Blockchain evolueert van hype naar realisme: ‘Disruptieve technologie heeft tijd nodig om aanvaard te raken’

Net nu de blockchainhype voorbij is, komen belangrijke toepassingen online. De invoering vergt een andere manier van denken.

Sinds zijn piek in december heeft de cryptomunt bitcoin twee derde van zijn waarde verloren. Ook de blockchaintechnologie, waarvan de bitcoin in 2009 de eerste toepassing was, zweeft niet langer op roze wolkjes.

In mei bleek uit de jaarlijkse enquête van de marktonderzoeker Gartner dat slechts 1 procent van ruim 3000 ondervraagde informaticadirecteuren al een blockchaintoepassing had uitgerold.

Toch gaat te midden van die ontnuchtering een aantal belangrijke blockchaintoepassingen live. “We komen uit de fase van het collectieve oplichterssyndroom”, zegt Paul Delbar, solution architect bij Nallian, een specialist in open datasharing.

“Dat is het gevoel dat je met iets bezig bent terwijl je denkt: binnen een paar minuten ontdekken ze dat ik eigenlijk niet weet waarover ik het heb. Heel veel mensen hadden dat gevoel over blockchain. Disruptieve technologie heeft tijd nodig om begrepen en aanvaard te raken.”

Blockchain is dan ook niet gemakkelijk te vatten. Gerrie Smits, een digitaal consultant en entertainer, vertaalde het concept naar een huwelijksfeest waarop het bruidspaar een auto cadeau krijgt. Alle aanwezigen stellen vast: die auto is van dat koppel. Er is geen discussie over. Vervang de bruiloftsgasten door computers, en je hebt de essentie van blockchain: tientallen computers die gelijktijdig dezelfde gebeurtenis registreren. “Consensus als een software”, noemt Smits dat in zijn boek Blockchain is WTF (de afkorting staat voor ‘waarschijnlijk toch fundamenteel’).

“Essentieel in blockchain is dat je waarde overdraagt van één persoon naar een andere. Het bijhouden van wie op een bepaald moment wat heeft, is de basis”, zegt Jean-Luc Verhelst, de auteur van Bitcoin, the Blockchain and Beyond en zelfstandig blockchaintrainer en consultant.

Gedistribueerde grootboektechnologie

Blockchain is dus een boekhouding, maar dan wel een geautomatiseerde boekhouding die verschillende partijen synchroon bijhouden. In het Engels wordt gesproken van distributed ledger technology (gedistribueerde grootboektechnologie) of DLT. Iedereen in het netwerk kan de in- en uitgaande bewegingen volgen en heeft een exacte kopie. Er is geen centrale autoriteit die de transacties superviseert. Dat doet elk van de deelnemende partijen via een automatisch consensusmechanisme. Zodra een bewerking is geregistreerd, is het heel moeilijk die te wijzigen, omdat elke bewerking tegelijk met alle vorige wordt versleuteld (vandaar het woord ‘ketting’ in de naam blockchain). Daardoor zijn ze onveranderlijk vastgelegd. “Of beter, niet onveranderlijk, maar wel zo dat elk geknoei meteen te zien is”, corrigeert Paul Delbar.

Meteen is ook een van de nadelen van blockchain duidelijk: consensus bereiken duurt langer dan een record bijschrijven in een centrale database. Blockchain is intrinsiek trager dan een centraal systeem, al maken nieuwe consensusmechanismen de kloof elke dag kleiner.

Gedeelde verantwoordelijkheid

“Er zijn proefconcepten uitgeprobeerd. We krijgen geleidelijk een beter inzicht in wat echt bruikbaar is in welke toepassingen en architecturen”, vindt Delbar. “Alles wat draait rond aansprakelijkheid en traceerbaarheid bijvoorbeeld. Dat geknoei meteen duidelijk is, is een sterk argument voor DLT.” Nallian ontwikkelt met drie farmabedrijven en enkele luchtvaartmaatschappijen een wereldwijde pilottoepassing voor het tracken en tracen van temperatuurgevoelige farmaproducten.

