elementen aan toegevoegd. Het belang van de maatschappij moet centraal staan in onze beslissingen. Onze klanten verwachten dat het licht niet uitgaat en dat we de overgang van een fossiel naar een hernieuwbaar systeem vlot doen verlopen. Grote spelers hebben daarbij een rol, maar we moeten ook kansen geven aan nieuwe, kleine spelers. Ten tweede is veiligheid een absolute topprioriteit.”

Hoe vertaalt zich dat in de strategie?

Peeters: “Eerst hebben we bepaald wat de belangrijke trends zijn waarop we willen inspelen. Er is de grote ruk naar hernieuwbare energie. Het systeem wordt ook almaar decentraler. We voelen die impact via de distributienetten (Infrax, Eandis, nvdr). Ten slotte is er de Europese integratie, die noodzakelijk is om de opkomst van hernieuwbare bronnen te ondersteunen, maar die ook maakt dat er meer behoefte is aan coördinatie tussen de landen.

“Als we erin slagen die trends goed te beheren, dan kan het beroemde trilemma worden opgelost: voldoende energie voor iedereen, aan een goede prijs én duurzaam. Dat zou willen zeggen dat Europa onafhankelijk wordt van de rest van de wereld voor zijn energievoorziening.”

Gaat u uit van een volledig hernieuwbare energieproductie?

Peeters: “Toch voor 80 procent of meer. Door de technologie wordt hernieuwbare energie razendsnel goedkoper. De dag komt dat hernieuwbare productie goedkoper zal zijn dan de huidige gecentraliseerde productie. Kijk naar offshore: in Nederland bedraagt de prijs nog 72 euro per megawattuur, in Denemarken zelfs maar 60 euro. Tegen die prijzen kan een gascentrale niet draaien. Met goede weersomstandigheden gaat het om een vijfde van de prijs van enkele jaren geleden.

“Ook in België zal er een zeer acceptabele prijs voor groene energie zijn. Maar het zou logisch zijn dat we ons integreren in het Europese landschap: hernieuwbare energie oogsten waar dat het meeste zin heeft, die wij naar hier transporteren.”

Onder uw voorgangers wilde Elia de Europese hub van het hoogspanningsnet zijn. Blijft dat zo?

Peeters: “Wij hebben vier kernactiviteiten gedefinieerd. Elia moet zorgen dat het licht aanblijft. Ons netwerk is vrij oud, wat betekent dat het meer onderhoud nodig heeft.

“Ten tweede bouwen we de infrastructuur van de toekomst. Dat betekent meer interconnecties met het buitenland, om de prijs laag te houden en de leverzekerheid te vergroten. Onze infrastructuur is daarbij een troef: we liggen op het knooppunt tussen Frankrijk, Duitsland, Nederland en Groot-Brittannië.

“We kunnen elektriciteit goedkoop in- en uitvoeren. Dat biedt kansen: als knooppunt in het hart van West-Europa kun je hier investeringen in flexibiliteit aantrekken. Denk aan flexibele gascentrales die de hernieuwbare-energieproductie aanvullen en in de volgende decennia een cruciale rol zullen spelen na de kernuitstap en de sluiting van kolencentrales.

“We willen ook het systeem van de toekomst vormgeven. Energie is een commerciële activiteit. Wij leveren het platform waarop andere spelers hun activiteiten uitbouwen. Iedereen moet een gelijke toegang tot het net hebben. Niet alleen de oude spelers, maar ook nieuwe diensten, zoals vraagaggregatoren als ReStore en Actility. Het beweegt heel snel: misschien heeft morgen iemand anders een nog efficiëntere technologie. Om daarop in te spelen, zullen we meer en meer moeten coördineren met de collega’s in het buitenland.”

Er zijn mensen die denken dat we het op termijn met zonnepanelen en batterijen alleen zullen doen. Blijft uw net wel nodig?

