‘Bouwsector staat voor financieel rampjaar’

De bouwsector kreunt onder de gestegen materiaal- en loonkosten, de krimpende vraag en de dalende marges. Wanbetalingen hangen als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de aannemers. De kredietverzekeraar Atradius voorspelt 20 procent meer faillissementen in 2023.

“De bouwsector staat voor een financieel rampjaar.” Dat is de conclusie die Dimitri Pelckmans, hoofd van het risicodepartement van de kredietverzekeraar Atradius, trekt op basis van een financiële doorlichting van de bouw- en bouwmaterialensector. Atradius verwacht dat de bouwproductie in 2023 met 1,3 procent zal krimpen, na de achteruitgang van 0,8 procent vorig jaar. Vooral de residentiële vraag zal afnemen, met zowat 3,5 procent.

Aannemers trachten de gederfde omzet te compenseren. Dat is moeilijk op een krimpende markt. “Grote aannemers kopen zich met lagere prijzen een plaats in het middensegment, dat op zijn beurt ook de prijs moet bijstellen”, signaleert Pelckmans. “Met die lagere prijzen komen ze terecht bij klanten met de minst sterke schouders. Die komen ook relatief sneller in betalingsproblemen. Zo komt de sector in een vicieuze cirkel terecht. Bovendien krijg je een domino-effect van aannemers en onderaannemers die elkaar in problemen brengen.”

Betalingsachterstanden

Er wordt geen onmiddellijke verbetering van de financiële situatie verwacht. Normaal gezien bedraagt de gemiddelde betalingstermijn in de sector 41 dagen. “Vandaag duurt het gemiddeld 60 dagen eer de aannemers hun facturen aan elkaar betalen”, stelt Pelckmans. “De facturen van de bouwmateriaaldistributeurs blijven zelfs 100 dagen liggen. En hoe langer dat duurt, hoe groter het risico wordt dat ze niet betaald wordt. Met alle gevolgen van dien. In goede tijden schrijft men in de sector 2,3 procent van de facturen af. Vandaag is dat 5 procent bij de aannemers en 8 procent bij de de bouwmateriaalleveranciers. Voor ons als kredietverzekeraar zijn wanbetalingen goed nieuws, omdat de vraag naar ons product stijgt. Voor de klant kan dit echter een catastrofe betekenen.”

Vroeger was Atradius als kredietverzekeraar vooral bekommerd om de solvabiliteit van zijn klanten. Vandaag is liquiditeit het belangrijkste probleem, zeker in de bouwsector. Deze negatieve bevindingen zijn alle gebaseerd op wanbetalingen en liquiditeitsproblemen in het verleden. “En het wordt nog erger”, voorspelt Pelckmans. “Er zijn almaar meer meldingen van problemen. Meer dan de helft van de klanten verwacht dat de situatie nog zal verslechteren in de loop van dit jaar. We verwachten dit jaar minstens 20 procent meer bedrijfsfaillissementen.”

Oorzaken

De belangrijkste oorzaak is de onzekere economische situatie. Particuliere klanten investeren minder in renovatie en stellen de aankoop van nieuwe woningen uit. Ook de industriebouw lijdt onder de volatiele economie, wat ook niet-residentiële aannemers voelen in hun resultaten. “Door de onzekerheid stelt iedereen bouwwerken uit”, merkt Pelckmans. “Ook residentiële projectontwikkelaars starten pas een werf op als 60 tot 70 procent verkocht is, terwijl ze vroeger genoegen namen met de helft.”

Naast de politieke en economische onzekerheid, draagt de bouwsector nog altijd de gevolgen van de gestegen grondstof- en materiaalprijzen. Pelckmans: “Prijsverhogingen kon de sector niet helemaal doorrekenen met herzieningsclausules, als die er al waren. Zeker kleine aannemers staken daar geen tijd in. Dat vrat aan de marges. Vandaag is de situatie nog erger door de dalende vraag. In zo’n markt zijn prijsverhogingen helemaal uit den boze.”

Ook de lonen kregen een stevige opstoot door de indexering. Pelckmans verwacht nog stijgingen. “Er is niet alleen een tekort aan bouwvakkers, maar vooral een tekort aan gekwalificeerde mensen”, weet hij. “De arbeiders die vandaag in dienst zijn, moeten dringend herschoold  worden om mee te zijn met nieuwe technieken, zoals de digitalisering van de sector. Dat kost tijd en geld. Geld dat de meeste bedrijven niet hebben.”

Pelckmans hoopt dat na een slecht 2023 de situatie verbetert. “Iedereen wacht af tot er weer voldoende heldere toekomstperspectieven opduiken. Oekraïne hangt de bouwsector als een donkere wolk boven het hoofd. En als de motor van de economie sputtert, heeft dat gevolgen voor alle bedrijven en de consumptie. Maar laten we niet doemdenken. Het kan beter worden in 2024.”