Delbar: “Je ziet nu wel op de temperatuurlog als er buiten de normen wordt gegaan, maar het duurt drie tot vijf weken voor de informatie uit de volledige keten bij elkaar is gebracht.” Nallian gebruikt zijn eigen datasharingplatform in combinatie met blockchaintechnologie.

Eind dit jaar wil Nallian een tweede toepassing lanceren: de informatisering van de documentenstroom tussen de grondafhandelaars op de luchthaven van Zaventem en de forwarders die de ladingen afhalen en inklaren. “Nu is dat een archaïsch papieren proces. Wij maken daar een digitale stroom van. Het wordt volledig zichtbaar wie welke zending in handen heeft”, zegt Delbar.

De financiële sector staat het verst met blockchain, schrijft Gartner, maar ook de logistiek is op de kar gesprongen. Het TradeLens-platform van de containertransporteur Maersk en IBM is begin deze maand met tientallen bedrijven live gegaan. Eerder dit jaar testten ook AB InBev, Accenture, APL, Kuehne + Nagel en sommige douanediensten al het elimineren van papieren verschepingsdocumenten.

Slimme contracten

“Behalve op registratie is er een tweede niveau van de blockchaintechnologie waarop bedrijven sterk focussen: smart contracts”, zegt Jean-Luc Verhelst. Smart contracts is een code op een blockchain die automatisch wordt uitgevoerd zodra de voorwaarden in die code zijn vervuld.

Als je wagen informatie over je rijgedrag naar een blockchain stuurt en de leasingmaatschappij een bonus geeft als je een rustige chauffeur bent, kan dat worden vertaald in een slim contract op de blockchain. Rij je braaf, dan krijg je je bonus automatisch.

Ethereum, de eerste blockchain die op die manier programmeerbaar was, is nog altijd een populair platform voor dat soort toepassingen. Ook het in maart aangekondigde Brusselse Blockchain Innovation Centre van Fujitsu in Brussel gaat veel aandacht besteden aan slimme contracten (zie kader Fujitsu gaat voor blockchain).

De toepassingsmogelijkheden zijn legio. Een mooi voorbeeld is het We.trade-handelsplatform van KBC, HSBC, Deutsche Bank, Banco Santander en een aantal andere banken. Dat ging vorige maand live op de Hyperledger Fabric-blockchain van IBM en gebruikt slimme contracten als trigger om het handelsproces te versnellen: als de goederen bijvoorbeeld zijn aanvaard, kan de factuur worden gestuurd en kan de verkoper al een voorschot krijgen van zijn bank.

Een ander dankbaar toepassingsgebied is het internet der dingen. Datastromen van sensoren onwijzigbaar wegschrijven en via smart contracts actie ondernemen, lijkt op de maat van die wereld geschreven. Settlemint – de Belgische start-up van Roderik van der Veer, Matthew Van Niekerk en het Amerikaanse Medici Ventures – ontwikkelt daar software voor.

Het bedrijf gaat zelfs verder en bouwt een tertiaire markt uit waarop databezitters hun gegevens wereldwijd delen. Zijn Databroker DAO-dienst, die vanuit het blockchaingekke Dubai werkt en volgens Van der Veer eind deze maand van start gaat, haalde in juni 3,2 miljoen dollar op met de verkoop van DTX-tokens. Dat zijn verhandelbare cryptomunten die de deelnemers aan de markt moeten motiveren en eerlijk houden.

Om snel vooruit te gaan, maakt Databroker DAO afspraken met partijen zoals het Gentse AllThingsTalk, dat zelf al sensordata aggregeert. “Wij willen onze gebruikers de kans geven hun data op een gecontroleerde manier met anderen te delen, zonder zelf in de technologie te investeren”, zegt Tom Casaer, de CEO van AllThingsTalk. “Een platform zoals Databroker DAO is een van de mogelijkheden. Wij testen uit wat voor bepaalde scenario’s het meest zinvol is.”