Peeters: “Zolang opslag zeer duur is en transport van energie zeer goedkoop, zal het efficiënter zijn te oogsten waar de zon schijnt of de wind waait, en die energie te vervoeren.

“Er zijn twee mogelijke ontwrichtende factoren. Onze systemen moeten technologisch mee evolueren met het internet der dingen en artificiële intelligentie. Ook moeten we werken aan een cultuurverandering. Een klassiek netwerkbedrijf is nogal hiërarchisch, maar in een complexe, onzekere wereld moet je beslissingen dieper in de organisatie kunnen nemen. We moeten onze mensen opleiden om die verantwoordelijkheid in het belang van de maatschappij te nemen.”

U spreekt niet over overnames. Nochtans heeft 50Hertz de jongste jaren de winstcijfers en het dividend op peil gehouden. Fernand Huts kocht 5 procent van Elia vanuit de optiek van een internationale aanpak.

Peeters: “Overnames zijn niet uitgesloten. Maar het is geen prioriteit om koste wat het kost te groeien. We hebben al een enorme organische groei: de komende vijf jaar investeren we 5 miljard euro in België en Duitsland samen. Als er kansen zijn, dan bekijken we die. Maar met onze organische groei kunnen we waarde creëren en blijven we een aantrekkelijk aandeel, ook voor Fernand Huts.”

Wat is de toekomst van Elia Grid International, de dochter die onder andere betrokken is bij de bouw van de ‘Google Cable’ aan de Amerikaanse oostkust?

Peeters:“EGI zal worden betrokken bij grote projecten, maar voor de rekening van Elia en 50Hertz, om kennis op te bouwen. Daarnaast blijven we advies verlenen, onder andere aan onze collega-transportnetbeheerders. Zo hebben we een aantal activiteiten in het Midden-Oosten, Azië en Oost-Europa.

“In vergelijking met onze kapitaalsintensieve infrastructuuractiviteiten blijft consulting klein. Maar het is wel enorm belangrijk om ons talent uit te bouwen. De komende jaren groeien we met 100 tot 150 werknemers per jaar. We kunnen onze high potentials laten kennismaken met een internationale omgeving, en een deel van die kennis integreren in onze groep. Een consultant geeft niet alleen advies, maar leert ook bij.”

Volgens de wet sluiten tussen 2023 en 2025 alle kerncentrales. Is Elia daar klaar voor?

Peeters: “De vraag is hoe het netwerk eruit zal zien binnen tien tot vijftien jaar. Als we voor een keer de wet volgen, dan wordt de kernenergie in België afgebouwd. Hetzelfde gebeurt in Duitsland en gedeeltelijk in Frankrijk, terwijl het Verenigd Koninkrijk een centrale wil bijbouwen. Dan moet een veel grotere capaciteit vanop een grotere afstand worden beheerd. België en Nederland liggen dan in het midden van die doorvoerstromen. Dat is het ideale punt om flexibele centrales te bouwen. Maar dan moeten we wel de juiste condities creëren: het juiste investeringsklimaat, de juiste tarifering,… Elia heeft daarvoor de kennis in huis.”

U vindt import geen probleem. Maar als het licht dreigt uit te gaan, zal elk land eerst naar zijn belangen kijken.

Peeters: “Invoer is technisch geen probleem, maar het is een politiek debat. We zijn lang afhankelijk geweest van landen als Qatar, Rusland en Nigeria, nu moeten we met Nederland, Duitsland en Frankrijk akkoorden sluiten. Energie-onafhankelijkheid is zeer duur en zeer vervuilend. Vinden we het belangrijk genoeg om onze energiefactuur met ettelijke honderden miljoenen euro’s te verzwaren?”

Blijkbaar kunnen we nog meer importeren. De CREG schreef vorig jaar in een rapport dat uw veiligheidsmarges bij de import van elektriciteit hoger zijn dan nodig.

