Biogazelle ontwikkelt alternatieve covid-19-test

Bedrijven staan te popelen om het telewerk terug te schroeven en opnieuw meer personeel op de werkvloer te ontvangen. Een in Gent ontwikkelde PCR-speekseltest kan daarbij helpen.

Testen, testen en nog eens testen. Tot voldoende mensen gevaccineerd zijn, blijft het een van de belangrijkste onderdelen in de strijd tegen het covid-19-virus. De belangrijkste test is de PCR-test met de neuswisser. Het is de meest gevoelige test. Maar er zijn ook nadelen aan verbonden. De afname van het staal is soms pijnlijk en je hebt gekwalificeerd medisch personeel nodig om de test af te nemen.

Nochtans bestaat er een alternatief dat bijna even goed is: een speekseltest. Die werd ontwikkeld door een onderzoeksgroep van de UGent, die is gespecialiseerd in RNA, het kleine zusje van DNA. “Omdat dit coronavirus een RNA-virus is, kunnen wij het makkelijk in beeld brengen en meten”, zegt professor Jo Vandesompele, medeoprichter en chief scientific officer van Biogazelle, een spin-off van de UGent die is gespecialiseerd in RNA-onderzoek. Voormalig minister Philippe De Backer (Open Vld) vroeg de hulp van Biogazelle en de onderzoeksgroep om extra testen te ontwikkelen. “We hebben vijf maanden deel uitgemaakt van het federaal testplatform.”

Platform voor bedrijven

Dat speeksel een alternatief kan zijn om te testen op covid-19, leek logisch. Het virus wordt verspreid via aerosolen of ultrakleine vloeistofdruppeltjes, daarom dragen we mondmaskers. De onderzoekers in Gent gingen aan de slag met twee soorten hooggekwalificeerde PCR-testen: een op basis van speeksel dat met een sponsje werd verzameld in de mond, en een op basis van speeksel diep uit de keel. De testen werden vergeleken met de resultaten van de neuswissers.

“De conclusie was dat de sponsjes niet zo goed werkten, maar de test met het speeksel diep uit de keel wel erg goed was. Tegelijk zagen we wel dat de gevoeligheid van de speekseltest iets minder was dan de neuswisser. Maar dat is niet erg, want om verspreiders te identificeren heb je die heel hoge gevoeligheid van de neuswisser niet nodig. Het is vooral belangrijk verspreiders te identificeren en te isoleren. Daarvoor is deze test ruim voldoende. Het is een van de redenen waarom er nu ook sneltesten en zelftesten zijn toegestaan”, verduidelijkt Vandesompele.

Biogazelle ontwikkelde een platform om de testen te kunnen uitvoeren. Bedrijven kunnen de testen aanvragen via hun preventiedienst of bedrijfsarts. Biogazelle stuurt de buisjes op, voorzien van de juiste instructies. Mensen die getest willen worden, moeten bij voorkeur ‘s ochtends spugen in de testbuis. Die brengen ze mee naar het werk, waar alle buisjes worden verzameld. De buisjes worden opgestuurd naar het labo. Ten laatste in de vroege vooravond van dezelfde dag zijn de resultaten bekend. Deelnemers krijgen het resultaten via een app. Door het gebruik van QR-codes verloopt alles anoniem.

“Het grote voordeel is de snelheid en het feit dat de resultaten gekoppeld zijn aan de databank van Sciensano. Dat gebeurt automatisch, waardoor ook de contacttracing makkelijk kan worden gestart”, aldus Vandesompele. Bij een zelftest wordt de overheid niet automatisch op de hoogte gebracht van een positieve covid-test.

Grote bereidheid

Toch duurde het een hele tijd voor Biogazelle groen licht kreeg om de test te commercialiseren. Zo was het onduidelijk of de testen in regel waren met de wet inzake welzijn op het werk. “Er moesten allerlei juridische hordes worden genomen. Dat heeft maanden in beslag genomen, ook al omdat verschillende instanties bevoegd zijn voor verschillende onderdelen, zowel op federaal als op Vlaams niveau. Dat maakt het een traag en moeizaam proces. Maar het is goed dat we ons platform nu kunnen aanbieden.”

Sinds de testen halverwege april werden toegelaten, doen zo’n twintig bedrijven een beroep op de diensten van Biogazelle. Daar zijn kmo’s bij met vijftig medewerkers, maar ook een groot bedrijf met ruim duizend personeelsleden. Medewerkers doen vrijwillig mee. “80 tot 85 procent van de mensen doet mee. Dat illustreert dat er een grote bereidheid is bij de bevolking. Mensen willen niet meer telewerken, ze willen kunnen samenwerken met hun collega’s”, denkt Vandesompele. Veel mensen die positief testen, vertonen helemaal geen symptomen en voelen zich niet ziek. “Dat bewijst nogmaals het belang van testen.”

Ondanks al die voordelen is het systeem nog niet breed bekend. “En dat terwijl eender welk laboratorium dat ervaring heeft met PCR-testen, de speekseltest kan uitvoeren. Alleen hebben veel laboratoria weinig tot geen ervaring met speeksel. Daarom is het nodig dat ze speeksel eerst valideren, maar dat neemt hoogstens twee weken in beslag. De overheid zou dat mee kunnen stimuleren”, meent Vandesompele.

En-enverhaal

Een andere reden waarom de speekseltesten nog niet wijdverspreid zijn, is de idee-fixe dat de test met de neuswisser beter is. “Dat is jammer, want deze test kan een extra hulpmiddel zijn om de economie weer sneller op gang te trekken en de maatschappij weer open te krijgen. Professor microbiologie Herman Goossens is er al lang voorstander van. Het is bijvoorbeeld een heel goede methode om wekelijks de leerkrachten te testen. Dit is een en-enverhaal: hoe meer we testen, hoe sneller we onze bedrijven weer helemaal veilig kunnen openen.”

Vandesompele heeft begrip voor de voorzichtigheid van de overheid, maar vindt de traagheid frustrerend. “Je moet als overheid niet alles zelf willen doen. Je kunt bedrijven betrekken in de strijd tegen het virus”, aldus Vandesompele. In de Verenigde Staten zijn speekseltesten al enkele maanden de gewoonste zaak van de wereld. Ze worden er in de scholen zelfs aangeboden in frisdrankautomaten. “Daar worden de speekseltesten al volledig naar waarde geschat. Het zou goed zijn als we daar een voorbeeld aan nemen.”