Psychologische aanvaarding

Gartner wees in mei op de verklaringen waarom zo weinig informaticadirecteuren met blockchain bezig zijn. Behalve veel meer blockchainspecialisten is ook een andere cultuur nodig om te werken met gedecentraliseerde processen voor beveiliging, rechten en waardeverdeling. “Organisatorische silo’s kunnen niet langer doorgaan zoals ze bezig waren. Hoe snel industrieën na de blockchainhype het dal van de desillusie oversteken, hangt evenzeer af van de psychologische aanvaarding van de innovaties die blockchain brengt als van de technologie zelf”, waarschuwde Gartner-fellow David Furlonger.

In hun nieuwe studie over de toekomst van het notariaat vinden de Belgische notarissen alvast dat blockchain voor hen niet hoeft. “Dankzij de bestaande authentieke bronnen en trusted parties kunnen in België ook zonder blockchain attesten en vergunningen automatisch worden aangeleverd, met een performantie die die van de blockchaintechnologie vandaag met een veelvoud overtreft”, heet het. Wel gaan de notarissen “de blockchain-opportuniteiten volop bekijken”.

Fujitsu gaat voor blockchain

“Wij maken niet veel lawaai, maar waarschijnlijk zijn wij het nummer vijf of zes van de Belgische systeemintegratoren”, zegt Yves de Beauregard, de gedelegeerd bestuurder van Fujitsu Technology Solutions, de Belgische tak van het Japanse Fujitsu, die in maart in Brussel een Blockchain Innovation Centre heeft geopend.

Fujitsu, het ‘IBM van Japan’, haalt op jaarbasis een wereldwijde omzet van 31 miljard euro. De Belgische afdeling boekte het voorbije boekjaar (afsluitdatum 31 maart) een omzet van rond 220 miljoen euro, volgens een goede bron. Dat is flink meer dan de 196 miljoen van het jaar voordien. “Wij zijn met meer dan 10 procent gegroeid. Onze winstgevendheid is enorm gestegen”, zegt De Beauregard.

Een goed deel van de Belgische omzet komt uit werkplekbeheer: de levering en het onderhoud van pc’s, mobieltjes, software, helpdesk en dergelijke, waarin Fujitsu concurreert met onder meer Getronics en Didata. ING is een van de grootste klanten. Een tweede belangrijke inkomstenbron in België is de bouw en het beheer van datacenters en toepassingen. Onder meer het hr-dienstenbedrijf SD Worx en de Japanse groepen Bridgestone en Mazda zijn klant.

Sommige contracten zijn gesloten tegen een vaste prijs. In het boekjaar 2016-2017 moest Fujitsu volgens zijn jaarrekening nog een provisie van 6,2 miljoen nemen op een outsourcingcontract voor datacenters en eindgebruikersdiensten. Het bedrijfsverlies bedroeg dat jaar bijna 14 miljoen. De resultaten van 2017-2018 zijn dus een heuse ommekeer. Ze gingen samen met een herstructurering van de Fujitsu-groep op wereldniveau. Landenorganisaties kregen specialismen toegewezen. België is aangewezen als kenniscentrum voor blockchaintoepassingen voor Europa, Midden-Oosten, India en Afrika (EMEIA).

Fujitsu heeft zich in Japan eerst toegelegd op financiële toepassingen met blockchain. België zal focussen op blockchainsystemen voor slimme steden en sensorennetwerken, en het is het distributiekanaal voor de Japanse blockchainknowhow in Europa. Volgens Frederik De Breuck, de verantwoordelijke voor het Fujitsu Blockchain Innovation Centre, werkt zijn team op dertig projecten “in verschillende stadia van uitvoering” voor een breed gamma van klanten: de overheid, de industrie, nutsbedrijven, automobiel, olie en gas. Enkele klanten zijn Belgisch, de rest internationaal.