Peeters: “We nemen onze verantwoordelijkheid: het licht gaat niet uit in België. We hanteren dezelfde berekeningen als onze collega-netbeheerders. Uiteindelijk is de regering verantwoordelijk en vinden wij als technisch adviseur dat je het best geen risico’s neemt. De kosten van de veiligheidsmarges bedragen 3 tot 4 euro per huishouden per jaar in de periode 2014-2016. Dat is heel schappelijk in vergelijking met de impact van een tekort aan stroom.”

Volgens Ronnie Belmans, de CEO van Energyville, gaan op termijn sommige mensen individueel of op wijkniveau van het net gaan. Deelt u de mening van uw erevoorzitter?

Peeters: “Dat is de kabel doorknippen, ook als het in de winter koud en donker is. Het zou jammer zijn als we mensen aanmoedigen een richting in te gaan die duurder is en niet voor iedereen toegankelijk is.

“Ik geloof wel dat batterijen op termijn een rol spelen, maar nu zijn ze nog zeer duur en ze hebben nog niet voldoende capaciteit om een grote koudegolf mee door te komen. Met een Tesla Wall kan je ‘s avonds koken, maar je sauna ermee aanzetten lukt niet.”

Elia is geen commercieel bedrijf, maar u hebt een ebitda-marge van 52 procent in 2015 en een nettowinstmarge van 18,33 procent. Dat is zeer hoog.

Peeters: “Voor ons zijn die cijfers irrelevant. Het rendement op het geïnvesteerd vermogen telt. Via de tarieven krijgen we een mandaat om het net uit te baten. De regulator kent ons een rendement op het kapitaal toe, gekoppeld aan de langetermijnrente. Verder krijgen we incentives voor onze prestaties. Vroeger gingen die over het vernieuwen van onze infrastructuur. Nu over het tijdig en binnen het budget opleveren van projecten en over de beschikbaarheid van het netwerk en de importcapaciteit. Tel die componenten op en dan zie je dat Elia de laagste tarieven heeft in Europa. Dat neemt niet weg dat bepaalde groepen consumenten in een internationale vergelijking minder goed af zijn.”

Krijgt u de middelen om te investeren in de off-shoreverbindingen om aan te sluiten op het North Sea Grid?

Peeters: “We hebben een dossier voorbereid: het Modular Offshore Grid (MOG). Geen stopcontact, maar een hele schakeldoos op zee. Op dat knooppunt kunnen we niet alleen nieuwe parken efficiënter aansluiten tegen dezelfde kosten, het kan ook dienen als verbinding met de buurlanden. Zo kunnen de aangesloten parken 10.000 gezinnen extra van stroom voorzien.

“Alleen laat het wettelijke kader ons nog niet toe dat uit te voeren. Het dossier ligt op de tafel van de minister. Wij hopen op een beslissing tegen eind dit jaar, en dan kunnen we in de herfst van 2019 operationeel zijn.”

Uw voorganger zette zijn schouders onder het energiepact. Treedt u in zijn voetsporen?

Peeters: “Dat ligt in de handen van de minister. We kunnen een belangrijke bijdrage leveren, maar we gaan het energiepact niet schrijven. De grote uitdaging is lange tijdhorizons te krijgen binnen een politiek kader.”

In een recent rapport schreef Elia dat er de komende jaren voldoende elektriciteit is, tot in 2023 de kerncentrales worden uitgefaseerd.

Peeters: “Met de huidige middelen hebben we een oplossing, tot het moment van de nucleaire uitstap. Die kunnen we niet aan. We hebben nog zeven tot acht jaar, maar er moet midden volgend jaar duidelijkheid moet zijn over nieuwe centrales. Daarom is het energiepact zo belangrijk. Op basis daarvan moeten de gevolgen worden berekend en de maatregelen uitgewerkt. Maar dat is de verantwoordelijkheid van de politiek. Wij kunnen alleen bijdragen.”